د بشري حقونو د څارسازمان "هیومان رایټس واچ" وایي، طالبانو د ۲۰۲۱ کال د اګست په پنځلسمه پر افغانستان له بیا واکمنېدو راهیسې په نړۍ کې د ښځو له حقونو څخه جدي سرغړونې رامنځته کړي دي.

دې سازمان پرون یک‌شنبې په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان د نړۍ یوازینی هېواد دی چې نجونې په‌کې تر شپږم ټولګي پورته له زده‌کړو منع شوي.

دغه راز طالبانو د ښځو د تګ راتګ د ازادۍ حق هم تر پښو لاندې کړی، هغوی یې له ډېرو کارونو څخه راګرځولي، د هغو ښځو خوندیتوب یې له‌منځه وړی چې د جنسیت پر بنسټ له تاوتریخوالي سره مخامخ دي، روغتیایي خدمتونو ته یې د هغوی د لاس‌رسي په وړاندې يې خنډونه رامنځته کړي، له سپورټ او ان پارکونو ته یې د هغوی د تلو مخه نیولې ده.

د خبرپاڼې له‌مخې د افغانستان لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکونکي ریچارډ بېنیټ دغه وضعیت د تبعیض، جلا کولو، انساني کرامت ته د سپکاوي او د ښځو او نجونو د ګوښه کولو یو بنسټیز سیسټم بللی دی.

د بشري حقونو د څار په سازمان کې د افغانستان د برخې څېړونکې فرشته عباسي ویلي، د طالبانو د واکمنۍ په‌دې موده کې افغان ښځې او نجونې په تر ټولو وحشتناکه وضعیت کې ژوند کوي او زیاتوي، د نړۍ ټول هېوادونه باید د هغو هڅو ملاتړ وکړي چې د طالبانو له مشرتابه او په افغانستان کې د جدي جرمونو له ټولو مسوولو کسانو سره حساب کتاب کوي.

درې ورځې وروسته د اګسټ پنځلسمه پر افغانستان د طالبانو د بیا واکمنېدو درې کاله پوره کېږي، خو واکمني یې تر اوسه د نړۍ هیڅ یوه هېواد په رسمیت نه‌ده پېژندلې.

له بشري حقونو په ځانګړې توګه د ښځو له حقونو څخه پراخې سرغړونې د دې کار یو اساسي خنډ بلل کېږي.

د سریلانکا کرکټ بورډ د پنجشنبې په ورځ وویل چې لوبغاړي به یې په پاکستان کې پاتې شي چې له کوربه هیواد او زیمبابوې سره راتلونکې اونۍ درې اړخیزې لوبې ترسره کړي.

د سریلانکا کرکټ بورډ وروسته تر دې دا پریکړه وکړه چې پرون د پاکستان حکومت دوی ته ډاډ ورکړ چې د لاهور پرځای به دا لوبې په راولپنډۍ کې ترسره شي.

په دوه زره نهم کال کې په لاهور کې د سریلانکا د کرکټ پر لوبغاړو برید شوی و چې شپږ لوبغاړي یې پکې ټپيان شوي وو.

د سې شنبې په ورځ په اسلام اباد کې تر ځانمرګي برید وروسته چې دولس تنه پکې ووژل شول او اووه ویشت نور ټپيان شول، د سریلانکا لږ تر لږه اته لوبغاړو د امنیتي ستونزو له ویرې وویل چې بیرته خپل هیواد ته ستنیږي.

د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي پرون وویل چې د هیواد د پوځ مشر د سریلانکا دفاع وزیر ته ډاډ ورکړی چې د دوی د کرکټ ټیم امنیت به پوځ په خپله ونیسي.

د پښتون ژغورنې د غورځنګ مشر تور پورې کړ چې پولیسو او استخباراتي ادارو د دوی د غورځنګ درې مهم غړي نیولي دي.

منظور پشتین نن پر خپله فیسبوکپاڼه لیکلي دي چې د دوی د غورځنګ د سیند ایالت مشر نور الله ترین، د دوی د غورځنګ دوه نور چارواکی حنیف پشتین او نظیف لالا د چهارشنبې په ورځ په پیښور کې جوړی شوې جرګې ته ورغلي وو چې تر اوسه بیرته خپلو کورونو ته نه دې ستانه شوي.

پولیسو او استخباراتي ادارو په دې اړه څه نه دې ویلي.

د خیبر پښتونخوا په اسامبلۍ کې د نومبر په دولسمه د واکمن ګوند تحریک انصاف له لورې ټولو ګوندونو ته بلنه ورکړل شوې وه چې په یوه ورځنۍ جرګه کې برخه واخلي او پر دې بحث وکړي چې څرنګه د دې ایالت امنیت ټینګیدلی شي.

د بشري حقونو د څار ډلې پرون (چهارشنبه، د نومبر ۱۲مه) په یوه بیان کې وویل چې دا بندیزونه په افغانستان کې د طالبانو له چارواکو او نورو سرغړونکو سره د حساب ورکولو په لور مهم ګام دی.

