د لاسرسۍ وړ لېنکونه

تازه خبر
یکشنبه ۴ لیندۍ ۱۴۰۳ کابل ۰۱:۵۰
د ټاکنو خپلواک کمېسیون کمېشنران د کابل په زرغونې لېسه کې د رأی ورکونې بهیر پیل
د ټاکنو خپلواک کمېسیون کمېشنران د کابل په زرغونې لېسه کې د رأی ورکونې بهیر پیل

د ولسمشریزو ټاکنو د رأی‎ اچونې بهیر رسماً پای ته ورسېد

د افغانستان د څلورم ځل ولسمشریزو ټاکنو د رأی اچونې بهیر نن سهار ۷ بجې پیل او د مازیګر تر ۵ بجو یې دوام وکړ.

  • د افغانستان د څلورم ځل ولسمشریزو ټاکنو د رأی اچونې پیل

د افغانستان د څلورم ځل ولسمشریزو ټاکنو د رأی اچونې بهیر نن سهار ۷ بجې پیل شو.

د افغانستان د ټاکنو خپلواک کمېسیون چارواکي وایي چې دغه بهیر به د ماسپښین په درېیو بجو به پای ته ورسېږي.

له ډېرو بدګومانیو، اندېښنو او ننګونو سره سره چې ویل کېدل ښايي ټاکنې شاته ولوېږي او یا هم هېڅ ترسره نه‎شي، د ولسمشرۍ د ټاکنو بهیر مخته لاړ.

ډېر خلک په دغو ټاکنو کې د روښانه راتلونکې او د ډموکراتیک نظام پیاوړي کېدو هیلې ګوري او ځینو نورو ته يې بیا د روان بحران اوږدېدو اندېښنې راولاړې کړې دي.

خو د نن ورځې ولسمشریزې ټاکنې په هر حالت کې شونې شوې. دا چې افغانستان کوم لوري ته بیايي، تر ډېره د ټاکنو په روڼوالي پورې تړلي، هغه څه چې له کورنیو سیاستوالو نیولې، د افغانستان تر نړیوالو متحدینو امریکا، اروپايي ټولنې او ملګرو ملتونو ټولو پرې ټینګار کړی.

د افغانستان د ټاکنو خپلواک کمېسیون د معلوماتو له مخې، دغو انتخاباتو کې د ګډون لپاره نهه میلیونه او ۶۶۵ زره کسانو نوم‎لیکنه کړې چې ۳ میلیونه ۳۳۴ زره‎یې ښځې دي.

د ټاکنو کمیسیون شمیرو له مخې د ولسي جرګې د ۱۳۹۷ کال د میزان انتخاباتو کې شااوخوا څلور میلیونه کسانو ګډون کړی و چې ۳۳ سلنه‎یې ښځې وې.

خو دا چې د ولسمشرۍ نوماندان څومره وتوانېدل د ټاکنیز کمپاین په موده کې خلک قانع کړي چې خپله رأیه وکاروي، دا به تر ټاکنو وروسته څرګنده شي.

امنیتي ګواښونه ښايي په ټاکنو کې د خلکو ګډون اغېزمن کړي.

پر دې سربېره په تېر کې د ټاکنیزو درغلیو په مخنیوي کې د ټاکنو خپلواک کمېسیون پاتې راتلو هم، د ټاکنو څارونکو بنسټونو په خبره، رأی ورکونې ته د ډېرو لېوالتیا کمه کړې او پر دغه بهیر یې د خلکو باور زیانمن کړی.

په ټاکنو کې د درغلیو اندېښنې تر بل هر وخت جدي دي. کاندیدانو خبرداری ورکړی چې که ټاکنې رڼې ترسره نه‌شي، نو پایلې به‎یې ورته د منلو نه‎وي. نړیوالې ټولنې او په تېره بیا ملګري ملتونو او امریکا د ټاکنو پر روڼوالي ټینګار کړی.

د ټاکنو کمېسیون که څه هم ډاډ ورکړی چې د درغلۍ ټولې لارې یې تړلې دي، خو د پخواني ولسمشر حامد کرزي په ګډون یو شمېر سیاسي څېرو اندېښنه څرګنده کړې چې ښايي ولسمشریزې ټاکنې د افغانستان بحران لاپسې ژور کړي.

د درغلیو د مخنیوي په هدف، دا دوهم ځل دی چې د رأی ورکوونکو لېست له وړاندې جوړ شوی او په ټاکنو کې له بایومټریک دستګاوو کار اخیستل کېږي. د ولسي جرګې په تېرو ټاکنو کې له دغو تدابیرو سره سره، د درغلیو پراخې ادعاوې وشوې. لاهم د ټاکنو څارونکي بنسټونه ډاډمن نه‎دي چې د ټاکنو کمېسیون به توانېږي دغه بهیر سم مدیریت کړي او د بایومټریک دستګاوې له ستونزې پرته وکاروي.

