د بریټانیا لهخوا روانډا ته د غیرقانوني کډوالو تصویب شوې لایحې په اړه د غبرګونونو په دوام، د ملګرو ملتونو یو شمېر کمېشنرۍ او د بشري حقو د څار سازمان وايي؛ دا لایحه د کډوالو بشري حقونه نقضوي.
د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د عالي کمېشنرۍ رییس فلیپو ګراندي او د ملګرو ملتونو د بشري حقونو عالي کمېشنر ولکر ترک د سهشنبې په ورځ جینوا کې په یوه ګډه اعلامیه کې د بریټانیې له دولت وغوښتل چې روانډا ته د غیرقانوني کډوالو د لېږد په اړه له سره غور وکړي.
دې اعلامیه کې زیاته شوې چې بریټانیا دې د دې پرېکړې پر ځای خپل هېواد ته د غیرقانوني کډوالو او پناه غوښتونکو د مخنیوي لپاره له نړیوالو قوانینو او بشري حقونو سره برابره بله لار غوره کړي.
اعلامیه کې وړاندې لیکل شوي، دا لایحه ان هغو کسانو هم له ځان د دفاع فرصت نه ورکوي چې له ګواښونو سره مخ دي او تر څنګ یې؛ په دې لایحه کې د نړیوالو بشردوستانه قوانینو خلاف د کډوالو وضعیت ته جدي پام نهدی شوی.
د بشري حقونو د څار سازمان هم ټینګار کوي چې د بریټانیې دا لایحه د بشري حقونو په برخه کې د دې هېواد کې نړیوالې او کورنۍ ژمنې نقضوي او هغو کسانو ته چې انګلستان ته یې د امنیتي ستونزو له امله پناه راوړې، زیان رسوي.
دې سازمان پرون ناوخته په خپله ایکسپاڼه لیکلي، د بریټانیا پارلمان له حقایقو په سترګو پټولو سره دا لایحه تصویب کړه، هغه چې روانډا کې امنیت ښه ښيي؛ څو ورته د کډوالو د لېږد زمینه برابره شي.
د بشري حقونو د څار سازمان له قوله؛ دا لایحه د یوې محکمې حکم چې روانډا هېواد د کډوالۍ د قضیو د څېړنې تر وخته د درېیم هېواد په توګه امن نه معرفي کوي، تر پښو لاندې کوي؛ ځکه د دې سازمان په خبره، امکان لري چې په روانډا کې کډوال له بد چلند سره مخ شي.
په ورته وخت کې یو شمېر افغان کډوال چې وروستیو دوو کلونو کې بریټانیا ته رسېدلي او تر اوسه یې د کډوالۍ قضیې نهدي څېړل شوي، د دې لایحې د عملي کېدو په اړه اندېښنه ښيي.
له دوی یو تن چې ۹ میاشتې وړاندې انګلستان ته تللی او نه غواړي نوم یې په راپور کې زیاد شي ازادي راډیو ته وویل:
"د روانډا لایحې موږ اندېښمن کړي یوو، ځکه موږ دلته د پناه غوښتنې لپاره راغلي یوو؛ خو دا طرحه زموږ ټولې هیلې تر پوښتنې لاندې راولي. د افغانانو لپاره چې هېواد کې یې ستونزې زیاتې دي او زموږ لپاره چې کوم ډول ماضي لرو، دا لایحه ډېره خطر جوړونکې ده. "
په بریټانیا کې مېشت یو افغان کډوال احمد ظفر هم وايي:
"زما په ګډون هغه افغانان چې د پناه غوښتنې برخلیک یې معلوم نهدی، دې پرېکړې ډېرې اندېښنې را پورته کړي دي. موږ بېرته افغانستان ته د تللو چانس نهلرو. هیله لرم چې نړیواله ټولنه او د بشري حقونو ملاتړي بنسټونه دې مسلې ته یو ځل بیا کتنه وکړي. "
دا اندېښنې داسې مهال مطرح کېږي چې په بریټانیا کې د افغانانو د بشري حقونو بنسټ په خپله ایکسپاڼه لیکلي، تمه ده چې په سکاټلنډ او بریټانیا کې د کډوالو ۵ ملاتړي بنسټونه د دې لایحې د عملي کېدو پر ضد لاریونونه وکړي.
د صدراعظم ریشي سوناک دې لایحې د سهشنبې په ورځ د بریټانیا پارلمان مثبته رایه ورکړه.
ښاغلي سوناک د دوشنبې په ورځ په یوه خبري غونډه کې ټینګار وکړ چې روانډا ته د کډوالو د اخراج لومړۍ الوتنه به د جولای میاشتې په لومړیو کې وشي.
ویل کېږي چې د روانډا د لایحې پر بنسټ، د بریټانیې حکومت هغه کډوال چې د ۲۰۲۲ کال له جنورۍ وروسته په غیرقانوني ډول دې هېواد ته تللي وي، روانډا ته لېږي، څو په هغه هېواد کې یې د مهاجرت قضیه وڅېړل شي او یا بل کوم هېواد ته د مهاجرت غوښتنه وړاندې کړي.
