جګپوړو امریکایي چارواکو تیره ورځ د سنا استماعیه غونډې ته وویل، روسیه د ایران د اټمي لانجې په برخه کې رغنده هڅې کوي.

امریکایي چارواکي وایي، روسیه سره له دې چې په دې وروستیو کې یې له ایران سره په پوځي برخه کې تړون لاسلیک کړی او لویدیځ د اوکراین له امله پرمسکو بندیزونه لګولي دي، د ایران په اټمي خبرو کې رغنده رول لوبوي.

د امریکا د بهرنیو چارو مرستیال وزیر انتوني بلینکین مشرانو جرګې ته وویل، لږترلږه د اوس لپاره له ایران سره د خبرو پر مهال روسیه د یوه ښه ملګري په څیر راسره پاتې شوې ده.

بلینکین زیاته کړه چې روسیه ایران هڅوي چې په سمه لار روان شي، څو د دغه هېواد د اټمي پروګرام په برخه کې یوې موافقې ته ورسیږو.

د امریکا له ترروزم سره د مبارزې او د استخباراتو د اقتصادي برخې مرستیال ډیویډ کوهان وویل، د ایران پرمذاکرو هغو بندیزونو اغیز نه دی کړی چې پر روسیې لګول شوي دي.

د امریکا د بهرنیوچارو مرستیال وزیرهیله وښوده چې په مارچ کې به له ایران سره د اټمي لانجې په اړه یوې موافقې ته ورسیږو.

د کاناډا نوي صدراعظم، دې ته په اشاره چې د کاناډا پر اقتصاد د ډونالډ ټرمپ له لوري د وضع شوو تعرفو له اغېزو سره د مقابلې لپاره د کاناډا اقتصاد قوي ملاتړ ته اړتیا لري، تر خپل وخت مخکې د ثور په ۸مه (اپرېل ۲۸) د انتخاباتو د ترسره کېدو اعلان وکړ.

مارک کارني د یکشنبې په ورځ (د وري ۳مه) له خبریالانو سره په خبرو کې د امریکا د ولسمشر تجارتي اقدامات «ناعادلانه» وبلل او زیاته یې کړه چې د کاناډا حاکمیت تر ګواښ لاندې دی.

هغه له خپلو هېوادوالو د «قاطع او مثبت» ملاتړ غوښتنه وکړه.

په کاناډا کې بدلونونه هغه وخت پیل شول، کله چې ډونالډ ټرمپ د کاناډا لپاره تعرفې لوړې کړې چې ورپسې پخواني صدراعظم جاستین ترودو، له واکه لاس واخیست.

مارک کارني، چې پخوا یې نه په سیاست او نه هم په انتخاباتي کمپاینونو کې تجربه درلوده، دوه اوونۍ وړاندې د لیبرال ګوند مشري ترلاسه کړه.

نوموړی پخوا د کاناډا او بریتانیا د مرکزي بانکونو مشر پاتې شوی دی.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د امریکا سره په اړیکو کې " وروستی پرمختګ مهم" بللې او په دې کې د" قطر دولت له اسانچارۍ او همکارۍ" مننه کړې ده.

دا څرګندونې د یاد وزارت ویاند حافظ ضیا احمد په یوه خپاره کړي بیان کې کړې دي.

د نوموړي په وینا، امیرخان متقي د یکشنبې په ورځ په کابل کې د قطر دولت له شارژدافیر مُردِف القاشوطي سره وکتل.

د بهرنیو چارو وزارت په بیان کې زیاته شوې چې په دې کتنه کې د "افغانستان او قطر پر دوو اړخیزو اړیکو، له متحده ایالتونو سره پر وروستیو پرمختګونو او پر یو لړ نورو مسایلو خبرې وشوې."

قطر، چې د طالبانو او د امریکا د حکومت ترمنځ د سولې په تړون کې یې مهم رول درلود، لا هم له امریکا او د لویدیځې نړۍ له هېوادونو سره، چې د طالبانو حکومت یې په رسمیت نه دی پېژندلی، د طالبانو د حکومت د اړیکو په تنظیم کې رول لري.

