د هندوستان او اسټرالیا ترمنځ د نومبر په ۲۲مه نېټه پیل شوې ټېسټ سیالي نن دوشنبه د نومبر په ۲۵مه نېټه هندوستان وګټله.

دغه سیالي چې د اسټرالیا په پرت ښار کې ترسره شوه، هند د دواړو پاڼیو تر لوبولو وروسته کوربه لوبډلې ته د ۵۳۴ منډو هدف ورکړ.

هندوستان د خپلې توپوهنې په لومړۍ پاڼۍ کې ۱۵۰، خو په دویمې پاڼۍ کې یې د ۶ لوبغاړو تر سوځېدو وروسته ۴۸۷ منډې وکړې او نوره یې خپله پاڼۍ ونه غځوله.

په هندي توپوهونکو کې یشسوي جایسوال ۱۶۱ او ویرات کولي ۱۰۰ ناسوځېدلې منډې وکړې.

د اسټرالیا لوبډلې بیا په لومړۍ پاڼۍ کې ۱۰۴ منډې کړې وې او د هدف په تعقیب یې یوازې ۲۳۴ منډې وکړې او دا سیالي یې د ۲۹۵ منډو په تفاوت وبایلله.

د هندي توپ اچونکو له ډلې جسپریت بومرا په دواړو پاڼیو کې ۸ لوبغاړي وسوځول او د لوبې د غوره لوبغاړي جایزه یې وګټله.

ټاکل شوې ده چې په دې لوبلړۍ کې به دواړه لوبډلې ۴ نورې ټېسټ سیالۍ هم ولوبوي او دغه لوبلړۍ به د نوي ۲۰۲۵ زیږدیز کال د جنورۍ په ۷مه نېټه پای ته ورسیږي.

د ازادې اروپا/ ازادي راډیو لاهم د امریکا د متحد ایالتونو د رسنیو له نړیوال سازمان (یو ایس اې جي ایم) څخه د بودیجې د ترلاسه کولو هڅې له قانوني لارو کوي. دا بودیجه د متحد ایالتونو د کانګرس له لورې ځانګړې شوې ده.

د ازادې اروپا/ازادي راډیو په یوه بیان کې چې پرون یې خپور کړ، دا مساله توضیح کړه.

یو ایس اې جي ایم د ازادې اروپا/ازادي راډيو په شمول د متحد ایالتونو پر ټولو نړیوالو رسنیو نظارت کوي. دغې ادارې د مارچ په پنځلسمه ویلي و چې د ازادې اروپا/ازادي راډیو مرستې یې بندې کړې دي.

دا پریکړه وروسته تر دې وشوه چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ یو اجرایي فرمان لاسلیک کړ چې په هغه کې د ( یو ایس اې جي ایم) په ګډون د اوو ادارو تر ممکنه قانوني بریده د کوچیني کیدو پر مسالې ټینګار شوی و.

( یو ایس اې جي ایم) د مارچ په شپږ ویشتمه په یوه لیک کې د ازادې اروپا/ازادي راډیو ته څرګنده کړې وه چې مرستې به یې لغوه کړي.

ازادې اروپا/ازادي راډيو بیا د خپل حق لپاره محکمې ته مخه کړه او په هغې کې یې دا دعوه وکړه چې ( یو ایس اې جي ایم) اداره دا صلاحیت نه لري چې د کانګرس له لورې د تصویب شوې بودیجې مخه ونیسي.

په هغه بیان کې چې د ازادې اروپا/ازادي راډیو د پنجشنبې په ورځ خپور کړ په هغې کې راغلې دي چې دې ته انتظار کوي چې ( یو ایس اې جي ایم) په رسمي ډول دا تایید کړي چې بودیجه بیرته له سره تامینیږي.

خو په هغه بیان کې چې پرون د ازادې اروپا/ازادي راډیو خپور کړ په هغې کې راغلې دي چې تر اوسه دا پریکړه نه ده شوې.

په میانمار یا پخوانۍ برما کې د جمعې د ورځې د زلزلې د مړو شمیرله زرو واوښت. د دغې زورورې زلزلې د قربانیانو شمیر وروسته له هغې زیات شو چې د دې هیواد په دوهم لوی ښارکې د زلزلې په مهال د یوې نړیدلې لوړپوړیزې ودانۍ له خاورو خښتو لاندې نور جسدونه را وایستل شول. د میانمار پوځي حکومت په یوه بیان کې وویل چې تراوسه ۱۰۰۲ کسان مړه شوي، له ۲۰۰۰ درې سوه زیات ټپیان شوي او دیرش تنه نور لادرکه دي. د بیان له مخې د قربانیانو د د قیق شمیرپه اړه څیړنې روانې دي او ښایي شمیریې له دې هم زیات شي.

