له ناامنۍ سره په خوا کې وچکالي د افغانستان په یوې بلې لوې ستونزې بدله شوې ده.
طبیعي پېښو ته د رسېدو په چارو کې د دولت وزارت وايي چې سږ کال د تېر کال په پرتله په افغانستان کې ۶۱ سلنه ورښتونه کم شوي، په همدې خاطر له مرسته کوونکو هېوادونو غواړي چې د افغانستان له وچکالۍ ځپلو سره مرسته وکړي.
دا وزارت زیاتوي، که څه هم له کورنیو امکاناتو له وچکالۍ ځپلو سره مرسته شوې ده، خو بسنه نهکوي.
د دغه وزارت مرستیال محمد اسلم سیاس د چهارشنبې په ورځ له ازادي راډیو سره په خبرو کې پهدې برخه کې له مرسته کوونکو سازمانونو وغوښتل چې له وچکالۍ ځپلو سره مرستې زیاتې کړي.
نوموړی وايي:
"له دې سره پهخوا کې چې موږ هڅه کړې د دولت د بودجې له کورنیو امکاناتو استفاده وکړو، له نړیوالې ټولنې غوښتنه کوو چې پهدې برخه کې مرستې زیاتې کړي، څو وچکالي او نورو اړخونو ته یې رسیدنه وشي."
د دغه وزارت چارواکي وايي چې په درې کټهګوریو کې له وچکالۍ ځپلو سره مرستې شوې دي:
- په هغه ولایتونو چې ډېر وچکالۍ ځپلي وو، د روان لمریز کال د ثور په میاشت کې بېړنی پلان ورکې پلی شوی.
- ۲۰ زیانمنو ولایتونو ته د خوراکي توکو او حيواني وښو د وړلو پلان.
- درېیم پاتې پلان به په نېږدې راتلونکې کې عملي شي.
دا پهداسې حال کې ده چې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر یا «اوچا» په یوه تازه راپور کې ویلي چې د جګړې په پرتله وچکالۍ ډېر افغانان کورنیو پرېښودو ته اړ کړي.
د دغه دفتر د شمېرو له مخې د روان میلادي کال له پیله تر دې دمه ۲۷۵ زره افغانان د افغانستان له اکثره ولایتونو د وچکالۍ له امله بې ځایه شوي، پهداسې حال کې چې په همدې موده کې د ناامنیو له امله د بې ځایه شوېو شمېر ۲۲۳ زره تنه دی.
په تازه راپور کې راغلي چې د وچکالي له امله یوازې د تېرې اوونۍ په اوږدو کې ۱۲۰ زره تنه د بادغیس او کندهار له ولایتونو بې ځایه شوي دي.
د افغانستان طبیعي پېښو ته د رسېدو په چارو کې د دولت وزارت د معلوماتو په اساس ۲۰ ولایتونه له هغې ډلې غور، بادغیس، فاریاب، سمنګان، جوزجان، هلمند، کندهار، ارزګان او زابل د وچکالۍ له جدي ګواښ سره مخ دي.
دغه وزارت وايي چې د تېر کال په پرتله روان کال ۶۱ په سلو کې ورښتونه کم شوي دي.
په ورته وخت کې د چاپیریال ساتنې د چارو یو شمېر کارپوهان وايي، افغان حکومت باید اقلیمي بدلون ته په خپلو مړیتوبنو کې ځای ورکړي.
د دغو کارپوهانو له ډلې ولي مدقق ازادي راډیو ته وویل:
"دولتي ارګانونه باید خلکو ته عامه پوهاوی ورکړي چې د اوبو له زیات لګښت نه ډډه وکړي، اوبه ټولو ته ورسوي، په ټوله کې د وچکالۍ د ستونزې اساسي حللاره د اوبو مدیریت دی."
له دې وړاندې د ملګرو ملتونو سازمان راپور ورکړی وو چې ۴،۲ میلیونه افغانان د ناامنیو، طبعي افاتو او د دوامدارې وچکالۍ له امله بېځایه شوي چې بېړنۍ مرستو ته اړتیا لري.
ښاغلي مدقق خبرداری ورکوي چې وچکالۍ د ډېری افغانانو ژوند ګواښي او که بېړنۍ مرسته ورته ونه رسېږي، بشري ناورین به رامنځته شي.
راپور: رحمتالله افغان