قطر په دې وروستیو کې د طالبانو له بنده د امریکايي وګړي جورج ګلزمن د خلاصون په برخه کې مهم رول لوبولی دی.

جورج ګلزمن د ۲۰۲۲ کال په ډسمبر کې د طالبانو لخوا نیول شوی و او دوه ورځې وړاندې کابل ته د یوه امریکايي هیئت د سفر پر مهال خوشې شو.

تر دې مخکې، دوه میاشتې وړاندې، هم د طالبانو له بنده د دوو نورو امریکايي وګړو او د امریکا له بنده د طالبانو د یوه غړي په خوشې کېدو کې قطر د دواړو لورو ترمنځ دمنځګړتوب کړی و.

د امریکا د ملي امنیت سلاکار مایک والټز وايي، د امریکا هدف دا دی چې د ایران اټومي پروګرام ختم کړي.
والټز دغه څرګندونې د یکشنبې په ورځ له "سي‌بي‌اس" خبري شبکې سره په یوه مرکه کې وکړې. نوموړې دا څرګندونې د ایران رهبر ته د ولسمشر ټرمپ له خوا د استول شوي لیک په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې وکړې او ویې ویل. "ټول انتخابونه مخ ته پراته دي، اوس هغه وخت رارسېدلی چې ایران باید د اټومي وسلو د ترلاسه کولو له هیلې په بشپړ ډول تېر شي."
مایک والټز دا هم وویل چې د امریکا له خوا په تېره یوه اوونۍ کې پر یمن کې د ایران پلوه حوثي جنګیالیو پر هدفونو د هوايي بریدونو په ترڅ کې د دې ډلې یو شمېر لوړپوړي مشران، چې یو یې د میزایلو متخصص و، وژل شوي دي.
ده نور جزیات ورنه کړل.

د ایران د اټومي پروګرام څارونکي باور لري چې د دې هېواد اټومي پروګرام په تېرو څلورو کلونو کې پرمختګ کړی، او اوس له تر بل هر وخت د اټومي وسلو د جوړولو ظرفيت ته ډېر نږدې شوی دی.
خو ایران وایي، دوی د اټومي وسلو جوړولو هڅه نه کوي او اټومي پروګرام یې د ملکي اهدافو لپاره دی.

پاکستان او د طالبانو حکومتونو یو ځل بیا ژمنه وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ډیپلوماټیکې اړیکې لا پراخې او پیاوړې کړي او د دواړو ملتونو د ګډې ګټې لپاره خپل ټول امکانات وکاروي.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي محمد صادق خان په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي، چې «په کابل کې مې د افغانستان له بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره وکتل. موږ له افغانستان سره د دوامداره تعامل او د متقابلو ګټورو اړیکو ژمنه بیا تائید کړه.»

هغه زیاته کړه: "دواړو لوریو موافقه وکړه چې د جګپوړو چارواکو ترمنځ تعامل او خبرې اترې پراخې کړي، ترڅو دوه‌اړخیزې اړیکې نورې هم ټینګې شي.»

د پاکستان ځانګړي استازي، صادق خان، تر دې وړاندې د ۲۰۲۴ کال د دسمبر په ۲۴مه کابل ته سفر کړی و. هماغه مهال پاکستان د افغانستان په پکتیکا ولایت کې بمباري وکړه چې لسګونه ملکي وګړي یې په لړ کې ووژل شول.

له امیرخان متقي سره د صادق خان د کتنې په اړه د طالبانو د باندنیو چارو وزارت ویلي چې دا ناسته "د افغانستان او پاکستان ترمنځ د دوه‌اړخیزو اړیکو پیاوړتیا، د دیپلوماتیکو همکاریو لوړولو، د سوداګرۍ او ترانزیت د همکارۍ پراخولو، او د دواړو هېوادونو د خلکو اړوندو مسایلو حل ته ځانګړې شوې وه.»

د پاکستان پوځ وايي، ځواکونو یې ډیورند کرښې ته نژدې ۱۶ وسله وال مخالفان وژلي دي.