د پرمختللې ټکنالوژۍ کارولو په دغه هېواد کې د ټاکنو لوړ لګښت لاپسې ډېر کړی دی.

پر راروانو ولسمشریزو ټاکنو ۱۴۹ میلیونه ډالر لګښت راځي چې ۶۰ سلنه‎یې یعنی ۹۰ میلیونه ډالره د افغانستان دولت ورکوي.

دا د سیمې هېوادونو په کچه د هرې رایې د لګښت له پلوه تر ټولو ګران بیه ټاکنې دي چې د چارواکو په وینا پر هرې رأیې ۱۵ ډالره لګښت راځي.

په تېرو ۱۸ کلونو افغانستان کې اته ځلې ټاکنې ترسره شوي، درې ولسمشریزې، درې پارلماني او دوه د ولایتي شورا چې تر یو میلیارد ډالرو ډېر لګښت پرې راغلی او تر ډېره له بهرنیو مرستو تمویل شوې دي.

  • د انتخاباتي بهیر پيل

په پام کې وه د افغانستان ولسمشریزې ټاکنې د روان ۱۳۹۸ کال د وري (حمل) په ۳۱مه ترسره شي، خو وروسته د چنګاښ (سرطان) ۲۹مې او بیا د میزان شپږمې ته وځنډېډې. یو علت‎یې هم د ټاکنو په کمېسیون کې اصلاحات وو. د کمزوري مدیریت او پراخو درغلیو له امله، د ۱۳۹۷ کال ولسي جرګې ټاکنې جنجالي شوې او پایلې یې څو میاشتې وخت ونیوه.

وروسته د ولسمشر اشرف غني د تقنیني فرمان له مخې د ټاکنیزو کمېسیونو کمېشنران له دندو لیرې او پر ځای یې د ۱۳۹۷ کال په کب (حوت) میاشت کې نوي ۱۲ کمېشنران وټاکل شول ترڅو ولسمشریز ټاکنې د دوی په مدیریت ترسره شي.

د ټاکنو د نوي مهالوېش له مخې ټاکنیز کمپاین د اسد په ۶مه پیل شو. د ولسمشرۍ د ۱۸ کاندیدانو له ډلې د محمد حنیف اتمر ټاکنیزه ډله په دغه ټیم کې د داخلي اختلاف له امله وپاشل شوه او ده څو ورځې وړاندې له ټاکنو د شاته کېدو اعلان وکړ، خو درې نور نوماندان شیدا محمد ابدالي، زلمی رسول، ابراهیم الکوزی او نورالحق علومی د محمد اشرف غني په مشرۍ له دولت‎ساز ټیم سره یوځای شول.

د میزان ۶مې په ټاکنو کې به ۱۳ کاندیدان احمد ولي مسعود، رحمت‎الله نبیل، سید نورالله جلیلي، عبدالله عبدالله، عبدالطیف پدرام، عنایت‎الله حفیظ، غلام فاروق نجرابي، فرامرز تمنا، ګلبدین حکمتیار، محمد اشرف غني، محمد حکیم تورسن، محمد شهاب حکیمي، نورالحق علومي او نور رحمان لېوال سره سیالي وکړي.

په پام کې ده تر ۱۲۰ زرو ډېر کورني او نړیوال څارونکي د شنبې ورځې ټاکنې وڅاري. په دوی کې ۳۰زره څارونکي د ښاغلي عبدالله او ۳۰زره نور د ښاغلي غني دي. ملګري ملتونه، امریکا او بریتانیا به هم پر دغه بهیر څار وکړي.

  • امنیتي اندېښنې

په افغانستان کې د ولسمشرۍ ټاکنې داسې مهال ترسره کېږي چې د دولت او مخالفینو ترمنځ جګړو هم زور اخیستی. طالبانو له خلکو غوښتي چې په ټاکنو کې له برخه اخیستو ډډه وکړي او ګواښ‎یې کړی چې په ټول توان به هڅه وکړي دغه بهیر ګډوډ کړي.

د افغانستان د ټاکنو کمېسیون د شنبې ورځې ټاکنو لپاره په ټول افغانستان کې د رأی اچونې ۷۳۰۰ مرکزونه په پام کې نیولي وو، له دې ډلې به هم ۴۴۵ مرکزونه تړلي پاتې کېږي.

