د ملګرو ملتونو د بشري حقونو په شورا کې د افغانستان په روان بشري وضعیت او د خلکو د حقونو په نقض باندې جدي اندېښنې وښودل شوې.
د ملګرو ملتونو ځانګړي راپورتر د طالبانو تېر یو کلنه واکمني د بشري حقونو له سرغړونو ډکه وبلله او ګواښ یې وکړ چې که نړۍ لاس په کار نه شي وضعیت لا پسې خرابېږي.
ریچارډ بنېټ په تېر یو کال کې د خپل ماموریت راپور پرون د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا ناستې ته وړاندې کړ.
هغه د خپلې وینا په یوه برخه کې وویل: "په خواشینۍ سره راپور ورکوم له شاوخوا یو کال راهیسې چې دا ماموریت پيل شوی د بشري حقونو وضعیت لا پسې خرابه شوی دی. افغانان په یوه بشري ناورین کې ایسار دي چې نړۍ یې رسیدګي کې پاتې ښکاري. د ښځو او نجونو د حقونو جدي سرغړونه، د مخالفینو او منتقدینو غچ اخیستونکي ځپل او د طالبانو له خوا د بیان په ازادۍ بندیز د یو استبدادي حاکمیت څرګندويي کوي. دا بحران د دې شورا دوامداره پاملرنې ته اړتیا لري."
ریچارډ بنېټ انتقاد وکړ چې د نړۍ په هېڅ یوه هېواد کې له ښځو سره هغسې چلند نه کېږي چې د طالبانو حکومت یې کوي.
هغه د تېر نظام د قاضیانو د ځپنې او په هغو سیمو کې د خلکو د ځورونې او وژنې تور هم په طالبانو ولګاوه چې د مقاومت جبهې په کې فعاله دي او د طالبانو پر ضد جنګېږي.
د ملګرو ملتونو ځانګړي راپورتر وویل چې طالبان باید نړیوالو او افغانانو ته خپلې ژمنې پر ځای کړي او نړۍ هم د افغانستان په وړاندې خپل مسوولیت ادا او پرېنږدي چې اوسنی کړکېچن حالت تر دې هم بد شي.
طالبانو د ریچارډ بنېټ تر خبرو څو ساعته وروسته خپل غبرګون په یوه مفصله اعلامیه کې څرګند کړ.
د اعلامیې په یوه برخه کې چې د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد لوستې ویل شوي: "د بشر حقوقو په اړه د ملګرو ملتونو د استازي ریچارډ بنېټ راپور مغرضانه او له واقعیتونو څخه لرې دی. هغه په خپل یو راپور کې په افغانستان کې د تېر یو کال په نتیجه کې په سلګونو پرمختګونو باندې سترګې پټې کړي یو څو مشخصو مواردو ته یې په غلط برداشت او ناسمو معلوماتو سره اشاره کړې ده."
طالبانو تر دې مخکې هم د بشري حقونو د نقض په اړه نړیوال معتبر راپورونه رد کړي.
خو په افغانستان کې عملاً څه تېرېږي؟
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د شورا په پرونۍ ناسته کې د افغانستان له څو مطرحو ګډونوالو ښځینه فعالانو او سیاستوالو محبوبه سراج چې د طالبانو په حاکمیت کې هم کابل کې وه وویل چې طالبان له ټولنې د ښځو د رول عملاً له منځه وړی دی.
سراج زیاته کړه: "نن په افغانستان کې هېڅ بشري حقونه نه شته. دا ډېره حیرانوونکې ده. بشري حقونه په تېره بیا ښځو ته. زه د کابل په سړک کې ګرځم طالب راځي ماته ګوري خو ما نه شي لیدلی. نه یواځې زه بلکې د هغه هېواد له ټولو ښځو سره دا چلند کېږي. موږ اصلاً نه یو موجودې. موږ حذف شوي یو. پوهېږئ څه معنی لري چې حذف شئ؟"
د ملګرو ملتونو په بشري حقونو شورا کې د افغانستان استازي نصیراحمد اندېشه بشري ناخوالو او سرغړونو ته په رسېدنه کې نړیواله ټولنه پڅه وبلله.
اندېشه وویل: "د افغانستان کړکیچ ته د ځواب ورکولو په برخه کې د شورا ناکامي په دې معنی ده چې له بشري حقونو څخه جدي سرغړونې په اشتها او انتخاب سره ترسره کېدی شي. دا چې دا شورا د عمل پرته د کلمو د تبادلې یوه مجمع ده. داسې یو ځای چې د یو چا ګټو ته د بشري حقونو په نړیوال درناوي باندې برتري ورکړل شي. چېرته چې قربانیان شاته پاتې شي او سرغړوونکي ازادانه وګرځي. د معافیت قیمت نا انساني ده!."
طالبان د تېر ۲۰۲۱ کال د اګست په ۱۵ واک ته ورسېدل.
د حکومت له لومړیو ورځو یې له شپږم ټولګي پورته د نجونو د ښوونځیو د تړلو پرېکړه وکړه چې لا تر اوسه په خپل ځای پاتې ده او لکونه افغان نجونې له ښوونځیو محرومې شوي.
د نجونو په مسئلې سربېره چې تل پرې بحثونه شوي له القاعده سره اړیکې، د پخواني نظام د سرتیرو او پوځیانو تري تم کول او صحرايي وژنې هغه تورونه دي چې طالبان یې ردوي خو د بشري حقونو بېلابېلې مدافعې ډلې او راپور ورکوونکي يې په اړه اندېښنې ښيي او بېلګې یې راپور کوي.