دا بندیزونه که پلي شي، د اسټرالیا حکومت ته به دا توان ورکړي چې په افغانستان کې په هغو کسانو د سفر بندیزونه ولګوي چې د ښځو، نجونو او لږکیو په ځپلو کې ښکیل دي؛ یا په عمومي ډول په تاوتریخوالي کې لاس لري.

په استرالیا کې د بشري حقونو د څار مشرې ډینیلا ګاشون وویل چې دا د استرالیا د حکومت لپاره ډیره مهمه ده چې د طالبانو د هغو مشرانو پرضد اقدام وکړي چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو حقونه تر پښو لاندې کوي.

نوموړې زیاته کړه چې د اسټرالیا حکومت باید د طالبانو په وړاندې د بهرني سیاست د یوې مهمې وسیلې په توګه کارنده بندیزونه ولګوي چې طالبان د جدي سرغړونو لپاره حساب ورکولو ته اړ کړي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د حکومت د یوې برخې د مرخصۍ یا ( شټ ډون) د پای ته رسېدو لایحه لاسلیک کړه.

دا لایحه د ټرمپ تر لاسلیک مخکې په استازو جرګه کې رایه اچونې ته وړاندې او تصویب شوه.

سنا جرګې دوه ورځې وړاندې دغه لایحه تصویب کړې وه.

ټرمپ د امریکا په تاریخ کې د تر ټولو اوږدې مرخصۍ د ملامتۍ ګوته ډیموکراتانو ته ونیوله او په وینا یې دوی په لوی لاس د فدرالي ادارو نژدې یو میلیون کارکوونکي بې معاشه کړي وو.

ډیموکراتان بیا د دولت د شټ ډون کېدو پړه پر جمهوري غوښتونکو اچوي.

د تصویب شوې لایحې له مخې بودیجه د جنوري تر دیرشمې تمدید شوه چې له دې سره دې ته لاره هواروي چې د فدرالي حکومت مامورینو معاشونه ترلاسه کړي او یوشمیر مهمې حکومتي چارې بیرته پيل شي.

سږنی شټ ډون د امریکا په تاریخ کې تر ټولو اوږدمهاله وو چې نن یې درې څلویښتمه ورځ ده.

کله چې د کانګرس په دواړو جرګو کې د مالي کال بودجه ناندریزه شي او په بله کومه بدیله طرحه موافقه ونه شي، د فدرالي حکومت یوه برخه د معاشونو د نشتوالي له کبله رخصتیږي.

اسراییل نن خبر ورکړ چې د غزې تړانګې ته یې د ملګرو ملتو او نورو موسسو د بشري مرستو لپاره د شمال له لورې لار پرانیسته.

د اسراییل دفاع وزارت هغه څانګه چې په فلسطیني سیمو کې د ملکي چارو څارنه کوي، په ایکسپاڼه کې لیکلي دي چې د (زیکیم) لاره د غزې تړانګې ته د بشري مرستو د لاریو د داخلیدو لپاره خلاصه شوه.

فرانس پریس اژانس لیکي چې د اسراییل د دفاع وزارت د همدې څانګې ویاند ورته ویلي دي چې دا لاره به د (کرم ابو سالم) لارې په څیر چې د غزې جنوبي برخې ته غځیدلې ده د تل لپاره پرانیستې وي.

د دوه زره درویشتم کال د اکتوبر له اوومې راوروسته چې حماس ډلې پر اسراییل برید وکړ او بیا اسراییلي ځواکونو پر غزې حمله وکړه، غزې ته اکثر غځیدلې لارې بندې شوې دي.

حماس ته د امریکا متحد ایالتونه او اروپایي ټولنه د ترهګرې ډلې په سترګه ګوري.

د امریکا د متحد ایالتونو استازیو جرګه نن هڅه کوي چې د کلنۍ بودیجې پر سر د واکمن او اپوزسیون ګوندونو د اختلاف له امله د بندو شویو حکومتي چارو غم وخوري او د امریکا په تاریخ کې دا اوږد بندیز پای ته ورسوي.

د حکومتي چارو د بندیدو له امله د فدرالي ادارې په سلګونو زره مامورینو ته معاش نه ورکول کیږي، د امریکا هوایي ترافیک ګډوډ شوی او له بیوزلو سره د مرستو چارې ټکنۍ شوې دي.

جمهوري غوښتونکي اوس مهال په استازیو جرګه کې دوه سوه نولس څوکۍ لري او اپوزسیون دوه سوه دیارلس. رویټرز اژانس لیکي، تمه ده چې جمهوري غوښتونکي به د ولسمشر ټرمپ د لایحې ملاتړ په یوه خوله وکړي.

په بودیجه کې د اختلاف اصلي ټکی د روغتیایي بیمې په برخه کې سبسایډي ورکول دي، ډیموکراتان د دې پلوي کوي چې دا سیستم دې ادامه پيدا کړي او واکمن ګوند تر ډيره مخالفت ورسره کوي.

