د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ اداره (اوچا) وایي، د روان زېږديز کال په لومړیو شپږو میاشتو کې بشرپالو ادارو د افغانستان د ۱۳،۴ ميلیونه وګړو یو ډول لاس‌نیوی کړی دی.

اوچا پرون سه‌شنبه په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې، د جنوري نه تر جولای میاشتې پورې ۲،۲ میليون کسانو لږ تر لږه درې ډوله سکټوري ملاتړ ترلاسه کړی دی.

د اوچا د نویو شمېرو له‌مخې په افغانستان کې ټولټال ۲۳،۷ ميلیونه کسان د خوړو، روغتیا او روزنې په ګډون په مختلفو برخو کې مرستو ته اړ دي.

د دې ادارې په خبره، د غوښتل شوې ۳،۰۶ ميلیارډ ډالرو څخه تر اوسه پورې یوازې څه باندې ۷۳۵ ملیونه ډالر ترلاسه شوي دي.

د طالبانو د حکومت د ټرانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هواپېژندنې ادارې نن چهارشنبې د افغانستان په ۷ ولایتونو کې د شدیدو بارانونو اټکل کړی دی.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د راپور له‌مخې د دې ادارې د خبرپاڼې سره سم په بدخشان، نورستان، تخار، پنجشېر، بغلان، کندز او بلخ ولایتونو کې د سالنګونو په ګډون د نسبتاً تېز باران، تالندې برېښنا او سېلابونو د راتلو اټکل کړی دی.

د افغانستان په یوشمېر ولایتونو کې وروستیو شدیدو ورښتونو او سېلابونو خلکو ته ځاني او مالي زیانونه اړولي دي.

په چین کې د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان سفارت وایي، پېکینګ د چین او افغانستان ترمنځ د واخان دهلیز د فعاله کېدو په اړه د طالبانو د حکومت هڅې ستایي او له خپله اړخه د دغه دهلیز د چارو لپاره په تدریج د ګامونو د اخیستو لپاره چمتووالی لري.

دا خبره په چین کې د افغانستان سفارت چې چارې یې د طالبانو له‌خوا ټاکل شوی سفیر مولوي بلال کریمي سمبالوي، پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې کړې.

په‌دې اړه په یوه بیان کې ویل شوي چې، د ښاغلي کریمي او د چین د بهرنیو چارو وزارت د اسیایي څانګې د مشر لیوجین سونګ ترمنځ په کتنه کې د دې دهلیز ترڅنګ د دواړو هېوادونو تر منځ د سیاسي، تجارتي او اقتصادي اړیکو پر لا پراختیا او تقویې او همدارنګه له سیمې او ګاونډیو هېوادونو سره د مثبتو تعاملاتو، سیاسي، اقتصادي، تجارتي او ټرانزیټي همکاریو پر دوام خبرې وشوې.

د بیان له‌مخې لیوجین سونګ وویل چې د ايم‌سي‌سي او مرکزي اسیا د نفت او ګازو شرکتونه به لا نور وهڅوي، تر څو د امو دریا د نفتي حوزې د تېلو د استخراج بهیر لا ګړندی او د مس عینک پروژې روان کارونه نور هم پراخ او چټک شي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت هم پرون سه‌شنبه پر خپله وېب‌‌پاڼه په یوه خبرپاڼه کې د دغې کتنې پخلۍ کړی او یوازې دومره یې ویلي چې، دواړو لورو د چین-افغانستان د اړیکو او د نورو د علاقې وړ دوه اړخیزو موضوعاتو په اړه خپل نظرونه تبادله کړل.

چین که څه هم لکه د نورو هېوادونو په څېر د طالبانو حکومت په رسمیت نه‌دی پېژندلی، خو لومړی هېواد و چې د تېر ۲۰۲۳ کال په وروستیو کې یې په پېکینګ کې د افغانستان د سفارت لپاره د طالبانو د حکومت له‌خوا د نومول شوي سفیر بلال کریمي باورلیک ومانه.

د افغانستان یوشمېر کورنیو رسنیو راپور ورکړی چې، د چارو شنونکی او پخوانی جنرال جاوید کوهستاني د طالبانو د حکومت له توقیفه خلاص شوی دی.

