د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ وجهي صندوق یا یونېسف وایي، له افغانستان سره د زده کړې په برخه کې د اروپایي ټولنې په نوې مالي مرستې سره به دا صندوق په دې هېواد کې د دوه لکه ماشومانو لپاره د زده کړې مناسب چاپېریال رامنځته کړي.

د یونېسف د افغانستان څانګې نن چهارشبنې په خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې ټولګي باید د دوهم کور په څېر احساس شي او زیاتوي ټولګي باید خوندي او د زده کړې لپاره مناسب وي.

اروپایي ټولنې په افغانستان کې د زده کړو د کیفیت د ښه والي لپاره د ۲۵ میلیون یورو نوې مرسته اعلان کړې ده.

په افغانستان کې د اروپايي ټولنې د پلاوي شارژدافېرې رفايله يوديس دفتر نن سهار ازادي راډیو ته په یوې رالېږلې خبرپاڼه کې ویلي چې دا پیسې به د لومړنیو ښوونځیو له ۲۰۰ زره د زیاتو زده ‌کوونکو د زده‌ کړې د چاپېریال د ښه ‌والي لپاره د یونېسف له لارې مصرف شي.

د خبرپاڼې له مخې په دې پیسو به نږدې ۳۸۵ ابتداییه ښوونځیو ته ټولګي، د احاطې دېوالونه او د روغتیا ساتنې په برخه کې نورې اسانتیاوې برابرې شي او یوه برخه به یې د ښوونکو په روزنې هم ولګول شي، څو د تدریس کیفیت لوړ شي.

اروپایي ټولنه په افغانستان کې د زده کړه د بهیر له سمون سره دغه مرسته داسې مهال اعلانوي چې په دې هېواد کې د زده کړو پر شرایطو برابر په میلیونونه ماشومان ښوونځي ته نه ځي.

د خوړو نړیوال پروګرام یا 'ډبلیو ایف پي' افغانستان ته له پاکستانه د نویو ستنېدونکو افغان کډوالو وضعیت ته اندېښنه ښودلې او ویلي یې دي چې دوی له یوې ناڅرګندې راتلونکې سره مخ دي.

د دې پروګرام د افغانستان څانګې نن چهارشنبې په ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي، په داسې حال کې چې په افغانستان کې له وړاندې تر شپږ میلیونو زیات خلک په کور دننه بې ځایه شوي، هغوی چې نوي له پاکستانه راستنېږي، له یوې ناڅرګندې راتلونکې سره مخ دي.

د دې پروګرام په خبره دوی د تلو لپاره هېڅ ځای نه لري او هم نه پوهېږي چې دوی به په څه ډول له ژمي ژوندي وځي.

د خوړو نړیوال پروګرام ویلي چې له دغو زیانګالو خلکو سره د لومړنیو مرستو لپاره ۲۶،۳ میلیون ډالرو ته اړتیا لري.

داسې مهال په افغانستان کې نږدې نیمايي ماشومان ښوونځي نه‌ځي، اروپايي ټولنې په دې هېواد کې د زده‌کړو د کیفیت د ښه‌والي لپاره د ۲۵ میلیون یورو نوې مرسته اعلان کړه.

په افغانستان کې د اروپايي ټولنې د پلاوي شارژدافېرې دفتر نن سهار ازادي راډیو ته رالېږلې خبرپاڼه کې لیکلي، دا پیسې به د ابتداییه ښوونځیو د څه باندې ۲۰۰ زره زده‌کوونکو د زده‌کړه‌ییز چاپیریال د ښه‌والي لپاره د یونېسف له لارې مصرف شي.

په خبرپاڼه کې زیاته شوې، په دې پیسو به نږدې ۳۸۵ ابتداییه ښوونځیو ته ټولګي، د احاطې دېوالونه او د روغتیا ساتنې په برخه کې نورې اسانتیاوې برابرې شي او یوه برخه به یې د ښوونکو په روزنې هم ولګول شي، څو د تدریس کیفیت لوړ شي.

په اعلامیه کې په افغانستان کې د اروپايي ټولنې د پلاوي شارژدافېرې رفايله يوديس له قوله لیکل شوي: "په ښوونیز سیستم پانګه‌اچوونه د هغو نجونو او هلکانو ملاتړ لپاره خورا مهمه ده چې لا هم ښوونځي ته د تلو توان لري."

نوموړې ویلي، ښوونه او روزنه په افغانستان کې د نجونو او هلکانو د ښې راتلونکې لپاره د هیلو څراغ دی.