د جمعې په ورځ د اووه اعشاریه اووه ریښتر په کچه زلزلې د میانمار او ګاونډي تایلنډ یوشمیر سیمې ولړزولې چې له امله یې یوه هسکه ودانۍ، یو پل او د اوبو یو بند ویجاړ شوې دي. په میانمار کې مرستندویه ډلې وایي چې لرې پرتو سیمو ته رسیدل سخت دي او ښایي ویجاړۍ ډیرې وي.

د ګاونډي تایلنډ په پلازمینه کې بیا یوه تر کار لاندې جګه ودانۍ ونړیدله او هلته شپیږ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.

د میانمار پوځي حکومت په لږ تر لږه شپږ سیمو کې بیړنۍ حالت اعلان کړی دی.

پرون له لومړۍ سختې زلزلې لس دقیقې وروسته، په سیمه کې بله زلزله وشوه چې شدت یې د ریښتر په حساب شپږ اعشاریه څلور درجې و.

د امریکا متحده ایالتونو پریکړه کړې ده چې هغه پروژه په موقتي ډول بیا پيل کړې چې د اوکرایني ماشومانو د اختطاف د ادعاوو مربوط ده.

روسیې د دوه زره دوه ویشتم کال د مارچ په میاشت کې پر اوکراین برید وکړ، د دې حملې له پيله تر اوسه داسې راپورونه خپاره شوې دي چې روسیې یو شمیر اوکرایني ماشومان ورسره خپلې خاورې ته وړې دي.

ماسکو دا ادعا رد کړې ده.

له څو کلونو راهیسې د امریکا له لورې د دې تمویلیدونکې پروژې هڅې چې د ییل پوهنتون هم پکې ونډه لرله، د دې سبب شوه چې د نړیوالې جزایي محکمې له لورې د روسیې پر ولسمشر ولادیمیر پوتین او د کرملین د ماشومانو پر مدافع وکیل تورونه ولګول شي.

د ییل پوهنتون څیړونکو موندلې ده چې پوتین او د روسیې یوشمیر نور جګپوړي چارواکي په مستقیم ډول د داسې تنظیم شوي کمپاین برخه دي، چې د روسیې تر واک لاندې اوکراینیي سیمو څخه ماشومان روسیې ته انتقالوي او هلته یې د اوړي کمپونو او یوشمیر کورونو ته سپاري چې په خپله خوښه دې چارې ته چمتو کیږي.

څیړونکو ویلي دي چې دا چاره د ماشومانو د پلرونو او میندو یا هم قانوني سرپرستانو له پیژندلو پرته ترسره شوې ده.

د روانې میاشتې په پيل کې د ییل مرکز اجراییوي رییس ناتانیل رمند د ازادې اروپا ازادي راډیو ته ویلي و چې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د دې پروژې تمویل درولی چې هغه دا اقدام د جنګي جنایتونو د ثبت هڅو ته یو ستر ګوزار بللی و.

د ټرمپ ادارې هم څېړونکو ته اجازه نه وه ورکړې چې خپل ثبوتونه د نړیوالې جزایي محکمې څارنوالانو ته وسپاري. سپینې ماڼۍ د هاګ نړیوالې محکمې ته سخت غبرګون ښودلی و، آن تر دې چې د دې محکمې مشروعیت یې تر پوښتنې لاندې راوستی و.

خو د واشنګتن پوسټ ورځپاڼې د راپور له مخې د دې اونۍ په ترڅ کې، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت خپله پریکړه بېرته واخیسته او د څېړونکو لپاره یې د ۶ اوونیو اضافي تمویل برابر کړ، څو دوی خپل راټول شوي ثبوتونه د اروپايي اتحادیې د پولیسو ادارې ته وسپاري.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت سمدلاسه د دې پرېکړې په اړه تبصره نه ده کړې او نه هم ریمنډ سره سمدستي اړیکه نیول شوې ده.

د تایلند پلازمینه بنکاک نن یوې زوروې زلزلې ولړزاوه.

دا زلزله د ریښتر په کچه اووه اعشاریه اووه اټکل شوې ده.

د امریکا د جیولوژیکي سروې او د جرمني د جیو ساینس مرکز وویل چې دا زلزله د ۱۰ کیلومتره په ژوروالي کې وه، چې د لومړنیو راپورونو له مخې یې مرکز په ګاونډي میانمار کې و.

په بنکاک او شاوخوا لمنو کې یې تر اوولس میلیونه ډیر خلک ژوند کوي چې ډیری یې په لوړپوړو اپارتمانونو کې استوګن دی.

په دې ودانیو کې د زلزلې په وخت په سیمه ییز وخت د ماسپښین یوه نیمه بجه د خطر زنګونه ووهل شول او خلکو خپل کورونه پریښودل.

تر اوسه د دې زورورې زلزلې د مالي او ځاني تلفاتو راپور نه دی ورکړل شوی.

