د افغان نجونو، ښځو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازي رینا امیري وایي، د ملګروملتونو د کډوالو له لوی کمېشنر سره يې د افغان کډوالو پر ستونزو خبرې کړي دي.

اغلې امیري پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه کې په یوه بیان کې له فلیپو ګراندې سره خپله کتنه ګټوره بللې او زیاته کړې یې ده چې دوی د افغان کډوالو پر اوسني حالت، په ځانګړې توګه له خطر سره مخ ډلو په اړه خبرې وکړې.

هغې په‌دې اړه نور جزیات نه‌دي ورکړي، خو امریکا له‌دې مخکې افغانستان ته په تېره له پاکستان څخه په زوره د هغو افغانانو پر ستنولو ژوره اندېښنه ښودلې وه چې احتمالاً ژوند یې له خطر سره مخامخ دی.

د پاکستان ترڅنګ چې د تېر کال د نومبر له میاشتې راهیسې یې شاوخوا شپږ لکه افغان کډوال بېرته افغانستان ته استولي او دغه لړۍ تر اوسه دوام لري، د افغانستان د بل ګاونډ ایران چارواکو هم اعلان کړی چې په سلګونه زره بې‌اسناده افغانان به له خپلې خاورې وباسي.

د جرمني خبري اژانس د راپور له‌مخې د ایران د پولیسو مشر احمد رضا رادان پرون سه‌شنبې په یوه مرکه کې وویل، چارواکي په پام کې لري چې د راتلونکي کال د مارچ میاشتې تر پایه پورې شاوخوا دوه ميلیون افغانان چې د ده په خبره په ایران کې د اوسېدو قانوني اسناد نه‌لري، له خپلې خاورې وباسي.

د ملګروملتونو د کډوالو د ادارې په وینا په اوس وخت کې شاوخوا ۴،۵ ميلیون افغان کډوال په ایران کې ژوند کوي، خو ایراني چارواکي د افغان کډوالو غیر رسمي شمېر له‌دې زیات ښیي.

د افغانستان لپاره د امریکا سفارت د منځنۍ اسیا له امریکایي پوهنتون څخه په لسګونو نجونو د فارغېدو خبر ورکوي.

دې سفارت چې له دوحې څخه فعالیت کوي، پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه کې په یوه بیان کې لیکلي چې، د منځنۍ اسیا امریکایي پوهنتون په ویاړ سره سږکال ۳۲ افغان نجونو او او۷ هلکانو ته د فراغت سندونه ورکړل.

د سفارت په خبره دغو محصلانو ته د متحده‌ایالتونو حکومت تحصیلي بورسیې برابرې کړې وې.

د امریکا سفارت په‌دې اړه چې دغه محصلان په کومو څانګو کې روزل شوي، جزیات نه‌دي ورکړي، خو یوازې دومره یې ویلي چې دغه فارغین د افغانستان د روښانه راتلونکې نښې او ټولو افغانانو ته د هیلو څرګندونه کوي.

وروسته له هغې چې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو سره په کابل کې امریکایي پوهنتون خپلې چارې ودرولې، د دې پوهنتون ډېرو محصلانو ته له افغانستان څخه بهر په نورو هېوادونو کې په امریکایي پوهنتونو کې د تحصیل د دوام زمینه برابره شوې ده.

په عین حال کې د امریکا د سفارت مرستیال ډن براون پرون سه‌شنبې په ټوله نړۍ کې د ښوونځیو د تعلیمي کال د پیلېدو په مناسبت په یوه بیان کې وویل، متحده‌ایالات به هيڅکله د افغان نجونو او هلکانو لپاره د انډول تعلیم د برابرولو له غوښتنې لاس وانه‌خلي.

د ټاپي پروژې کار نن چهارشنبې رسماً په افغانستان کې پیلیږي او په‌دې مناسبت په هرات ولایت کې عمومي رخصتي اعلان شوې.

د ګازو د دغې څه باندې ۱۸سوه کیلومتره اوږدې نل‌لیکې ۷۷۴ کیلومتره یې د افغانستان په خاوره کې غځول کېږي.

د طالبانو د حکومت د کار او ټولنیزو چارو وزارت پرون سه‌شنبې په یوه خبرپاڼه کې وویل، دغه لویه اقتصادي پروژه د چهارشنبې په ورځ د افغانستان او ترکمنستان د لوړ پوړو چارواکو له لوري د یو لړ مراسمو په ترڅ کې په هرات کې پرانستل کېږي او په‌دې مناسبت په هرات ولایت کې عمومي رخصتي ده.

د ګازو دغه نل‌لیکه له ترکمنستان څخه پیل او د افغانستان له لارې پاکستان او هند ته غځول کېږي.

د ترکمنستان چارواکو په خپله خاوره کې د ټاپي نل‌لیکې د فزیکي کارونو د بشپړېدو خبر ورکړی او په افغانستان کې یې د لومړي ځل لپاره کارونه په هرات ولایت کې پیلیږي.

