د ایران د بهرنیو چارو وزارت یو ځل بیا ټینګار کوي چې، د طالبانو تر واکمنۍ لاندې له افغانستانه د ایران د حقابې د اخیستلو په هڅه کې دي.
له افغانستانه د حقابې د ترلاسه کولو په اړه د ایراني چارواکو د پرلهپسې غوښتنو په دوام، تازه د ایران د بهرنیو چارو وزارت یو ځل بیا اعلان کړی، چې د هلمند له سینده د دغه هېواد بشپړه حقابه له طالبانو اخلي.
زموږ هڅې د افغانستان له حاکم پلاوي سره په تعامل او خبرو کې دا دي چې، ټوله حقابه خپل هېواد ته راوګرځوود ايران د بهرنيو چارو وزارت وياند
د ایران د بهرنیو چارو وزارت نوي ویاند اسماعیل بقايي د دوشنبې په ورځ (د تلې په ۳۰مه) په خپله لومړنۍ خبري ناسته کې ویلي، د افغانستان په چارو کې د ایران د ولسمشر ځانګړی استازی او سفیر حسن کاظمي قمي دا موضوع څېړي.
ښاغلي بقايي که څه هم ټینګار وکړ چې سږکال ایران ته له افغانستانه د ورغلو اوبو اندازه زیاته، خو ویې ویل: "د حقابې په اړه موږ ته بنسټ د هلمند د ۱۳۵۱ کال معاهده ده، زموږ هڅې د افغانستان له حاکم پلاوي سره په تعامل او خبرو کې دا دي چې، ټوله حقابه خپل هېواد ته راوګرځوو، سره لهدې چې سږکال د وارد شویو اوبو اندازه ډېره وه خو د افغانستان او ایران ترمنځ د معاهدې د اجرا کولو د اطمینان لپاره ډېر کار په مخکې لرو."
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند د خپلو خبرو په یوه بله برخه کې ویلي چې، د افغانستان په اړه د ایران بهرنۍ سیاسي تګلاره کې کوم بدلون نهدی راغلی.
ظاهرا د مسعود پزشکیان په مشرۍ د ایران نوی حکومت هم دغه موضوع د خپلو چارو په لومړیتوبونو کې راوستې، هغه موضوع چې د ابراهیم ريیسي په مشرۍ د ایران حکومت هم تل پرې په جدي توګه ټینګار کاوه او ان کله کله به دا موضوع د ګواښ تر کچې مطرح کېده.
افغانستان او ایران په ۱۳۵۱کال کې د هلمند د اوبو په اړه یو تړون لاسلیک کړی چې، لهمخې یې هر کال چې اوبه نورماله حالت کې وي، د هلمند له سینده ایران ته ۸۲۰ میلیونه متر مکعبه اوبو ورکول کېږي.
د ایران پخواني ولسمشر ابراهیم ريیسي د تېر کال په مې میاشت کې د دغه هېواد سوېل ختیځ د سیستان-بلوچستان ایالت ته د سفر پر مهال د طالبانو حکومت ته خبرداری ورکړی و چې، باید د هلمند له سینده د ایران د حقابې د تامین په برخه کې په خپلو کړو ژمنو عمل وکړي.
د افغانستان په چارو کې د ایران د ولسمشر ځانګړي استازي او سفیر حسن کاظمي قمي د تېر کال په حوت میاشت کې د ایران له "ایسنا" خبري اژانس سره خبرو کې ویلي وو، هیلهمند دی چې، تر راتلونکې میزان میاشتې د هلمند له سینده یې هېواد ته اوبه خوشې شي.
هغه هم ټینګار کړی و، چې هېواد یې د حقابې موضوع په جدي توګه څاري.
د طالبانو د حکومت د اویو او انرژۍ وزارت ویاند اختر محمد نصرت د ایران د بهرنیو چارو وزارت د ویاند د څرګندونو په اړه د ازادي راډيو د خبريال پوښتنې ځواب نهکړې.
خو لهدې وړاندې د طالبانو د حکومت چارواکو ویلي، د دواړو هېوادو ترمنځ د ۱۳۵۱کال معاهدې لهمخې د ایران حقابه به د هلمند له سینده ورکړي.
په دې اړه نور: چارواکي: له هلمند سیند څخه ۳۰۰ میلیون مکعب متره اوبه ایران ته بهېدليد اوبو د مدیریت چارو ځینې پوهان د ایران د بهرنیو چارو وزارت د ویاند له څرګندونو سره موافق نهدي او وایي، ایران سږکال د هلمند له سینده د خپلې ټاکل شوې حقابې له اندازې ډېرې اوبه تر لاسه کړي دي.
لهدې ډلې نجیبالله سدید چې پهدې اړه یې د روان کال له فبرورۍ وروسته یوه محاسبه هم ترسره کړې ده، ازادي راډیو ته وویل: "د هغې محاسبې لهمخې چې ما ترسره کړې، ښیي چې د ایران حقابه له ۴۰۰میلیونو متر مکعبه کمه په شاوخوا کې ده او د سټلایت د اټکلي شمېرو لهمخې بیا ایران سږکال د هلمند له سینده ۶۰۰ میلیونه متر مکعبه اوبه تر لاسه کړي، ایراني چارواکي تل د هلمند د اوبو په اړه خپلو وګړو او د افغانستان خلکو ته دروغ وایي او کره معلومات نه شریکوي."
"د هغې محاسبې لهمخې چې ما ترسره کړې، ښیي چې د ایران حقابه له ۴۰۰میلیونو متر مکعبه کمه په شاوخوا کې ده او د سټلایت د اټکلي شمېرو لهمخې بیا ایران سږکال د هلمند له سینده ۶۰۰ میلیونه متر مکعبه اوبه تر لاسه کړينجيبالله سديد، د اوبو د مديريت کارپوه
نوموړي زیاته کړه چې د روان کال تر فبرورۍ پورې په افغانستان کې وچکالي وه او په خبره یې په هغو میاشتو کې چې وچکالي وه د ایران د حقابې کچه صفر ته ټیټیږي، خو په خبره یې د اوبو تر راپیدا کېدو وروسته د ایران د حقابې محاسبه کېږي.
ښاغلی سدید دغه شان ټینګار کوي، تر کومه چې د هلمند د اوبو د معاهدې مېکانېزم په روڼ او پروتوکول په ډول عملي نهشي او اوبه ایران ته ور نهکړل شي، دا ابهامات به موجود وي او ایران به تل له خپل حقه زیاته د اوبو تقاضا کوي.
افغانستان او ایران په ۱۳۵۱کال کې د هلمند د اوبو په اړه یو تړون لاسلیک کړی چې، لهمخې یې هر کال چې اوبه نورماله حالت کې وي، د هلمند له سینده ایران ته ۸۲۰ میلیونه متر مکعبه اوبو ورکول کېږي.