د ټاکنو کمېسیون د میزان ۶مې ولسمشریزو ټاکنو لپاره د رأی اچونې ۷۳۰۰ مرکزونه په پام کې نیولي و، خو د امنیتي اندېښنو له امله ۵۳۷۳ مرکزونو ته راښکته شول. اوس له دې ډلې هم ۴۴۵ مرکزونه تړلي پاتې کېږي. د کورنیو چارو وزارت وروسته وویل، یوازې د ۴۹۴۲ مرکزونو امنیت خوندي کولای شي چې د ۲۰۱۴ کال ولسمشریزو ټاکنو په پرتله ۱۸۰۰ مرکزونه کم دي.

۷۲ زره دولتي سرتېري د ټاکنو ورځې د امنیت لپاره ګومارل شوي او په افغانستان کې مېشتو بهرنیو ځواکونو هم له امنیتي ادارو سره د همکارۍ ژمنه کړې.

د ټاکنیز کمپاین پر مهال پر ټاکنیز بهیر دوه لوی بریدونه وشول. د اسد په شپږمه کابل کې د زرغون بهیر په نوم د اشرف غني د ټاکنیز ټیم مرستیال امرالله صالح پر دفتر ځانمرګي موټربم برید ۲۰ کسان ووژل او ۵۰ نور یې ټپیان کړل.

همداراز د سنبلې په ۲۶مه پروان کې د اشرف غني ټاکنیز کمپاین په نښه شو. دغه ځانمرګي برید چې طالبانو یې مسئولیت ومانه، ۲۶ کسان ووژل او ۴۲ نور ټپیان کړل.

۱۰:۴۳ ۶.۷.۱۳۹۸

۱۱:۰۷ ۶.۷.۱۳۹۸

له فاریاب ولایته د ازادي راډيو خبریال اکرام کرم وایي چې په دغه ولایت کې نن سهار اووه بجې انتخاباتي مرکزونه پرانیستل شول او خلکو په پوره لېوالتیا د رأیې ورکونې په بهیر کې برخه واخیسته او لا هم دوام لري.

دی وایي چې په فاریاب کې د رأیې ورکونې په بهیر کې د سړیو په نسبت د ښځو ګډون پراخه دی او تر اوسه د هېڅ ستونزې په اړه راپور نشته.

کرم د ځایي چارواکو له قوله وایي چې افغان ځواکونو په فاریاب کې امنیتي تدابیر نیولي او په هره نقطه کې د پولیسو د څارنې یو مرکز تر سترګو کېږي.

۱۱:۰۹ ۶.۷.۱۳۹۸

د رأیو له حقه محروم پوځيان

۱۱:۱۸ ۶.۷.۱۳۹۸

د افغانستان د ټاکنو د خپلواک کمېسيون مشره حوا علم نورستانۍ وايي چې په ټاکنو کې يې درغلۍ ته هېڅ ځای نه دی پريښی.

نورستانۍ پر افغانانو غږ وکړ چې د تاریخ په دې حساسه مرحله کې د افغانستان د برخلیک په ټاکلو کې په جرأت برخه واخلي.

هغې له ازادي راډیو سره په مرکه کې وویل: په پښتو کې متل دی چې که شپه تیاره ده، مڼې په شمار دي، هر څه واضح شوي دي، د درغلۍ هېڅ ځای نه دی پاتې.


د رأیو مرکزونه به د سهار له اوو د ماسپښین تر ۳ بجو پرانیستي وي.

خو په مخکنیو ټاکنو کې د خلکو د زیات ګډون لپاره دا وخت تمدید شوی دی.

د ټاکنو خپلواک کمېسيون وايي چې ۴۹۴۲ انتخاباتي حوزې یې له امنیتي ادارو سره په ګډه تثبیت کړي دي.

په ټول افغانستان کې به د رأیو ورکولو تر ۲۹ زرو زیات د رأیو ورکولو مرکزونه پرانیستل شي.

په افغانستان کې د رأیې ورکولو په شرایطو د برابرو وګړو دقیق شمېر نه دی څرګند، ځکه په وروستیو کلونو کې د وګړو دقیقه سرشمېرنه نه ده شوې.

خو د ټاکنو خپلواک کمېسيون وايي چې نهه ميلیونه او ۶۶۵ زره کسانو چې د رأیې ورکولو په شرایطو برابر وو، نومونه ثبت کړي.

په دې کې ۳ميلیونه او ۳۳۴ زره ښځې دي.

د جمهوري ریاست لپاره هېځ ښځه نه ده کاندیده شوې.

حوا علم نورستانۍ وویل چې تر ۱۱ زره زیات د رأیو ورکولو مرکزونه یوازې د ښځو لپاره جوړ شوي دي.