د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو څانګې نن (یکشنبې) په یوه خبرپاڼه کې ادعا کړې چې دا کسان یې تېره شبه هغه مهال ووژل چې د افغانستان له خاورې پاکستان ته اوښتل.

د پوځ په خبرپاڼه کې راغلي چې د دوی یو شمېر وسله والو مخالفانو هڅه کوله ډیورند کرښې ته څېرمه د شمالي وزیرستان اړوند، غلام خان کلي ته ننوځي.

پاکستان په ځلونو ادعا کړې چې د دوی وسله وال مخالفان د افغانستان په خاوره کې پټنځایونه لري او له هغه ځایه پر پاکستان بریدونه کوي. خو په افغانستان کې د طالبانو حکومت د پاکستان ادعاوې ردوي او وايي چې هیڅ ډلې ته اجازه نه ورکوي چې د افغانستان له خاورې پر بل هیواد برید وکړي.

پاکستان او د طالبانو حکومتونو یو ځل بیا ژمنه وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ډیپلوماټیکې اړیکې لا پراخې او پیاوړې کړي او د دواړو ملتونو د ګډې ګټې لپاره خپل ټول امکانات وکاروي.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي محمد صادق خان په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي، چې «په کابل کې مې د افغانستان له بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره وکتل. موږ له افغانستان سره د دوامداره تعامل او د متقابلو ګټورو اړیکو ژمنه بیا تائید کړه.»

هغه زیاته کړه: "دواړو لوریو موافقه وکړه چې د جګپوړو چارواکو ترمنځ تعامل او خبرې اترې پراخې کړي، ترڅو دوه‌اړخیزې اړیکې نورې هم ټینګې شي.»

د پاکستان ځانګړي استازي، صادق خان، تر دې وړاندې د ۲۰۲۴ کال د دسمبر په ۲۴مه کابل ته سفر کړی و. هماغه مهال پاکستان د افغانستان په پکتیکا ولایت کې بمباري وکړه چې لسګونه ملکي وګړي یې په لړ کې ووژل شول.

له امیرخان متقي سره د صادق خان د کتنې په اړه د طالبانو د باندنیو چارو وزارت ویلي چې دا ناسته "د افغانستان او پاکستان ترمنځ د دوه‌اړخیزو اړیکو پیاوړتیا، د دیپلوماتیکو همکاریو لوړولو، د سوداګرۍ او ترانزیت د همکارۍ پراخولو، او د دواړو هېوادونو د خلکو اړوندو مسایلو حل ته ځانګړې شوې وه.»

متحدو ایالتونو د طالبانو د کورنیو چارو وزیر په شمول د دوی د دریو جګپوړو مشرانو، پر سر ټاکلې جایزې لیرې کړې.

د امریکا این پي آر یا ملي راډیو د خبر له مخې، سراج الدین حقاني، چې منلې یې ده د ۲۰۰۸ کال په جنورۍ کې یې د کابل د سرینا هوټل د برید پلان جوړ کړی و، نور د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د «عدالت لپاره جایزو» په ویبپاڼه کې نه ښکاري.

د سرینا هوټل په برید کې د امریکایي تبعه ډېوېډ هېسلا په شمول ۶ تنه وژل شوي وو.

د دې راډیو پر اساس، سره له دې چې د امریکا د عدلیې وزارت په تور لیست کې نور د سراج الدین حقاني نوم نه شته خو تر نن (یکشنبې) پورې لا هم د نوموړي نوم د امریکا د فدرالي تحقیقاتي ادارې، FBI په ویبپاڼه کې شته.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند، عبدالمتین قانع پرون (شنبې) وویل چې د امریکا حکومت د سراج الدین حقاني، عبدالعزیز حقاني، او یحیی حقاني پر سر ټاکل شوې جایزې لغوه کړي دي.

امریکا د سراج الدین حقاني پر سر ۱۰ میلیون ډالره جایزه ایښې وه.

د شنبې په ورځ (د حمل ۲مه) لسګونه متقاعدین د اعتراض په توګه په کابل کې د تقاعد ریاست مخې ته راټول شوي وو او د خپلو معاشونو د ترلاسه کولو غوښتنه یې کوله.

