په دوهمه پرله‌پسې ورځ هم د نړۍ یو شمېر ښارونه د افغانستان د هزاره‌ګانو په ملاتړ د اعتراضونو شاهدان وو.

د راپورونو له مخې دا اعتراضونه پرون د امریکا او اروپا په ښارونو کې ترسره شول.

د امریکا په پلازمېنه واشنګټن ډي سي کې لسګونه کسان چې "د هزاره ګانو نسل وژنه بنده کړئ" شعارونه یې لېږدول، د سپینې ماڼۍ مخې ته راټول شوي وو.

دا مظاهرې وروسته له هغه پيل شوې چې تېره جمعه کابل کې پر کاج ښوونیز مرکز خونړی برید وشو.

په دغه برید کې له پنځوسو زیات کسان ووژل شول چې ډېری هغه یې هزاره توکمه نجونې وې.

د پاکستان په کراچۍ ښار کې د طالبانو د حکومت سرکونسل عبدالجبار تخاري وايي، د سند ایالت د پولیسو له مشر غلام نبي میمن سره يې د افغان کډوالو د وضعیت په اړه خبرې کړي دي.

په هغې خبرپاڼه کې چې افغان کونسلګرۍ د چهارشنبې په ورځ خپره کړې راغلي، "تخاري له پاکستاني لوري غوښتي څو د هغوو افغان کډوالو نیول او ځورول ودروي چې په پاکستان کې د پاتي کیدو قانوني اسناد لري".

په خبرپاڼه کې د سند ایالت د پولیسو مشر ژمنه کړې چې په دې برخه کې به د طالبانو له حکومت سره همکاري وکړي.

بل پلو، پاکستاني رسنیو راپور ورکړی چې د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي او د دې هېواد صداعظم شهبازشریف د بې اسناده افغان کډوالو د جبري اخراج په اړه خبرې کړي دي.

د پاکستاني رسنیو د راپور له مخې، دغو دوو لوړو پوړو چارواکو د بې اسناده افغان کډوالو پر وړاندې د قانوني اقداماتو غوښتنه کړې ده.

د پاکستان حکومت د تیرې مارچ میاشتې ۳۱مه د ای سي سي کارت لرونکو افغان کډوالو لپاره وروستۍ مهلت ټاکلی وه چې درې ورځي وړاندې پای ته ورسیده.

په تیرو دریو ورځو کې په لسهاو بې اسناده افغان کډوال د پلازمینې اسلام اباد په ګډون د پاکستان په لویو ښارونو کې نیول شوي او بیرته افغانستان ته ډپیورټ شوي دي.

خو په دې هېواد کې میشت یو شمیر افغان کډوال وايي، پاکستاني پولیس هغه افغانان هم نیسي چې قانوني اسناد لري.

نن د افغانستان او نیپال د نولس کلنو د کرکټ ملي لوبدلې د پنځوس اووریزو سیالیو په لومړی لوبه کې سره مخامخ کیږي.

دا لوبه د نیپال په کوربتوب د کابل پرمهال د سهار ۸:۴۵ دقیقې پیلږي.

د کرکټ نړیوال شورا پر خپلې رسمي ویب پاڼې ویلي، د افغانستان او نیپال د کرکټ د نولس کلنو لوبډلو ترمنځ د دریو پنځوس اووریزو سیالیو دویمه لوبه به د اپریل به ۶مه او وروستۍ یا دریمه لوبه به يې د اپریل په ۹ ترسره شي.

افغان لوبډله به له دې سیالیو وروسته د نولس کلنو نړیوال جام ته د لار موندنې په سیالیو کې چې د نپیال په میلپاني ښار کې ترسره کیږي ګډون وکړي.

په دغو سیالیو کې به افغان لوبډله د عمان، هانګ کانګ، متحده عربي امارات او نپیال پر وړاندې ولوبیږي.

د دې سیالیو غوره لوبډله به د ۲۰۲۶ کال د نولس کلنو کرکټ نړیوال جام ته لار ومومي چې د د زیمبابوي او نامیبیا په کوربتوب به ترسره شي.

د طالبانو د حکومت ویاند هغه راپورونه رد کړي چې ګواکې د دوی حکومت یوازې د امریکا پر وړاندې جګړه د قربانیانو کورنیو ته کلنۍ پیسې ورکوي.

دبیح الله مجاهد پرون ناوخته پر خپلې ایکس پاڼې/ پخواني ټویټر ادعا کړې، " په هغوو یتیمانو، ګونډو او معلولینو کې چې د حکومت له لورې ورته کلنۍ پیسې ورکول کیږي، د تیر ادارې د عسکرو او پولیسو یتیمان، کونډې او معلولین هم شامل دي".

