نړیوال بانک د سهشنبې په ورځ په یوه راپور کې ویلي، امکان لري چې د روان کال له جون څخه تر اګست میاشتې پورې په ټول افغانستان کې د تودوخې درجه تر منځنۍ کچې لوړه وي.
نړیوال بانک زیاته کړې، چې د وچکالۍ د دې باثباته هایدولوژیکي شرایطو سربېره 'د ځمکې لاندې د اوبو د سرچینو، سیندونو او د اوبو د زېرمو کمښت' په پرلپسې توګه د درېیم کال لپاره، د کښت او حاصلاتو ساحه محدوده کړې ده.
د نړیوال بانک د راپور له مخې، په افغانستان کې د اورښت اندازه او د واورو د اوبو اندازه له منځنۍ کچې څخه کمه ده، په اکثرو زونونو کې واوره له عادي حالت څخه مخکې ویلي شوي او د ځمکې د رطوبت شرایط د ۲۰۲۳ کال د می تر نیمايي پورې له نورمال څخه کم دي او د افغانستان په مرکز، شمال او لوېدیځ کې د غنمو کروندو ته زیان رسېدلی دی.
د تودوخې د درجې لوړوالي د نورو وګړو ترڅنګ کروندګر هم له ستونزو سره مخ کړي دي.
د هلمند د نوزاد ولسوالۍ یو بزګر غوث توحیدي ازادي راډيو ته وویل چې ډېره تودوخه د وچکالۍ او د اوبو د کچې د ټیټوالي لامل شوې چې د دوی حاصلات یې زیانمن کړي دي.
نوموړي وويل: "په روان کال کې ګرمي زیاته ده. په نوزاد ولسوالۍ کې هم وچکالۍ زیاته شوې ده، موږ له مرکزي دولت څخه غوښتنه کوو چې موږ ته پاملرنه وکړي، ځکه چې د څاګانو د وچېدو او د اوبو د سطحې د کموالي له امله کروندګر له ډېرو ستونزو سره مخ دي."
په همدې حال کې د طالبانو حکومت د پوهنې وزارت پرون په یوه ټویټ کې وویل چې د لوی اختر د رارسېدو او د ګرمې هوا په مناسبت د سړو ولایتونو ښوونځي د غبرګولي له ۳۰مې څخه د چنګاښ تر ۱۲مې پورې، رخصت شوي دي.
د ننګرهار د خوګياڼو ولسوالۍ يو زده کوونکي موسى هم ازادي راډيو ته وويل، د ګرمې هوا له امله له ښوونځي رخصت شوي دي.
موسی وايي: "دا چې ګرمي ډېره زیاته شوې، دولتي مکتبونو کې یې رخصت راکړی دی. وايي تاسو چې غرمه کورونو ته ځئ کېدای شي چې ناروغه شئ. دولتي مکتبونه ټول رخصت دي."
د طالبانو حکومت تر کنټرول لاندې، د افغانستان د هوا پېژندنې اداره هم وايي، چې په راتلونکو ورځو کې به په یو شمېر ولایتونو کې د تودوخې درجه له منځنۍ کچې لوړه شي.
د دې ادارې مسوول محمد نسیم مراد ازادي راډيو ته وویل، له نن څخه تر راتلونکو اتو ورځو پورې به په نیمروز، هلمند، کندهار، فراه، زابل، ننګرهار او لغمان ولایتونو کې د تودوخې درجه نوره هم لوړه شي.
مراد وایي: "د هوا پېژندنې د ریاست، د مرکز او ولایاتو د سټېشنونو د هغې د اټکل له مخې چې ترلاسه شوی په شمال، سوېل، سوېل لوېدیځ او یو شمېر شمال ختیځ او ختیځو سیمو کې به د تودوخې درجه لوړه وي، چې په روانو ورځو کې په دې سیمو کې د تودوخې د درجې د لوړوالي احتمال شته."
ډاکتران په دې باور دي، چې د تودوخې لوړه درجه په خلکو کې د هاضمې، زړه او پښتورګو د ناروغیو لامل کېږي او که څوک ورسره مخ شي، باید نږدې روغتیايي مرکز ته مراجعه وکړي.
یو له دغو ډاکترانو متین صافي ازادي راډيو ته وویل: "لوړه تودوخه د انسانانو او حیواناتو ژوند ته جدي خطرونه لري، په افغانستان کې د ميکروبي او هضمي ناروغیو لکه شدید اسهال، کولرا او معرقه چې د اوبو د کمښت لامل ګرځي او په پای کې د زړه او پښتورګو ناروغي پیدا کېږي. جلوهنه یو له هغو ناروغیو څخه ده چې د لوړې تودوخې له امله پیدا کېږي. په ځانګړې توګه په هغو کسانو کې چې په ازاده هوا کې په کار او کرنې بوخت دي."
په همدې حال کې د نړیوالو سازمانونو د راپور له مخې افغانستان په پرلپسې توګه د درېیم کال لپاره وچکالۍ سره مخ دی چې د نورو ستونزو ترڅنګ یې د کروندګرو کښت ته هم جدي زیان اړولی دی.