د افغانستان د متقاعدینو د اتحادیې مشر افندي سنګر ازادي راډیو ته وویل چې د طالبانو د مالیې وزارت په دې وروستیو کې د متقاعدینو د معاشونو لپاره یو مهالویش چمتو کړی چې له مخې به یې د ځینو متقاعدینو معاشونه په اوږد مهاله ډول ورکړل شي.

ښاغلي سنګر زیاته کړه چې"دوی د دې لپاره تقسیم اوقات چمتو کړي، او هر وزارت ته هره میاشت وخت ورکول شوي. موږ انتظار کوو، لکه څنګه چې مونږ نظامي وګړي یو، زموږ نوبت به د ۱۴۰۴ کال د حوت په میاشت کې راشي. نور وزارتونه هم ورته وختونه لري او دوی به مهال ویش سره سم فعالیت وکړي. دا هغه څه دي چې طالبانو مونږ ته وویل. ایا دا به ترسره شي یا نه، دا بل ګام دی، مګر د هغو کسانو لپاره چې د اسلامي امارت په جریان کې تقاعد شوي دي د هغو نه ځينو کسانو ته ویشل شوی دی."

د هغه په وينا، د تقاعد شويو کسانو ټول شمېر شاوخوا ۱۵۰ زره کسان دي ، چې له شاوخوا څلورو کلونو راهیسې یې معاشونه نه دي ترلاسه کړي.

د سوک وهنې افسانوي اتل جورج فورمن چې د "بیګ جورج" په نوم پیژندل کیده په ۱۹۶۰ مه لسیزې په لومړیو کې سوک وهنه پیل کړه، د ۷۶ کلونو په عمر مړ شو. فورمن د څو لسیزو لپاره په دې برخه کې مخکښ شخصیت و،

دغه امریکایي لوبغاړي د بوکس په ۸۱ سیالیو کې برخه اخیستې وه چې ۶۸ یې یوازې په ناک اوټ ګټلې وې او تر ټولو مشهوره سیالي یې په ۱۹۷۴ کال کې له محمد علي کلي سره وه، چې په اتم رونډ کې یې ناک اوټ کړی و.

فورمن په ۱۹۷۳ کال کې د سوک وهنې دروند وزنه نړیوال اتل شو او په ۱۹۹۷ کې یې له سوک وهلو تقاعد واخیست.

د بښنې نړیوال سازمان د سویلي اسیا څانګې پرون ناوخته په خپله اېکسپاڼه کې تازه راپور خپور کړي او لیکلي یې دی چې افغانستان کې د نوي تعلیمي کال له پیلېدو سره طالبانو نجونې له شپږم پورته ښوونځیو منع کړې دي.

راپور کې راغلي چې طالبان باید ټولو نجونو ته اجازه ورکړي، چې ښوونځیو ته لاړ ې شې او له دوی سره له توپیري چلند لاس واخلي.

یاد سازمان په راپور کې زیاده کړي چې له شپږمه پورته د نجونو ښوونځي بندول د توجیه وړ نه ده او دا له بنسټیزو بشري حقونو سرغړونه ده.او له نړیوالې ټولنې یې غوښتي چې په دې برخه کې پیاوړي ګامونه پورته کړي او د طالبانو لپاره د حساب ورکونې یو پیاوړي میکانیزم رامینځته کړي.

دا په داسې حال کې ده چې د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق (یونیسف) هم د طالبانو له حکومته غوښتي چې د نجونو پر زده کړو بندیز دې فورا لغوه کړي.

د دې ادارې اجرایوي مدیرې کترین روسل نن شنبې په یو بیان کې وویل، " که چیرته دا بندیز دوام ومومي تر را رارون۲۰۳۰ کاله پورې به ۴میلیونه نجونې د زده کړې له حقه محرومې شي".

طالبانو د ۲۰۲۱ کال د اګست له میاشتې راهیسې د نجونو پر مخ د شپږم ټولګي پورته ښوونځي او پوهنتونونه تړلي دي.