دا لایحه د دوشنبې په ورځ په سنا کې وروسته له هغه تصویب شوه چې په سنا کې اته تنه ډموکراتانو هم رایي ور کړې. د دې لایحې له مخې بودیجه د جنوري تر دیرشمې تمدید شوه چې له دې سره دې ته لاره هواروي چې د فدرالي حکومت مامورینو معاشونه ترلاسه کړي او یوشمیر مهمې حکومتي چارې بیرته پيل شي.

ترکي چارواکو د چهارشنبې په ورځ (د نومبر ۱۱مه) اعلان وکړ چې په ګرجستان کې د لوېدلې پوځي بار وړونکې الوتکې ټولو شل سره سپرلیو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.

د ترکیې دفاع وزیر یاشار ګولر په ایکسپاڼه کې په یوه بیان کې وویل چې د دوی زړور همکاران هغه وخت مړه شول کله چې C-130 الوتکه د ګرجستان او اذربایجان ترمنځ پولې ته نږدې وغورځېده.

دا الوتکه د سې شنبې په ماښام له اذربایجان څخه ترکیې ته روانه وه.

د پیښې علت تر اوسه نه دی څرګند شوی.

د ماشومانو لپاره د ملګروملتونو د مرستې صندوق یونیسیف وايي اسراییلو د غزې ماشومانو ته د واکسین د ستنو او د شیدو د بوتلونو د لېږد مخه نیولې ده.

یونیسیف پرون وویل، په داسې حال کې چې په غزه کې حساس اوربند ټینګ دی دې ادارې د غزې د ماشومانو د واکسین لپاره یو پراخ کمپاین پیل کړی دی خو وايي اسراییل اجازه نه ورکوي ۱،۶ میلیون ستنې او هغه یخچالونه چې د شمسي هندارو په وسیله کار کوي، غزې ته انتقال کړي.

د یونیسیف ویاند ریکاردو پایریس وویل دا ستنې له تېرې اګست میاشتې راهیسې په ګمرک کې پاتې او د اسراییلو اجازې ته په تمه دي.

د اسراییلو د پوځ هغې څانګې چې پر مرستو څارنه کوي ویلي دي چې غزې ته د واکسین د ستنو مخه نه نیسي خو غواړي دا خبره یقیني کړي چې حماس ډله د مرستو له موادو څخه ګټه پورته نه کړي.

د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي وایي، په اسلام آباد کې نن سې شنبې د یوې محکمې د ودانۍ مخې ته په ځانوژونکي برید کې لږترلږه دولس کسان وژل شوي دي.

د رویترز د راپورله مخې د روغتون یوې سرچینې ویلي چې په چاودنه کې یوشمیرنورکسان ټپیان شوي چې د ځینو روغتیایي وضعیت یې خطرناک دی.

ښاغلي نقوي په اسلام آباد کې خبریالانو ته وویل چې یوه بریدګر هڅه کوله چې پلی د محکمې ودانۍ ته دننه شي چې پرځان پورې تړلې چاودیدونکو وسیله یې د ودانۍ دباندې د پولیسو یوه موټرته نژدې وچوله. هغه ویلي چې دغه پیښه له مختلفو اړخو څیړي او زیاته یې کړه چې دا یوازې یوه بله بم چاودنه نده بلکې هغه د ننه په اسلام آباد کې شوې.

تراوسه پورې چا یا کومې ډلې د دې پیښې مسولیت ندی اخیستی خودا چاودنه داسې مهال شوې چې پرون د هند په نوي ډیلي کې په یوه بم چاودنه کې نژدې دیرشو کسانو ته مرګ ژوبله واوښته. د هغې پیښې مسولیت هم چا یا کومې ډلې ندی اخیستی خو د هند پولیسو ویلي چې د ترهګرۍ په وړاندې د مبارزې د قانون له مخې د دغې چاودنې په اړه تحقیقات کوي.

د امریکا سنا جرګې د دوشنبې په ورځ ناوخته د امریکا د حکومت د لګښتونو د تمویل لایحه تصویب کړه چې له مخې یې حکومتي چارې بیرته پیلیږي.

د سنا جرګې ۶۰ غړیو دغې لایحې ته چې د ۲۰۲۶ کال د جنوري میاشتې ترپایه پورې د حکومتي چارو لګښتونه تامینوي، رایه ورکړه او ۴۰ نورو ورته منفي رایې وکارولې.

دغه اقدام وروسته له هغې کیږي چې له څه باندې ۴۰ ورځو راهیسې اکثریت حکومتي ادارې تړل شوي او د فدرالي ادارو په لسګونو زره کارکونکي له تنخواوو بې برخې شوي او هم عامه خدمات له ګډوډۍ سره مخ شوي دي.

دغه لایحه باید د استازیو جرګه هم تصویب کړي او وروسته به یې ولسمشرډونالډ ټرمپ توشیح کوي. په پام کې ده چې د چهارشنبې په ورځ د استازیو جرګه د دغې لایحې په اړه رایې واخلي.