د ګازو دغه ستره نل‌لیکه چې د ترکمنستان ګاز به تر هند پورې لېږدوي، په افغانستان کې په زرګونو کسانو ته د کار زمینه برابره کړي او هم به دا هېواد د ترانزیت له پلوه په کال کې شاوخوا ۵۰۰ ميلیون ډالر عواید ترلاسه کوي.

د ټاپي پروژې عملي چارې څو لسیزې په افغانستان کې درېدلې، چې ناامني یې یو عمده خنډ بلل کېده.

داسې مهال چې په ټوله نړۍ کې د ښوونځیو تعلیمي کال پیل شوی، د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت مرستیال وايي، متحده‌ایالات به هيڅکله د افغان نجونو او هلکانو لپاره د انډول تعلیم د برابرولو له غوښتنې لاس وانه‌خلي.

ډن براون په یوه بیان کې چې نن (د وږي ۲۰مه) خپور شو ویلي، د افغانستان په ښوونځیو کې له شپږم د لوړو ټولګیو د زده‌کوونکو نجونو ۱،۴ میلیون څوکۍ تشې دي.

که څه هم په افغانستان کې د سړو سیمو تعلیمي کال د وري یا حمل په دوهمه پیلېږي، خو ښاغلي براون له هغو کورنیو سره چې ماشومان یې له زده‌کړو بې‌برخې شوې دي، خواخوږي څرګنده کړې ده.

د امریکا د سفارت مرستیال همداراز افغان ماشومانو ته د امریکا د تعلیمي او تحصیلي بورسیو د دوام ډاډ ورکړی او ویلي یې دي، که له یوې خوا په افغانستان کې د تشو ټولګیو او تشو مېزونو او څوکیو سیوری خپور دی، له بلې خوا هغه ماشومان چې د امریکا بورسیې یې ترلاسه کړې دي کولای شي زده‌کړې وکړي.

طالبانو پر افغانستان له واکمنېدو وروسته په لومړي سر کې له شپږم د لوړو ټولګیو د زده‌کوونکو نجونو پر تعلیم بندیز ولګاوه او وروسته یې په پوهنتونونو کې د نجونو تحصیل هم بند کړ چې دې اقداماتو یې په کور دننه او بهر پراخ غبرګونونه او مخالفتونه وپارول.

د افغانستان او نیوزیلنډ د کرکټ ملي لوبډلو ترمنځ د یوازېنۍ ټېسټ لوبې دویمه ورځ هم پرته له لوبې کولو پای ته ورسېده.

د افغان کرکټ بورډ د معلوماتو پر بنسټ، د ورښتونو له امله د لوبې په دویمه ورځ هم لوبغالی د لوبې کولو جوګه نه‌شو.

په پلان کې وه چې دغه ټېسټ سیالي د دوشنبې په ورځ د سپټمبر میاشتې په نهمه نېټه د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ بجې پیل شوی وای، خو ورښتونو او لوند لوبغالي لا هم سیالي ځنډولې ده.

د هندوستان د ګریټر نویډا په لوبغالي کې شدید ورښت لوبغالی لوند کړی و چې لوبڅارانو پرله‌پسې دوه ورځې بار بار د لوبغالي ارزونه وکړه او پرېکړه یې دا وه چې لا لوبو ته نه دی چمتو.

که چېرې لوبغالی لوبو ته اماده و، د لوبې درېیمه ورځ به د سپټمبر په ۱۱مه نېټه د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ پيل شي.

د ویلو ده چې دغه ټېسټ لوبه به د سپټمبر میاشتې تر ۱۳مې نیټې دوام لري.

د ایران یو امنیتي‌ چارواکی په راروانو څه باندې شپږو میاشتو کې له دې هېواده د شاوخوا دوه میلیون افغان کډوالو د ایستلو لپاره د تدابیرو خبر ورکوي.

د ایران د امنیتي ځواکونو عمومي قوماندان احمد رضا رادان نن په یوه تلوېزیوني مرکه کې وویل، هغه دوه میلیون افغانان به چې په ایران کې د استوګنې قانوني اسناد نه لري د ۲۰۲۵م کال د مارچ د میاشتې تر پایه وایستل شي.

د ایران د کورنیو چارو وزیر سکندر مومني پرون په یوه مرکه کې د افغان کډوالو ستونزو ته د اشارې په ترڅ کې وویل چې افغانان بافرهنګه خلک دي، خو زیاته یې کړه چې ایران دومره ډېر کډوال نه شي منلای.

د ملګرو ملتونو د کډوالو د لویې کمېشنرۍ له‌خوا دورکړل شویو ارقامو له مخې اوسمهال په ایران کې شاوخوا څلورنیم میلیون افغانان دېره دي چې ډېری یې قانوني اسناد نه لري، خو ایراني رسنۍ وايي چې اصلي ارقام تر دې ډېر لوړ دي.