د اروپايي ټولنې په اعلامیه کې د افغانستان د زده‌کړو کیفیت د ټولې نړۍ په پرتله ټیت ښودل شوی او زیاتوي، د ۲۰۲۲ کال د شاخص پر بنسټ، په لومړي او دویم ټولګي کې یوازې ۱۳،۶ سلنه زده‌کوونکو د لوستلو لومړني مهارتونه زده‌کړي دي.

دا په داسې حال کې ده چې د طالبانو حکومت بیا له شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي هم تړلي او تر څنګ یې نجونې پوهنتونونو ته د تلو اجازه هم نه‌لري.

د بشري حقونو د څار سازمان وايي چې د تعلیم په برخه کې د طالبانو د ناسمو پالیسیو زیان د نجونو ترڅنګ هلکانو ته هم رسېږي.

دې سازمان په یو تازه راپور کې چې نن خپور شو، ویلي چې نړیوال طالبان له دې کبله غندي چې د نجونو ښوونځي او پوهنتونونه یې بند کړي، خو زیاتوي چې پر هلکانو د طالبانو د دې پرېکړې زیانونو ته لږه پاملرنه شوې.

په راپور کې راغلي چې له هېواده د ښځو په ګډون د متخصصو استادانو د وتلو، په تعلیمي نصاب کې د ناسمو بدلونونو او بدني سزاګانو له وجې په هلکانو کې ښوونځي ته د وتلو وېره ډېره شوې او په ښوونځیو کې د زده کوونکو حاضري رالوېدلې ده.

په راپور کې یادونه شوې چې طالبانو ډېری ښځینه ښوونکې له دندو لیرې کړي چې له کبله یې یا غیرمسلکي ښوونکي دوی ته درس ورکوي او یا له ښوونکي پرته په ټولګې کې کېني.

طالبانو د بشري حقونو د څار د سازمان د دې راپور په اړه تراوسه څه نه دي ویلي.

د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړی استازي ټوماس وېسټ هیله څرګنده کړې چې سیمې ته د راروان سفر په ترڅ کې به د افغانستان د مهمو مسایلو په اړه د امریکا له شریکانو سره ګټورې خبرې وکړي.

وېسټ نن پر خپله ایکسپاڼه په یوه بیان کې لیکلي چې د ډسمبر د پنځم او پنځلسمو نېټو ترمنځ به پاکستان، متحده عربي اماراتو، قطر او سعودي عربستان ته د سفر پرمهال د ګډو امنیتي ګټو، د افغان کډوالو د خوندیتوب او بیامېشتېدنې، بشري اړتیاوو، بشري حقونو او اقتصادي موضوعاتو په اړه له چارواکو سره خبرې وکړي.

وېسټ په دې اړه نور جزییات نه دي ورکړي.

له دې مخکې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي، درې جګپوړي چارواکي یې پاکستان ته ځي څو په دې هېواد کې د دېره افغان کډوالو په اړه چې د امریکا ویزو ته سترګې په لاره دي، له پاکستاني چارواکو سره خبرې وکړي.

راپورونه وايي چې تېره شپه په کابل ښار کې چاودنه شوې ده.

د رسنیو د راپورونو له مخې دا چاودنه د کابل په میرویس میدان یا کوټې سنګي سیمه کې شوې ده.

د طالبانو چارواکو د دې خبر تر خپرېدو پورې په دې تړاو څه نه دي ویلي.

خو رسنیو راپور ورکړی چې په دې چاودنه کې د طالبانو د ځواکونو یو رینجر موټر د شپې په شاوخوا ۹ بجو په نښه شوی او مرګژوبله یې هم اړولې ده.

له دې مخکې په کابل او ځینو نورو لویو ښارونو کې هم د طالبانو پر ځواکونو حملې شوي چې د اکثرو پړه د طالبانو مخالفې وسله والې ډلې، د افغانستان د آزادۍ جبهې منلې ده.

د طالبانو د حکومت د لوړو زده کړو وزارت وايي چې له دې وروسته په دولتي پوهنتونونو کې د ماسټرۍ او دوکتورا د دورو لګښتونه دغه وزارت ورکوي.

د افغانستان ملي تلوېزیون چې د طالبانو تر کنټرول لاندې دی، د سه شنبې په ورځ د ډسمبر پنځمه ایکس شبکې کې لیکلي چې دا پرېکړه د لوړو زده کړو وزارت د وړاندیز او د طالبانو د ریاست الوزرا د منظورۍ په اساس شوې ده.

وروسته له هغه چې طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست میاشت کې پر افغانستان واک تر لاسه کړ له افغانستانه د پوهنتونو سلګونه مسلکي استادان ووتل چې ورسره په ماسټرۍ او دوکتورا کچه باندې د لوړو زده کړو د کیفیت او دوام په اړه جدي اندېښنې راپورته شوې.