مجاهد وړاندې ویلي، دغو کسانو ته دولس نیم میلیارده افغانۍ بودیجه ځانګړې او پرې ویشل شوې ده.

یو شمیر رسنیو د چهارشنبې په ورځ د مجاهد په حواله ویلي و، "د طالبانو حکومت د هغوو کسانو کورنیو ته ځانګړې پاملرنه کوي چې د امریکا پرضد جګړه کې يې قرباني ورکړې ده".

مجاهد وړاندې په افغانستان کې د یتیمانو، کونډو او معلولینو شمیر شاوخوا شپږنیم لکه یاد کړی او ویلي دي، دغو کسانو ته چې د طالبانو، تیر جمهوریت او طبعي معلولین په کې شامل دي په کلني ډول پیسې ورکول کیږي.

مجاهد د امریکا پرضد جګړه د قربانیانو د کورنیو سربیره د تیرجمهوریت یتیمانو، کونډو او معلولینو ته د پیسو د ویش خبره په داسې حال کې کوي د طالبانو په تیره نژدې څلور کلنه واکمنۍ کې دولتي کارکوونکي او متقاعدین د خپلو معاشونو د نه ترلاسه کولو څخه شکایت لري.

د ازبکستان ولسمشر شوکت میرضیایف وایي، په افغانستان کې ثبات د منځنۍ اسیا او اروپا په ګټه دی.

میرضیایف دغه څرګندونې له یورو نیوز سره په مرکه کې چې پرون سه شنبه ( د حمل په ۱۲مه) خپره شوې، کړې دي.

هغه زیاته کړې چې د افغانستان په وړاندې یې د هېواد سیاست تل پر عمل او اوږدمهاله ستراتیژۍ ولاړ دی.

د ازبکستان ولسمشر زیاته کړې چې منځنۍ اسیا د نړیوال سوداګریز لېږد رالېږد په مهمې کړۍ بدلېدونکې ده او هېواد یې هڅه کوي چې له افغانستان سره ترانس افغان او اروپا سره ترانس کسپین دهلیزونه پراخ کړي.

هغه زیاته کړې چې دغه اقدام کولای شي د نړۍ کلیدي بازارونو ته د منځنۍ اسیا لاسرسی اسانه کړي.

که څه هم د طالبانو حکومت تراوسه د هیڅ هېواد له خوا په رسمیت نه دی پیژندل شوی، خو ازبکستان د سیمې له هغو هېوادونو دی چې طالبانو سره تعامل لري او د طالبانو ډيپلوماتان یې منلي دي.

د بدخشان مرکز فیض اباد د ریښتر په کچه ۴اعشاریه ۶ درجې زلزلې لړزولی دی.

د ولکینو دیسکوري په نوم ویب پاڼې ویلي، دا زلزله نن سهار ۳ او ۵۳ دقیقې د فیض اباد په ۶۵کیلو مټرۍ کې شوې ده.

تراوسه د زلزلې له کبله د احتمالي مالي زیانونو په اړه څه ویل شوي نه دي.

طالب سیمه ییزو چارواکو هم تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د سویس د بهرنیو چارو وزارت اعلان وکړ چې د دغه هیواد د پراختیا او همکارۍ ادارې دفتر په کابل کې بیا پرانیستل شو.

دغه وزارت په یوه اعلامیه کې چې دوشنبې( مارچ ۳۱) یې خپره کړه ویلي دي چې په دې دفتر کې د مارچ په لومړۍ نیمایي کې کار پيل شوی دی.

د سویس د بهرنیو چارو وزارت ویلي دي چې اوسمهال د دغه هیواد د مرستو د څانګې څلور سویسي متخصصین او لس سیمه ییز کارمندان په دې دفتر کې په کار بوخت دي.

د سویس د بهرنیو چارو د وزارت په اعلامیه کې راغلې دي چې په افغانستان کې بشري بحران د نړۍ په کچه یو له بدو بحرانونو څخه دی او د طالبانو له بیا واکمنۍ راوروسته په نژدې څلورو کلونو کې د افغانستان له نیمایي نفوس څخه ډیر بشري مرستو ته متحاجه دي.

د امریکا پوځ وایي چې د درېیو امریکایي سرتېرو مړي، چې څو ورځې مخکې په لیتوانیا کې د یوه پوځي تمرین په ترڅ کې ورک شوي وو، په د ولاړو اوبو په یوه دڼد کې وموندل شول.

د هغه راپور له مخې، چې پرون خپور شو، د امریکا د پوځ د اروپا او افریقا قوماندانۍ په یوه بیان کې اعلان وکړ چې دا درې سرتېري د وري د ۵مې په لومړیو ساعتونو کې هغه مهال ورک شول، چې د یوه تاکتیکي نظامي موټر د ترمیم او لېږد مأموریت یې ترسره کاوه.

