د رأیې اچونې لپاره منتظر خلک
له جوزجانه د ازادي راډيو خبریال عالم رحمانیار وایي، په کوم انتخاباتي مرکز کې چې زه یم، له سړیو پکې د ښځینه رأیې ورکوونکو حضور زیات دی.
د افغانستان د څلورم ځل ولسمشریزو ټاکنو د رأی اچونې بهیر نن سهار ۷ بجې پیل او د مازیګر تر ۵ بجو یې دوام وکړ.
د افغانستان د څلورم ځل ولسمشریزو ټاکنو د رأی اچونې بهیر نن سهار ۷ بجې پیل شو.
د افغانستان د ټاکنو خپلواک کمېسیون چارواکي وایي چې دغه بهیر به د ماسپښین په درېیو بجو به پای ته ورسېږي.
له ډېرو بدګومانیو، اندېښنو او ننګونو سره سره چې ویل کېدل ښايي ټاکنې شاته ولوېږي او یا هم هېڅ ترسره نهشي، د ولسمشرۍ د ټاکنو بهیر مخته لاړ.
ډېر خلک په دغو ټاکنو کې د روښانه راتلونکې او د ډموکراتیک نظام پیاوړي کېدو هیلې ګوري او ځینو نورو ته يې بیا د روان بحران اوږدېدو اندېښنې راولاړې کړې دي.
خو د نن ورځې ولسمشریزې ټاکنې په هر حالت کې شونې شوې. دا چې افغانستان کوم لوري ته بیايي، تر ډېره د ټاکنو په روڼوالي پورې تړلي، هغه څه چې له کورنیو سیاستوالو نیولې، د افغانستان تر نړیوالو متحدینو امریکا، اروپايي ټولنې او ملګرو ملتونو ټولو پرې ټینګار کړی.
د افغانستان د ټاکنو خپلواک کمېسیون د معلوماتو له مخې، دغو انتخاباتو کې د ګډون لپاره نهه میلیونه او ۶۶۵ زره کسانو نوملیکنه کړې چې ۳ میلیونه ۳۳۴ زرهیې ښځې دي.
د ټاکنو کمیسیون شمیرو له مخې د ولسي جرګې د ۱۳۹۷ کال د میزان انتخاباتو کې شااوخوا څلور میلیونه کسانو ګډون کړی و چې ۳۳ سلنهیې ښځې وې.
خو دا چې د ولسمشرۍ نوماندان څومره وتوانېدل د ټاکنیز کمپاین په موده کې خلک قانع کړي چې خپله رأیه وکاروي، دا به تر ټاکنو وروسته څرګنده شي.
امنیتي ګواښونه ښايي په ټاکنو کې د خلکو ګډون اغېزمن کړي.
پر دې سربېره په تېر کې د ټاکنیزو درغلیو په مخنیوي کې د ټاکنو خپلواک کمېسیون پاتې راتلو هم، د ټاکنو څارونکو بنسټونو په خبره، رأی ورکونې ته د ډېرو لېوالتیا کمه کړې او پر دغه بهیر یې د خلکو باور زیانمن کړی.
په ټاکنو کې د درغلیو اندېښنې تر بل هر وخت جدي دي. کاندیدانو خبرداری ورکړی چې که ټاکنې رڼې ترسره نهشي، نو پایلې بهیې ورته د منلو نهوي. نړیوالې ټولنې او په تېره بیا ملګري ملتونو او امریکا د ټاکنو پر روڼوالي ټینګار کړی.
د ټاکنو کمېسیون که څه هم ډاډ ورکړی چې د درغلۍ ټولې لارې یې تړلې دي، خو د پخواني ولسمشر حامد کرزي په ګډون یو شمېر سیاسي څېرو اندېښنه څرګنده کړې چې ښايي ولسمشریزې ټاکنې د افغانستان بحران لاپسې ژور کړي.
د درغلیو د مخنیوي په هدف، دا دوهم ځل دی چې د رأی ورکوونکو لېست له وړاندې جوړ شوی او په ټاکنو کې له بایومټریک دستګاوو کار اخیستل کېږي. د ولسي جرګې په تېرو ټاکنو کې له دغو تدابیرو سره سره، د درغلیو پراخې ادعاوې وشوې. لاهم د ټاکنو څارونکي بنسټونه ډاډمن نهدي چې د ټاکنو کمېسیون به توانېږي دغه بهیر سم مدیریت کړي او د بایومټریک دستګاوې له ستونزې پرته وکاروي.
د پرمختللې ټکنالوژۍ کارولو په دغه هېواد کې د ټاکنو لوړ لګښت لاپسې ډېر کړی دی.
پر راروانو ولسمشریزو ټاکنو ۱۴۹ میلیونه ډالر لګښت راځي چې ۶۰ سلنهیې یعنی ۹۰ میلیونه ډالره د افغانستان دولت ورکوي.
دا د سیمې هېوادونو په کچه د هرې رایې د لګښت له پلوه تر ټولو ګران بیه ټاکنې دي چې د چارواکو په وینا پر هرې رأیې ۱۵ ډالره لګښت راځي.