د کوهستاني د کورنۍ غړو له دغو رسنیو سره په خبرو کې منلې چې، هغه نن خپل کور ته تللی دی، خو نور جزیات یې نه‌دي ورکړي.

جاوید کوهستاني د تلې میاشتې په لومړۍ اوونۍ کې په کابل کې ونیول شو او هغه مهال د بشري حقونو د مدافعانو ټولنې وویل چې، نوموړی د طالبانو د استخباراتو له‌خوا نیول شوی دی.

کوهستاني له هغو محدود شمېر جنرالانو او نظر خاوندانو څخه دی چې، د طالبانو له بیاځلي واکمنۍ وروسته هم کابل کې پاتې شو او وخت ناوخت یې له رسنیو سره خبرې کولې.

معلومه نه‌ده چې نوموړی د کومو دلایلو له‌مخې طالبانو توقیف کړی و او خپله د طالبانو رسمي سرچینو هم تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي.

مخکې تر دې هم ګڼ‌‌شمېر فعالان نیول شوي او خلاص شوي، خو د طالبانو چارواکي تر ډېره نه د هغوی په نیولو او نه هم ازادولو تبصره کوي.

په افغانستان کې د اروپایي ټولنې ماموریت ویلي، زده‌کړې د دغه هېواد په پرمختګ کې کلیدي رول لري او په وینا دوی د افغانستان د ښې راتلونکې د تضمین په موخه د سلګونه ښوونځیو ملاتړ کوي.

دغه ماموریت دا څرګندونې نن سه شنبه پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کړي او د افغانستان لپاره یې د خپلې استازې هغه انځور خپور کړی چې کابل کې د نجونو یوه لومړني ښوونځي ته ورغلې ده.

طالبانو واک ته له بیا رسېدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي بند کړل او د ۲۰۲۲م کال په وروستیو کې یې د هغوی پوهنتونونه هم وتړل.

د اروپایي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړیوالو سازمانونو او د ملګرو ملتونو استازو له طالبانو غوښتي چې د نجونو ښوونیز او تحصیلي مرکزونه پرانېزي، خو تراوسه دغه کار نه دی شوی.

ټاکل شوې ده چې نن سه شنبه د اکټوبر په ۱۵مه نېټه د افغانستان د کرکټ الف لوبډله د عمان په کوربتوب په پیل شويو درې اړخیزو سیالیو کې له هانګ کانګ سره ولوبېږي.

دا د یادو درې اړخیزو سیالیو پایلوبه ده چې د کابل پر وخت به ماسپښین ۱:۳۰مه بجه پیل شي.

د دې سیالیو په لړ کې افغانستان خپله لومړۍ لوبه له هانګ کانګ او دویمه له عمان ګټلې وه او تر ننۍ لوبې وروسته دا لوبلړۍ پای ته رسېږي.

د افغانستان کرکټ بورډ ویلي دي، دغه سیالۍ د اسیا ایمرجینګ سیالیو د چمتووالي په موخه پلان شوې دي.

د ویلو ده چې د اسیا ایمرجینګ جام سیالۍ به د روانې اکټوبر میاشتې په ۱۸مه نېټه پیل شي چې افغانستان به خپله لومړۍ لوبه په همدې نېټه د سریلانکا له الف لوبډلې سره ترسره کوي.

قرغزستان د افغانستان په بدخشان ولایت کې له قرغز افغانانو سره بشري مرسته کړې ده.

د قرغزستان رسنیو نن سه شنبه لیکلي، دا مرسته چې طبي توکي او وسایل په کې دي، د دوی د ولسمشر سدیر جپاروف په لارښونه پامیر ته لېږدول شوي دي.

خبر کې راغلي چې په پامیر کې د زړه، غاښونو او د نسایي ولادي له څانګو سره طبي وسایل مرسته شوي او ۷۵۵ کسانو چې ښځې او ماشومان هم په کې دي، روغتیایي مرستې ترلاسه کړي دي.

دې وړاندې د ملګرو ملتونو ادارو په افغانستان کې بشري وضعیت نازک ښودلی او ویلې يې دي چې شاوخوا څلورنیم میلیونه ماشومان او مېندې په خوارځواکۍ اخته دي.

د راپورونو له مخې، د افغانستان په پامیر سیمو کې شاوخوا ۴۰۰ قرغزي کورنۍ ژوند کوي او یوځل داسې راپورونه هم خپاره شول چې قرغزستان غواړي دغه کورنۍ هغه هېواد ته ولېږدوي.