د دې بیان له مخې، د دغو درېیو سرتېرو هویت به تر هغه وخته افشا نه شي، چې د هغوی کورنیو ته خبر نه وي ورکړل شوی.

د ازادې اروپاږ ازادي راډیو د راپور له مخې، د دې درېیو سرتېرو زغرګاډی د یکشنبې په غرمه په ډنډ کې وموندل شو. په تېرو شپږو ورځو کې د دغو سرتېرو د موندلو لپاره د لیتوانیا او بیلاروس پولې ته نژدې د ژغورنې عملیات پیل شوي وو.

څلور امریکایي سرتېري له شپږو ورځو راهیسې ورک دي، او لا هم د څلورم سرتېري برخلیک نامعلوم دی. د لیتوانیا ولسمشر وایي چې د څلورم سرتېري د موندلو لپاره لټون لا هم روان دی.

پاکستاني رسنیو پرون راپور ورکړ چې افغانستان ته د پاکستان ترانزیتي سوداګري د روان مالي کال په لومړیو اته میاشتو کې د تېر مالي کال د همدې مودې پرتله ۶۶ سلنه کمه شوې ده.

یوې رسمي سرچینې وویل، د افغانستان د ترانزیتي سوداګري د تېر مالي کال د ورته مودې پرتله ۱.۴۸۹ میلیارده ډالره کمه شوې.

سرچینې د دې کموالي اصلي دلیل د پاکستان له لوري د قاچاق ضد اقدامات او د وارداتو محدودیتونه ګڼلي دي خو دا په داسي حال کې ده چې د دواړو خواوو ترمنځ د بندري لارو بیا بیا بندېدا او د پاکستان له لوري د ترانزیت او ګمرکي تعرفو لوړېدا هم اغېز لرلی دی.

د یادونې وړ ده چې د تېرو مالي کلونو په لړ کې هم د افغانستان د ترانزیتي سوداګرۍ کچه د پام وړ کمه شوې وه.

په ۲۰۲۲-۲۳ مالي کال کې د افغانستان د ترانزیتي سوداګرۍ ټول ارزښت ۷.۰۹۵ میلیارد ډالره و، خو په ۲۰۲۳-۲۴ مالي کال کې دا رقم ۵۹ سلنه کم شو، چې یوازې ۲.۸۸۷ میلیارد ډالرو ته راښکته شو.

همداراز له پاکستان څخه د افغانستان واردات ډېر کم شوي او اوس افغانستان تر ټولو ډېر واردات له ایران څخه کوي.

د روسیې د لویې څارنوالۍ دفتر د دوشنبې په ورځ له سترې محکمې وغوښتل چې په دغه هېواد کې د طالبانو پر فعالیتونو لګول شوی بندیز پای ته ورسوي.

د روسیې د بهرنیو چارو او عدلیې وزارتونو تېره اوونۍ له ولسمشر ولادیمیر پوتین څخه په یوه لیک کې غوښتنه کړې وه چې طالبان باید د روسیې د تروریستي ډلو له لیست څخه وایستل شي.

روسیې په ۲۰۰۳ م کال طالبان د خپل هیواد د تروریستي ډلو په لیست کې شامل کړل.

سره له دې چې په وروستیو کلونو کې، په تېره بیا د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو له بیا واک ته رسیدو وروسته د طالبانو او روسیې ترمنځ اړیکې او راشه درشه نسبتاً زیاته وه خو روسیې له خپل تور لیسته د طالبانو نوم نه و ایستلی.

په همدې حال کې روسیه د نورو هیوادونو په شان لا هم د طالبانو حکومت په رسمیت نه پېژني.

د ایران د روغتیا وزارت د ساري ناروغیو د مدیریت د مرکز مشر قباد مرادي وویل چې په دغه هیواد کې د نري رنځ په ناروغۍ د اخته کسانو ډیری برخه افغانان دي.

هغه وويل چې دا خلک ايران ته تر ننوتلو مخکې په دې ناروغۍ اخته وي او وروسته هلته هم ناروغي خپروي.

ایراني چارواکي وايي چې د افغان اتباعو ننوتل د دوی تر کنټرول لاندې نه دي، خو دوی هڅه کوي چې د هغوی لپاره ځانګړي طبي خدمات چمتو کړي.

تر اوسه پورې، ملګرو ملتونو یا نورو خپلواکو ادارو د ایراني چارواکي دا ادعا نه ده تایید کړې. دا په داسې حال کې ده چې په ایران کې د افغان کډوالو پر وړاندې د کډوالو ضد احساساتو او کرکې په وروستیو کې زیاتې شوي.