د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې استازولي وايي چې د تعلیمي پروګرامونو او روغتیايي خدماتو له لارې به د افغان ماشومانو ملاتړ ته دوام ورکړي.

د اروپايي ټولنې استازولۍ پرخپله ایکس‌پاڼه په یوه بیان کې د افغان ماشومانو د تعلیم حق ته د اشارې په ترڅ کې ویلي چې ماشومان د افغانستان راتلونکې دي او دا ټولنه به د افغان ماشومانو او مېرمنو ترڅنګ ولاړه وي.

د ماشومانو د ملاتړ نړیوال سازمانونه وايي چې افغانستان د ماشومانو لپاره تر ټولو نامناسب هېواد دی ځکه د راپورونو له مخې افغان ماشومان له بېوزلۍ او د اقتصادي فشارونو، اقلیمي بدلون او ماینونو له اغېزو سره لاس او ګرېوان او په عین حال کې نجونې یې له زده‌کړو بې برخې دي.

د منځني ختیځ لپاره د امریکا ځانګړی استازی وايي چې د اسراییل او حزب‌الله ترمنځ د جګړې پای ته رسول اوسمهال ممکن شوي دي.

اموس هوخشتاین چې پرون بیروت ته ورسېد، له چارواکو سره د سولې د هغه پلان په اړه خبرې وکړې چې لبنان ترډېره تایید کړی دی.

هوخشتاین د لبنان د پارلمان له رییس نبیه بیري سره چې د حزب‌الله په استازولۍ یې په خبرو کې ګډون کړی و، هم وکتل.

له دې کتنې وروسته هوخشتاین وویل چې د جګړې د ختمولو لپاره یو رښتینی فرصت رامنځته شوی دی.

متحدوایالاتو او فرانسې د اسراییل او حزب‌الله ترمنځ د اوربند د ټینګولو لپاره هڅې پیل کړې دي.

حزب‌الله چې د لبنان جنوبي سیمې اداره کوي د دې ترڅنګ چې سیاسي ګوند دی پوځي څانګه هم لري.

متحدایالات حزب‌الله تروریستي ډله بولي، خو اروپايي ټولنې یې یوازې پوځي څانګه په تور لېست کې شامله کړې ده.

د حزب‌الله او اسراییل جګړه څه باندې یو کال مخکې وروسته له هغه پیل شوه چې حماس ډلې پر اسراییل برید وکړ او په ځواب کې یې د اسراییل پوځ د غزې په تړانګه کې پوځي عملیات پیل کړل او حزب‌الله دحماس په ملاتړ پر اسراییلو د توغندیو ویشتل پیل کړل.

د یوه تازه راپور له مخې، په افغانستان کې په تېر یوه کال کې ماین چاودنو له ۶۵۰ ډېر کسان مړه او ټپیان کړي دي.

د ځمکنیو ماینونو د بندیز نړیوال کمپاین یا "آی‌سي‌بي‌ایل" په خپل تازه راپور کې چې نن خپور شو د نړۍ په بېلابېلو هېوادونو کې په تېر یوه کال کې د ماینونو د قربانیانو شمېرې خپرې کړي.

د دې شمېرنو له مخې، ماینونو په میانمر یا پخوانۍ برما کې تر ټولو ډېر خلک زیانمن کړي چې د مرګ ژوبلې شمېر یې ۱۰۰۳ کسانو ته رسېږي.

له میانمار وروسته بیا سوریه ده چې د مرګ ژوبلې شمېر یې ۹۳۳، بیا افغانستان دی چې د قربانیانو شمېر یې ۶۵۱ او په څلورم ځای کې اوکراین دی چې د مرګ ژوبلې شمېر یې ۵۸۰ تنو ته رسېږي.

د ځمکنیو ماینونو د بندیز نړیوال کمپاین د راپور له مخې، په ۲۰۲۳م کال کې په ټوله نړۍ کې د ماینونو په چاودنو کې د خلکو د مرګ ژوبلې شمېر ۵۷۵۷ تنو ته رسېږي چې ۱۹۸۳ په‌کې مړه او ۳۶۶۳ نور ټپيان شوي دي.

سپېس ایکس شرکت پرون د فضايي بېړۍ یو بل توغندی وازمویه خو په بېرته راستنېدو کې ونه توانېده چې په لویو اوسپنیزو مړوندونو کې راښکته شي.

