د امریکا د متحدو ایالتونو د مرکزي قوماندانۍ پخوانی قومندان فرانک مکنزي وايي، د دوحې تړون "عملیاتي میکانیزم" د افغانستان د جمهوري نظام د پاشل کېدو لامل شو.
متقاعد جنرال فرانک مکنزي له "سيبيایس نیوز" تلوېزیون سره په مرکه کې، چې د یکشنبې په ورځ خپره شوې ادعا کړې چې واشنګټن له طالبانو سره د دوحې په تړون کې "په مذاکراتو کې تر ټولو بدې تېروتنې" کړې دي.
نوموړي چې هغه مهال له افغانستانه د امریکا د وتلو طرحه عملي او اعلان کړه، زیاته کړه چې د سپینې ماڼۍ تېروتنه دا وه چې دغه تړون یې له افغانستانه د خپلو ځواکونو د وتلو د مهالوېش په توګه وګاڼه.
مکنزي وايي، د دوحې د سولې په تړون کې داسې یوه پروسه موجوده وه چې د عملي کېدو په صورت کې یې طالبانو باید د ځواکونو د ایستلو پر ځای ځینې نور ځانګړي اقدامات کړي وای، خو په خبره یې امریکا دا غوښتنه نه درلوده.
هغه وویل: "د دوحې تړون عملیاتي میکانیزم وه چې افغانستان یې وواژه، د افغانستان حکومت یې له منځه یووړ، ځکه دوی ولیدل چې موږ د لګښت په پام کې نیولو پرته د هیواد پرېښودو ته لېواله یو او زه فکر کوم چې دا د افغانستان د حکومت د کمزورۍ یو مهم مورد وه."
دا په داسې حال کې ده چې له دې وړاندې امریکايي چارواکو په وار وار له افغانستانه د امریکا وتلو او له طالبانو سره د دوحې تړون په اړه د امریکا پر تګلارې نیوکې کړې دي.
خو د امریکا ولسمشر جوبایډن په ځلونو له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د ایستلو په اړه د خپلې ادارې د پرېکړې دفاع کړې او ویلي یې دي چې د دوحې تړون د ډونالډ ټرمپ د ولسمشرۍ پر مهال لاسلیک شوی او د ده دولت له یوې ترسره شوې معاملې سره مخ و.
یو شمېر افغان سیاسي شنونکي هم د دوحې تړون تېروتنه بولي او وايي چې د مکنزي څرګندونې نا وخته او د افغانستان د خلکو لپاره کومه ګټه نه لري.
له دې ډلې شنونکو ویس ناصري ازادي راډیو ته وویل: "ښاغلي مکنزي د نننیو څرګندونو او افسوس پر ځای باید په هماغې ورځې پرېکړه کړې وی او په زړورتیا او هوښیارۍ یې د وضعیت په اړه څېړنه او نیوکه کړې وای، د مکینزي دغه کړنه به د دې لامل شوې وای چې مسوولو امریکايي چارواکو دغه ناسمه پرېکړه نه وای کړې، دا نن هېڅ درد نه دوا کوي او هېڅ پرېکړه نه شي کولای بېرته واخلي."
خو ایا د امریکا متحده ایالاتونه په افغانستان کې د وضعیت د بدلولو په لټه کې دي؟
یو بل سیاسي کارپوه ذاکر حسین ارشاد په دې باور دی چې د دې مسئلې د جبرانولو په اړه د امریکایانو د هوډ نښې په جدي توګه نه برېښي.
هغه وویل: "دا چې فعلاً امریکا د دې کار د جبرانولو لپاره څومره لېواله ده، کېدای شي چې ډېر شکونه موجود وي او که اوسمهال په امریکا کې د دې بیان او دې پرېکړې د جبران کولو لپاره یو غالب نظر شتون لري، لږترلږه د هغې جدي نښې نښانې نه ښکاري."
د دوحې هوکړه د ۲۰۲۰م کال د فبرورۍ په ۲۹مه نېټه د افغانستان د سولې په چارو کې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد او په قطر کې د طالبانو د سیاسي دفتر د هغه مهال د مشر ملا عبدالغني برادر تر منځ لاسلیک شوه.
د طالبانو د حکومت ویاند ذبیحالله مجاهد په وار وار ویلي چې دوی د دوحې تړون عملي کړی او په خبره یې د دې تړون له مخې به د افغانستان له لوري هېڅ یو هېواد ته ګواښ نه پېښېږي.
د دې هوکړې له مخې د افغانستان راتلونکی باید د افغانستان د پرځېدلي حکومت او طالبانو ترمنځ د بینالافغاني مذاکراتو په ترڅ کې ټاکل شوی وای، خو په دې اړه خبرو نه یوازې دا چې نتیجه یې ورنه کړه، بلکې جګړې لاپسې زور واخیست او بلاخره د ۲۰۲۱م کال د اګست په ۱۵ نېټه طالبانو یوځل بیا د افغانستان کنټرول ترلاسه کړ.