په تېرو ۱۸ کلونو افغانستان کې اته ځلې ټاکنې ترسره شوي، درې ولسمشریزې، درې پارلماني او دوه د ولایتي شورا چې تر یو میلیارد ډالرو ډېر لګښت پرې راغلی او تر ډېره له بهرنیو مرستو تمویل شوې دي.
په پام کې وه د افغانستان ولسمشریزې ټاکنې د روان ۱۳۹۸ کال د وري (حمل) په ۳۱مه ترسره شي، خو وروسته د چنګاښ (سرطان) ۲۹مې او بیا د میزان شپږمې ته وځنډېډې. یو علتیې هم د ټاکنو په کمېسیون کې اصلاحات وو. د کمزوري مدیریت او پراخو درغلیو له امله، د ۱۳۹۷ کال ولسي جرګې ټاکنې جنجالي شوې او پایلې یې څو میاشتې وخت ونیوه.
وروسته د ولسمشر اشرف غني د تقنیني فرمان له مخې د ټاکنیزو کمېسیونو کمېشنران له دندو لیرې او پر ځای یې د ۱۳۹۷ کال په کب (حوت) میاشت کې نوي ۱۲ کمېشنران وټاکل شول ترڅو ولسمشریز ټاکنې د دوی په مدیریت ترسره شي.
د ټاکنو د نوي مهالوېش له مخې ټاکنیز کمپاین د اسد په ۶مه پیل شو. د ولسمشرۍ د ۱۸ کاندیدانو له ډلې د محمد حنیف اتمر ټاکنیزه ډله په دغه ټیم کې د داخلي اختلاف له امله وپاشل شوه او ده څو ورځې وړاندې له ټاکنو د شاته کېدو اعلان وکړ، خو درې نور نوماندان شیدا محمد ابدالي، زلمی رسول، ابراهیم الکوزی او نورالحق علومی د محمد اشرف غني په مشرۍ له دولتساز ټیم سره یوځای شول.
د میزان ۶مې په ټاکنو کې به ۱۳ کاندیدان احمد ولي مسعود، رحمتالله نبیل، سید نورالله جلیلي، عبدالله عبدالله، عبدالطیف پدرام، عنایتالله حفیظ، غلام فاروق نجرابي، فرامرز تمنا، ګلبدین حکمتیار، محمد اشرف غني، محمد حکیم تورسن، محمد شهاب حکیمي، نورالحق علومي او نور رحمان لېوال سره سیالي وکړي.
په پام کې ده تر ۱۲۰ زرو ډېر کورني او نړیوال څارونکي د شنبې ورځې ټاکنې وڅاري. په دوی کې ۳۰زره څارونکي د ښاغلي عبدالله او ۳۰زره نور د ښاغلي غني دي. ملګري ملتونه، امریکا او بریتانیا به هم پر دغه بهیر څار وکړي.
په افغانستان کې د ولسمشرۍ ټاکنې داسې مهال ترسره کېږي چې د دولت او مخالفینو ترمنځ جګړو هم زور اخیستی. طالبانو له خلکو غوښتي چې په ټاکنو کې له برخه اخیستو ډډه وکړي او ګواښیې کړی چې په ټول توان به هڅه وکړي دغه بهیر ګډوډ کړي.
د افغانستان د ټاکنو کمېسیون د شنبې ورځې ټاکنو لپاره په ټول افغانستان کې د رأی اچونې ۷۳۰۰ مرکزونه په پام کې نیولي وو، له دې ډلې به هم ۴۴۵ مرکزونه تړلي پاتې کېږي.
د ټاکنو کمېسیون د میزان ۶مې ولسمشریزو ټاکنو لپاره د رأی اچونې ۷۳۰۰ مرکزونه په پام کې نیولي و، خو د امنیتي اندېښنو له امله ۵۳۷۳ مرکزونو ته راښکته شول. اوس له دې ډلې هم ۴۴۵ مرکزونه تړلي پاتې کېږي. د کورنیو چارو وزارت وروسته وویل، یوازې د ۴۹۴۲ مرکزونو امنیت خوندي کولای شي چې د ۲۰۱۴ کال ولسمشریزو ټاکنو په پرتله ۱۸۰۰ مرکزونه کم دي.
۷۲ زره دولتي سرتېري د ټاکنو ورځې د امنیت لپاره ګومارل شوي او په افغانستان کې مېشتو بهرنیو ځواکونو هم له امنیتي ادارو سره د همکارۍ ژمنه کړې.
د ټاکنیز کمپاین پر مهال پر ټاکنیز بهیر دوه لوی بریدونه وشول. د اسد په شپږمه کابل کې د زرغون بهیر په نوم د اشرف غني د ټاکنیز ټیم مرستیال امرالله صالح پر دفتر ځانمرګي موټربم برید ۲۰ کسان ووژل او ۵۰ نور یې ټپیان کړل.
همداراز د سنبلې په ۲۶مه پروان کې د اشرف غني ټاکنیز کمپاین په نښه شو. دغه ځانمرګي برید چې طالبانو یې مسئولیت ومانه، ۲۶ کسان ووژل او ۴۲ نور ټپیان کړل.
د رأیې اچونې لپاره منتظر خلک
له جوزجانه د ازادي راډيو خبریال عالم رحمانیار وایي، په کوم انتخاباتي مرکز کې چې زه یم، له سړیو پکې د ښځینه رأیې ورکوونکو حضور زیات دی.