تېره میاشت په یوه ورته ازمایښتي اقدام کې توغول شوی راکټ میخانیکي مړوندونو ته په ورته تجهیزاتو کې ځمکې ته راکښته شو، خو له ټکزاس څخه په پرونۍ الوتنه کې ۴ دقیقې مخکې دا پرېکړه بدله شوه او درې دقیقې وروسته دا راکټ په ناڅرګندو دلایلو د مکسیکو د خلیج په اوبو کې راپرېوت.

د سپېس ایکس یوه ویاند وویل، په اوسپنیزو مړوندونو کې د فضایي راکټ د راښکته کېدو لپاره ټول معیارونه نه وو پوره شوي نو ځکه د الوتنې تنظیموونکو خپله پرېکړه بدله کړه، خو ویاند ونه ویل چې ستونزه دقیقاً څه وه.

منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ هم د دې الوتنې ځای ته ورغلی و چې د سپېس ایکس شرکت له مشر ایلان ماسک سره د هغه د نژدې اړیکو څرګندونه کوي.

د اسراییلو صدراعظم د هغو اسراییلي برمته‌وو د خلاصون لپاره چې حماس ډلې اسیران کړي دي، د سړي پر سر د پنځه میلیون ډالرو جایزه اعلان کړې.

بنیامین نتنیاهو همداراز ژمنه کړې چې هرڅوک د برمته‌وو، په ژغورنه کې مرسته وکړي نو د اسراییل حکومت به یې له کورنۍ سره یوځای د غزې له کلابند قلمرو څخه بهر وباسي.

دا خبره د نتنیاهو دفتر پرون اعلان کړه.

حماس چې امریکا او اروپايي ټولنه یې د یوې تروریستي ډلې په توګه پېژني له دې مخکې د اسراییلو دې ته ورته وړاندیزونه رد کړي وو.

ایران پلوې حماس ډلې ویلي چې پاتې اسراییلي برمته به یوازې د داسې یوې موافقې په صورت کې آزاد کړي چې جګړه او د غزې کلابندي پای ته ورسېږي او جګړه ځپلې غزه بېرته ورغول شي.

د جرمني پر صدراعظم اولاف شولڅ پرون سې شنبې فشارونه زیات شول چې په را روانه فبرورۍ میاشت کې د چټکو انتخاباتو د مخه د خپل سوسیال ډیموکراټ ګوند له‌خوا د مخکښ کاندید په توګه له کاندیدېدو ډډه وکړي.

دا په داسې حال کې ده چې د هغه ګوند د تاریخي ماتې لور ته روان دی.

د سوسیال ډیموکرات ګوند یو شمېر جګپوړي غړي له هغو غوښتنو سره یوځای شول چې له شولڅ څخه چې په خلکو کې یې محبویت تر ټولو ټیټې کچې ته رسېدلی، غواړي چې د دفاع وزیر بوریس پیتوریوس لپاره چې په خلکو کې له محبوبیتونه برخمن دی، لاره خلاصه پرېږدي.

په جرمنې کې چې د روانې میاشتې په پیل کې د شولڅ درې ګونی ایتلاف ړنګ شو، له ټاکلې نېټې اووه میاشتې د مخه ټاکنې ترسره کېږي.

شولڅ چې اوسمهال یې د برازیل په پلازمېنه ریوډي‌جینرو کې د جي‌ شل په سرمشریزه کې ګډون کړی، داسې نښې څرګندې کړې چې ګواکې غواړی د صدراعظمي د بلې دورې لپاره ځان کاندید کړي.

په بالتیک سمندرګي کې په دې وروستیو د دوو مخابراتي کېبلونو پرې کېدو اروپایي چارواکي پرون سې شنبې دې ته اړ کړل چې ووایي، دوی داسې انګېري چې پر اوکراین د روسیې د برید په تړاو به له ورانکاري او ترکیبي جګړې سره مخامخ وي.

د فنلنډ او سویډن پولیسو وویل چې د پرې شویو کېبلونو په اړه یې څېړنه پیل کړې ده.

د لېتوانیا څارنوالانو همدارنګه ویلي چې د دغې پېښې په اړه د معلوماتو په راټولولو بوخت دي.

د فنلنډ سینا شرکت اعلان وکړ چې یو کېبل یې چې پلازمېنه هیلسنګي د جرمني له روستوک بندر سره نښلوي، له هلسنګي شاوخوا اوه سوه کیلومتره لیرې د اولند ټاپو په جنوب کې د سویډن تر اوبو لاندې پرې شوی دی.

د دې شرکت یوه ویاند ویلي چې له بهرني عامل پرته ناشونې ده چې دغه کېبل دې دا ډول پرې شي.