د افغانستان د خبریالانو د ملاتړ سازمان په تخار او میدان وردګو ولایتونو کې پر عکاسۍ او فلم اخیستو د طالبانو د ځایي چارواکو بندیز غندلی دی.

دغه سازمان پرون په یوه خبرپاڼه کې دغه اقدام د بیان د ازادۍ ښکاره نقض او اطلاعاتو ته د لاسرسي مخنیوی بللی دی.

سازمان اندېښنه ښودلې چې دغه ډول کړنې د خبریالانو مسلکي کار ستونزمنوي او په ټولنه کې د حقایقو د پټېدو لامل ګرځي.

که څه هم د طالبانو د حکومت اطلاعاتو او فرهنګ وزارت په رسمي ډول په دې اړه څه نه دي ویلي، خو مخکې تر دې په کندهار، تخار، میدان وردګو او یو شمېر نورو ولایتونو کې خبریالانو ته ویل شوي چې د زیروح یا ژوندي موجود له تصویر اخیستو دې ډډه وکړي.

د طالبانو د بیا واکمنۍ له پيل راهیسې پر ازادو رسنیو د فعالیت کړۍ تنګه شوې او خبریالان په اسانه نه شي کولای چې د ځینو مسئلو په ځانګړې توګه سیاسي او امنیتي موضوعاعو په اړه راپور ورکونه وکړي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، وروسته له دې چې طالبانو په رسنیو کې د ژوندي سارو پر تصویر بندیز اعلان کړ، د تخار ولایت دوو تلوېزیونونو خپرونې ودرولې.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان ملي راډیو تلوېزیون (RTA) او یو شمېر شخصي تلوېزیوني چاینلونو ته امر شوی چې دې بندیز ته غاړه کېږدي.

دا نوي محدودیتونه د طالبانو تر واکمنۍ لاندې په رسنیو او شخصي ازادیو باندې د پراخو بندیزونو یوه برخه ده او ورته بندیزونه په نورو ولایتونو لکه کندهار او میدان وردګ کې هم پلي شوي دي.

د راپورونو له مخې، دوه شخصي چاینلونه، ماه نور او ریحان، د خلکو د تصویر خپرول درولي دي.

د خبریالانو مدافع ټولنې په تصویري رسنیو کې د عکس او فلم پر خپرېدو پر بندیز اندېښنه ښکاره کړې ده.

پولیو یا ګوزڼ د پروګرام د همغږۍ کالنۍ ناسته د دوشنبې په ورځ په کابل کې په داسې حال کې پیل شوه چې سږ کال په افغانستان کې د دې ناروغۍ ۲۲ نوې پېښې ثبت شوي دي.

په هغه خبرپاڼه کې چې د طالبانو د حکومت د عامې روغتیا وزارت پرون دوشنبې خبریالانو ته لېږلې، ویل شوي چې د دې کنفرانس ناستې به د دې وزارت د مسوولانو، د روغتیا د نړیوال سازمان د استازو او د پولیو یا ګوزڼ د محوه کولو پروګرام د مهمو شریکانو په ګډون تر راتلونکو دوو ورځو پورې دوام وکړي.

په دې ناسته کې به د پولیو پر روانو پرمختګونو، د دې پروګرام پر موجودو ننګونو او د هغو لپاره د اغېزناکو حل لارو پر موندلو بحث وشي.

سږ کال په افغانستان کې د پولیو ۲۲ او په پاکستان کې ۲۸ پېښې ثبت شوي چې دا شمېر د تېر کال پرتله څلور برابره زیاتې دي.

د پولیو یا ګوزڼ د محوه کولو نړیوال نوښت (GPEI) په خپل وروستي راپور کې ویلي چې درې نور ماشومان په کندهار او هلمند ولایتونو کې په دې ناروغۍ اخته شوي دي.

د پولیو یا ګوزڼ ویروس له افغانستان او پاکستان پرته په درسته نړۍ کې ختم شوی دی.

متخصصان باور لري چې د پولیو واکسین د کمپاینونو نیمګړتیاوې او د عامه پوهاوي کموالی د دې ناروغۍ د پېښو د زیاتوالي سبب دي.