یو شمېر افغان کارپوهان او شنونکي وايي، چې د افغانانو، په ځانګړي ډول د ځوانانو، ښکېلتیا په جرمي قضیو کې زیاتره د هغو ستونزو پایله ده چې دوی د کډوالۍ پر مهال ورسره مخ شوي دي. د دوی په باور، دا ستونزې د رواني فشارونو او ټولنیزو محدودیتونو سبب شوي، چې ځینې یې له قانوني سرغړونو سره تړاو مومي.
په داسې حال کې چې له ایرانه د افغان کډوالو د جبري ستنولو لړۍ په تېزۍ روانه ده، په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ یا یوناما ویلي، دغه هېواد له دې امله له یو نوي بېړني حالت سره مخ کېدونکی دی.
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ ( UNHCR) او د کډوالۍ نړیوال سازمان (IOM) وايي، چې له پاکستان څخه په وروستیو کې شاوخوا ۳۲ سلنه راستنېدونکي افغان کډوال د پياوار ( POR) په نوم د کډوالۍ کارتونه لري.
د جرمني د بهرنیو استخباراتو پخواني رئیس، اګسټ هانینګ، پرون پنجشنبه په برلین کې د افغانستان له پخواني ولسمشر حامد کرزي سره لیدلي او له جرمني څخه افغانستان ته د افغانانو د بېرته ستنولو پر موضوع یې ورسره خبرې کړې دي.
هغه افغان محصلین چې د ترکمنستان د لوړو زده کړو په مؤسسو کې زده کړه کوي، وایي د ځايي محصلینو د تبعیض، بد چلند او آن فزیکي تاوتریخوالي سره مخ دي. دوی په ځانګړي توګه د "سېيتنظرج سېيدي" نومي د ترکمن دولتي روزنیز پوهنتون او د مرو په ولایت کې د دولتي انرژۍ انستیتوت کې له دا ډول پېښو شکایت کړی دی.
په ایران کې مېشت یوشمېر افغان کډوال وايي چې د دوی په وړاندې د پولیسو ناوړه چلند تر څنګ د ځینو عامو ایراني وګړو له خوا تاوتریخوالی هم زیات شوی دی.
بېکوري په ډېری اروپايي هېوادونو کې افغان کډوالو ته یوه جدي ستونزه ده، خو په جرمني کې بیا ترې ډېر کړېږي.
د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ له لوري د بهرنیو مرستو او د افغان پناهغوښتونکو د منلو پروګرام د ځنډېدو په غبرګون کې، یوه ډله امریکايي سناتورانو د امریکا د دفاع، بهرنیو چارو او کورني امنیت وزارتونو ته په یو لیک کې خپلې اندېښنې څرګندې کړې دي.
په داسې حال کې چې تازه د طالبانو مشر د انساني قاچاق د مخنیوي یو فرمان ورکړی، یو شمیر افغانان وايي په افغانستان کې د حاکم وضعیت له امله اړ شوي چې له قاچاقي او غیر قانوني لارو ګواښونه په ځان ومني او بیلابیلو هیوادونو ته کډوال شي.
له ایران څخه یو شمېر راستانه شوي افغان کډوال وايي له ډول ډول اقتصادي ستونزو سره مخامخ دي. دوی وايي افغانستان ته په راستنېدو سره ورته هېڅ ډول کاري زمینه نه ده برابره شوې او اوس د هوا په سړېدو او د ژمي په راتګ یې ستونزې دوه برابره زیاتې شوي دي.
نور راوښيه