د جرمني او فنلنډ د بهرنیو چارو وزارتونو ویلي چې د دغه مخابراتي کېبل پری کېدل د یوې ناولې لوبې ښکارندوي کوي.

د پاکستان په شمال لوېدیځ کې د تالاشۍ له یوې امنیتي پوستې سره په چاودنه کې ۱۱ سرتېري وژل شوي دي.

د پاکستان د استخباراتو یوه چارواکي د خپل نوم نه افشا کېدو په شرط پرون سې شنبې مشال راډیو ته وویل چې یوه مشکوک ځانمرګي پر چاودېدونکو موادو بار خپل موټر افغانستان پولې ته څېرمه د خیبرپښتونخوا ایالت په جاني خېلو کې له پوستې سره ټکر کړ چې د چادونې په نتیجه یې ۱۱ سرتېرې ووژل شول او څو تنه نور ټپیان شول.

د دغه چارواکي په خبره، دا پېښه تېر ماښام شاوخوا اوه بجې شوې ده.

تراوسه د دغه برید مسوولیت چا یا کومې ډلې نه‌دی اخیستی، خو په سیمه کې د تحریک طالبان پاکستان ډله ډېره فعاله ده.

د نیلا ابراهیمي په نوم یوه ۱۷ کلنه افغانه نجلۍ چې په خپل هېواد کې په عام محضر کې د خبرو کولو اجازه نه لري، د افغان نجونو له حقونو څخه د دفاع په خاطر پرون سې شنبې د ۲۰۲۴م کال د ماشومانو لپاره د سولې د نړیوالې جایزې مستحقه وپېژندل شوه.

د ماشومانو د حقوقو د بنسټ په خبره، نوموړې ته دغه جایزې د هغو فعالیتونو په خاطر ورکړل شوې چې د ښځو د غږ اوچتولو په برخه کې یې مخ ته وړي دي.

په عین حال کې پرون د مارټین اینالز Martin Ennals په نوم د بشري حقونو یوه مدافع بنسټ اعلان وکړ چې د افغان ښځو د حقونو مدافعې ژولیا پارسي د دې بنسټ د ۲۰۲۴م کال د بشري حقونو د مدافعانو د جایزې ګټونکې شوه.

ژولیا پارسي چې ښوونکې ده، د فریډم نو موسسې له‌خوا دغې جایزې ته کاندیده شوې وه.

هغې چې د ۲۰۲۱م په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته خپله دنده له لاسه ورکړې، د ښځو د حقونو او اساسي آزادیو پر وړاندې د طالبانو له سختو سیاستونو او تګلارو سره په مخالفت کې یې د افغان ښځو خودجوشه غورځنګ جوړ کړی او تېر کال د درې میاشتو لپاره د طالبانو له‌خوا زنداني شوې وه.

د دغه بنسټ جایزه د لومړي ځل لپاره په ۱۹۹۴ کال کې له خطرسره مخ د بشري حقونود مدافعانو د پېژندنې او د هغوی د هڅولو او ساتنې لپاره ورکړل شوه.

له ګوزڼ یا پولیو څخه د خلاص افغانستان بنسټ نن چهارشنبې د نومبر ۲۰مه د ماشومانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د ټولو ماشومانو لپاره له پولیو څخه د یوې خلاصې نړۍ غوښتنه کړې ده.

دغه بنسټ په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټرکې دغه هیله داسې مهال څرګندوي چې په افغانستان کې روان میلادي کال د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو د مثبتو پېښو شمېر ۲۳ ته لوړ شوی دی.

په افغانستان کې یوازې پولیو نه، بلکې ډېرې نورې د درملنې وړ ناروغۍ هم د ماشومانو ژوند ګواښي.

پر دې سربېره، یو زیات شمېر ماشومان له خوارځواکۍ او د خوړو له نه خوندیتوب سره مخامخ دي.

په افغانستان کې د اقلیمي بدلون له امله د رامنځته شویو سختو شرایطو له امله چې کورنۍ له یوه ځای نه بل ځای ته کډه کولو اړې شوي، دې چارې تر ټولو زیات ماشومان اغېزمن کړي دي.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ساتنې ادارې یا "سیف د چلډرن" د یکشنبې په ورځ وویل، یوازې د روان میلادي کال په لومړیو میاشتو کې په افغانستان کې د سختو اقلیمي شرایطو له کبله تر ۳۸زرو ډېر خلک چې نیمايي یې ماشومان دي، له خپلو مېنو بې‌ځایه شوي او نورو سیموته کډه شوي دي.