د انتخاباتو د خپلواک کمېسیون مشره حوا علم نورستانۍ
د انتخاباتو د خپلواک کمېسیون مشره حوا علم نورستانۍ

د کورنیو چارو د وزارت یوه چارواکي خوشال سادات په ویډیويي پیغام کې چې د ټاکنو لپاره یې ځانګړی خپور کړی، ویلي چې د ښځو چارو د وزارت په همکارۍ یې تر ۷ زره زیاتې ښځې استخدام کړي چې د انتخاباتو په ورځ د ښځو په مرکزونو کې تلاشي وکړي.

د ښځو په مرکزونو کې به یوازې ښځې کار کوي.

د ټاکنو د خپلواک کمېسيون مشرې وویل چې تر یو لکو زیاتې ښځې په انتخاباتي مرکزونو کې د مامورینو په توګه ګمارل شوي دي.

د ټاکنو خپلواک کمېسيون وايي چې تر۱۳۳ زره زیات کورني او بهرني څارونکي به د شنبې په ورځ د انتخاباتي بهیر څارنه کوي.

د ټاکنو لپاره یوه اساسي ستونزه د امنیت خرابوالی دی.

د کورنیو چارو وزارت وايي چې د سهار له اوو بجو شدید امنیتي احضارات پېل شوي دي.

د ټاکنو د امنیت لپاره د تورخم لاره بنده شوې ده.

پر تورخم یوازې ناروغو وګړو ته د تېرېدو اجازه ورکول کېږي.

د کورنیو چارو وزارت مرستیاله ویانده مروه امیني وايي چې په کابل او لويو ښارونو کې د لویو موټرو پر تګ راتګ هم بندیز لګېدلی دی.

مروه امیني وایي چې د ټولې پروسې لپاره د امنیتي او دفاعي ځو اکونو ۷۲ زره پولیس او منصبدار په دنده ګمارل شوي دي.

د کورنیو چارو وزارت مرستیاله ویانده مروه امیني
د کورنیو چارو وزارت مرستیاله ویانده مروه امیني

په افغانستان کې د وسله والو طالبانو د رژیم تر سقوط وروسته د ا څلورم وار دی چې د جمهوري ریاست ټاکنې کېږي.

په دې انتخاباتو د درغلیو د مخنیوي لپاره ۳۸ زره ماشینونه چې بایومټریک معلومات ثبتوي، کارول کېږي.

د رأیې ورکولو هر مرکز ته د بایومټریک معلوماتو د ثبت یو ماشین استول شوی او یو د احتیاط لپاره ساتل شوی دی.

د افغانستان د ټاکنو د خپلواک کمېسيون مشره حوا علم نورستانۍ وايي چې که سترې ستونزې پېښې نه شي، د جمهوري ریاست د ټاکنو ابتدايي پایلې به د میزان په اووه ویشتمه اعلان شي.

د افغانستان د اساسي قانون د درېیم فصل د شپېتمې مادې پر اساس د افغانستان د اسلامي جمهوري دولت ولسمشر د دولت په رأس کې دی او په اجرائیه، تقنینیه او قضایه برخه کې ځانګړي صلاحیتونه لري.

د قانون د همدې مادې پر اساس، ولسمشرۍ ته کاندید باید دوه مرستیالان ولري او ولس ته یې ور وپېژني.

د قانون د درېیم فصل د یوشپېتمې مادې پر اساس، جمهور رئيس د ازادو، عمومي او سري ټاکنو له لارې تر پنځوس فیصده د زیاتو رأیو پر اساس ټاکل کېږي.

که په اول دور ټاکنو کې یو کاندید تر پنځوس فیصده زیاتې رأیې ونه ګټي، د یوشپېتمې مادې حکم دا دی چې د اول دور د پایلو تر اعلان دوه اوونۍ وروسته دوهم وار انتخابات وشي او یوازې دوه کاندیدان چې تر نورو یې زیاتې رأيې ګټلي، ګډون په کې وکړي.

که په دې بهیر کې او د پایلو تر اعلان مخکې یو کاندید مړ شي، انتخابات باید له سره وشي.

د افغانستان د اساسي قانون درېیم فصل، یوشپېتمه ماده حکم کوي چې د افغانستان د جمهوري ریاست لپاره هر وګړی چې د افغانستان تبعه، مسلمان او د افغانې مور او افغان پلار اولاد وي او د بل هېواد تابعیت ونه لري، کاندیدېدلی شي.

هېڅ څوک تر دوو وارو زیات جمهوري ریاست نه شي کولی.

د اساسي قانون د همدې مادې درېیم بند وايي چې یوازې هغه وګړی چې محکمې د بشري ضد جرم یا جنایت حکم نه وي ورباندې کړی، جمهوري ریاست ته د کاندیدېدو حق لري.

نور راوښيه

XS
SM
MD
LG