د نوبل د سولې د جایزې ګټونکې او د نجونو د زده کړې فعاله ملاله یوسفزۍ وایي، پر افغانستان واکمنو طالبانو نجلۍتوب غیرقانوني کړی او غوښتنه یې وکړه چې جنسیتي توپیرپالنه یا جنسیتي اپارټایډ باید د بشریت ضد جنایت وبلل شي.

ملاله یوسفزۍ دغه څرګندونې نن د جنوبي افریقا په پلازمېنه جهانسبورګ کې د جنوبي افریقا د پخواني ولسمشر او د نژادي توپیر یا اپارټایډ د سر سخت مخالف نیلسن مانډیلا د لسم تلین په مناسبت یوې جوړې شوې غونډې ته وکړې.

هغې وویل ، افغان نجونې چې ښوونځیو ته له تلو منع شوي، ډېری یې له خفګان سره مخ شوي او یو شمېر یې مخدره موادو یا ځانوژنې ته مخه کوي.

ملالې یوسفرۍ وویل، د جنوبي افریقا وګړو ډېره مبارزه وکړه چې نژادي توپیرپالنه یا اپارټاید په نړیواله سطحه د یوه جرم په توګه په رسمیت وپېژندل شي او د دوی دغو هڅو ته هم وروسته د نړۍ ډېر پام واوښت، خو د هغې په خبره جنسیتي اپارټایډ تراوسه نه دی تایید شوی.

ملالې یوسفزۍ زیاته کړه: "موږ اوس فرصت لرو چې دا کار وکړو او د ملګرو ملتونو د یوه نوي منشور په چوکاټ کې چې پرې بحثونه پیل شوي باید جنسیتي اپارټایډ درست تعریف شي."

چین وايي، که د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان نړیوالو معیارونو ته غاړه کېږدي نو په رسمیت وپېژندل شي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند وانګ وین بِن نن په خپله اوونیزه خبري غونډه کې دې پوښتنې ته چې آیا په پېکېنګ کې د طالبانو د سفیر ټاکنه د طالبانو د حکومت د رسمیت پېژندلو په معنا ده په ځواب کې وویل، پېکېنګ باور لري چې افغانستان باید له نړیوالې ټولنې منزوي نه شي.

خو هغه زیاته کړه چې چین هیله من دی افغانستان به د یوه آزاد او ټولشموله حکومت د رامنځ ته کولو، د معتدلې کورنۍ او نړیوالې پالیسۍ د تطبیق، د تروریزم د ځپلو، له نړیوالو او په تېره له ګاونډیانو سره د ښو اړیکو د پاللو او په نړیواله ټولنه کې د ادغام له لارې د نړیوالو غوښتنو ته ځواب ووايي.

د چین د بهرنیوچارو وزارت ویاند وویل، که داسې وشي نو د طالبانو حکومت به په طبیعي ډول په رسمیت وپېژندل شي.

طالبانو تېره اوونۍ بلال کریمي په پېکېنګ کې د افغانستان د سفیر په توګه په دنده وګوماره.

پر افغانستان د طالبانو د واکمنۍ څه باندې دوه کاله تېرېږي، خو حکومت یې تراوسه د نړۍ هېڅ هېواد هم په رسمیت نه دی پېژندلی.

افغانستان کرکټ بورډ وايي چې تر نولسو کلنو د کم عمره ځوانانو ملي لوبډله به یې سبا چهارشنبه د ډسمبر په ۶مه نېټه په اسیا جام کې د ګډون په موخه عربي متحده اماراتو ته سفر وکړي.

د کرکټ بورډ ویاند سید نسیم سادات ازادي راډیو ته په یوه رالېږلي پیغام کې ویلي چې افغانستان به د ډسمبر په ۸مه نېټه خپله لومړۍ لوبه له هندوستان سره ترسره کړي.

د سادات په خبره، افغان لوبډله به په الف ګروپ کې خپلې دوه نورې سیالۍ د ډسمبر په ۱۰مه نېټه له نیپال او د ډسمبر په ۱۲مه نېټه له پاکستان سره ترسره کړي.

د یادو سیالیو لپاره یوه اوونۍ وړاندې کرکټ بورډ د نصیراحمد تر لوبډلمشر لاندې ۱۴ـ کسیزه لوبډله اعلان کړې ده.

د ویلو ده چې افغانستان په ۲۰۱۷م کال کې د اسیا جام سیالیو پایلوبه ګټلې وه.