له خوست ولایت څخه رارسېدلي راپورونه وايي چې په ځاځي میدان ولسوالۍ کې د طالبانو او پاکستاني ځواکونو ترمنځ نښتې لا هم روانې دي.

د خوست د ځاځي میدان ولسوالۍ اوسېدونکو رسنیو ته ویلي چې ډیورنډ کرښې ته څېرمه یې د خورو ورو ډزو غږونه اورېدلي او تراوسه هم د دواړو لورو ترمنځ اوربند نه دی ټینګ شوی.

د راپورونو له مخې دا نښتې پرون په سیمه‌ییز وخت د ماسپښین په یوه بجه پیل شوې ده.

د خوست لپاره د طالبانو د والي ویاند بېګا ازادي راډیو ته وویل چې د ځاځي میدان په پلوڅې سیمه کې له پاکستاني سرحدي ځواکونو سره نښتې پرون مازدیګر پای ته ورسېدلې.

د امریکا د استازیو جرګې رییس مایک جانسن به له افغانستانه د وتلو پر مهال د وژل شویو ۱۳ امریکايي پوځیانو د درناوي لپاره یوه غونډه جوړه کړي.

هغه به نننۍ غونډه کې دغو قربانیانو ته د کانګرس تر ټولو لوړ مډال ډالۍ کړي.

د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د بې نظمه او ګډوډه وتلو پر مهال د کابل په هوايي ډګر کې په یوه ځانمرګي برید کې ۱۳ امریکايي پوځیان او ۱۷۰ افغانان ووژل شول.

دواړو دیموکراتانو او جمهوري غوښتونکو د ۱۳ امریکایی قربانیانو د یادولو لپاره د پریکړه لیک ملاتړ وکړ، کوم چې ولسمشر بایډن د هغه کال په ډسمبر کې لاسلیک کړ.

دغه غونډه به د جمهوري غوښتونکو او ډیموکرات مشرانو په ګډون به د کانګرس په ودانۍ کې جوړه شي.

دا غونډه په داسې حال کې کېږي چې له کابل څخه د امريکايي ځواکونو د ګډوډه وتلو په اړه بحثونه اوج ته رسېدلي او د امريکا په انتخاباتي کمپاين کې د يوې وسيلې په توګه کارول کېږي.

جانسن دا غونډه په داسې وخت کې وبلله چې ټاکل شوې څو ساعته وروسته د ډیموکرات ګوند کاندیده کاملا هاریس او جمهوري غوښتونکی ډونالډ ټرمپ لومړۍ مناظره وکړي.

د طالبانو حکومت د ملګرو ملتونو له یونسکو څخه وغوښتل چې د غور ولایت جام منار یا جام څلی له نړېدو وژغوري.

د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د فرهنګ او هنر مرستیال وزیر عتیق‌الله عزیزي د غور ولایت په شهرک ولسوالي کې د جام څلي د لیدو پر مهال وویل چې وروستیو سېلابونو دا منار سخت زیانمن کړی او که نور سېلابونه راشي یا کومه بله طبیعي پېښه وشي، ښايي یومخ ونړېږي.

عزیزي دا هم وویل چې د جام څلي ساتنه د یونسکو مسوولیت دی او د ملګرو ملتونو له دې علمي، کلتوري او تعلیمي ادارې غواړي چې د دې څلي د نړېدو مخه ونیسي.

د غور د جام څلی په ۲۰۲۲م کال کې د یونسکو له خوا د نړۍ د فرهنګي میراثونو په فهرست کې ثبت شو.

دا څلی ۶۵ متره لوړ دی او د هند په ډیلي کې له قطب منار څخه وروسته په نړۍ کې د خښتو دوهم لوړ څلی دی.

د جام څلی د سلطان غیاث‌الدین غوري د واکمنۍ پر مهال جوړ شوی دی.

د بریتانیا د بهرنیو چارو وزارت وايي چې په لندن کې د افغانستان د سفارت د بندولو پرېکړه یې وروسته له دې وکړه چې طالبانو د دغه سفارت کارکوونکي بې اعتباره وبلل.

د بریتانیا د بهرنیو چارو وزارت مطبوعاتي دفتر پرون دوشنبې ازادي راډیو ته وویل چې د افغانستان د سفارت له بندولو سره سره دوی له خپلو شریکانو سره یوځای د افغانانو ملاتړ ته دوام ورکوي او ډېرو محتاجو خلکو ته بشري مرستې برابروي.

وروسته له دې چې د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د افغانستان څوارلس ډیپلوماتیک ماموریتونه له کابل سره د تعامل نه کولو په خاطر بې اعتباره اعلان کړل، بریتانیا په لندن کې د افغانستان د سفارت ډیپلوماتانو ته ۹۰ ورځې مهلت ورکړ چې سفارت بند کړي او په خپله یا د پناه غوښتنه وکړي او یا له دې هېواده ووځي.