د سودان پوځ وایي چې پلازمینه خرطوم یې اوس په بشپړ ډول په واک کې دی.

په سودان کې د پوځ او له پوځه د بیلو شویو وسله والو ترمنځ له نژدې دوه کلنې جګړې وروسته د سودان پوځ له یوې اونۍ راهیسې د ولسمشرۍ ماڼۍ، هوایي ډګر او نور ستراتیژیک ځایونه لاندې کړل.

د پوځ ویاند نبیل عبداله پرون ناوخته په یوه بیان کې وویل چې ځواکونو یې د دقلو ترهګرو وسله والو وروستۍ مرچلې هم په خرطوم کې تصفیه کړې.

د محمد حمدان دقلو په مشرۍ د چټک غبرګون ځواکونو د دوه زره دریم کال له اپریل راپه دې خوا د سودان د پوځ پرضد جګړه پيل کړې ده.

دا پېښه پرون په سره سمندر کې د مصر غردقه ښار ته نږدې رامنځته شوې.

له اوبتله شاوخوا ۳۹ نور کسان ژوندي ژغورل شوي.

دا کسان د سمندر تل ته د مرجاني کمرونو د لیدو لپاره په چکر تللي وو چې اوبتل یې ډوب شو.

تر دې مخکې هم په غردقه کې ورته پېښې شوي.

تېر نومبر یوه تفریحي بېړۍ غردقه ته نږدې ډوبه شوه چې پکې یوولس کسان مړه او لادرکه شول.

د اسراییلو صداعظم بنیامین نتانیاهو خبرداری ورکړی، که چیرته حماس وسله واله ډله پاتي اسراییلي برمته راخوشي نه کړي د غزې ځیني برخې به ونیسي.

امریکا او اروپايي ټولنه حماس د یوې ترهګرې ډلې په توګه پیژني.

نتانیاهو د چهارشنبې په ورځ د پارلمان یوې ناستې ته ویلي، " په هره اندازه چې حماس د برمته وو له خوشي کیدو ډډه وکړي، په همغه کچه به اسراییل پرې فشار زیاتوي".

د فرانسې خبري اژانس د راپور له مخې، په غزه کې د حماس له خوا د ۲۵۱ برمته وو له ډلې ۵۸ يې لا هم په غزه کې ساتل کیږي.

له وړاندې د اسراییلو پوځ ویلي و، د برمته وو له ډلې ۳۴ تنه يې وژل شوي دي.

نتانیاهو په داسې حال کې د غزې د یو شمیر سیمو د بیرته نیولو خبره کوي چې په سلهاوو فلسطینیانو د سه شنبې په ورځ په پراخو لاریونونو کې په غزه کې د جګړي د پایته رسولو غوښتنه کوله.

د حماس تر واک لاندې د غزې د عامې روغتیا وزارت وايي، د ۲۰۲۳کال د اکټوبر راهیسې په غزه کې د اسراییلو د بریدونو له کبله ۵۰زره کسان وژل شوي دي.

دا شمیرې خپلواکو سرچینو تایید کړي نه دي.

د اوکرایین ولسمشر ولادیمیر زلنسکي یو ځل بیا له خپلو شریکانو غوښتي چې په تور سمندرګي د وړاندیز شوي اوربند د شرایطو په اړه يې، د روسیې په مقابل کې ملاتړ وکړي.

زلنسکي چې د اروپايي ټولنې د مشرانو په ناسته کې د ګډون په موخه پاریس ته تللی و، چهارشنبې ماښام خبریالانو ته وویل، " اوکرایین د امریکا د پوځي او استخباراتي مرستو د بیرته سنتیدو په موخه په سعودي عربستان کې د سولې د خبرو اترو له دوام سره موافقه کړې ده".

د اروپايي ټولنې مشران نن پنجشنبې په پاریس کې راټولیږي او په اوکرایین د سولې په اړه خبرې اترې کوي.

د زلنسکي په ټکو، اوکرایین د جګړي د پایته رسولو په اړه خپل دریځ څرګند کړی او غواړي دا جګړه پای ومومي.

د امریکا په منځګړیتوب د اوکرایین او روسیې ترمنځ د سولې د خبرو اترو دویم پړاو د سعودي په پلازمینه ریاض کې ترسره شو.

اوکراییني چارواکو په اوکرایین له ۳۰ ورځني اوربند سره موافقه کړې وه، خو روسیې بیا ویلي و، د دې اوربند له ځینو شرطونو سره موافقه نه ده.

بل پلو، سپینې ماڼې ویلي، د روسیې له خوا پر وړاندیز شویو شرطونو غور کوي.

په ترکیې کې د ولسمشر رجب طیب اردوغان پرضد له سترو مظاهرو اونۍ وروسته، معترضو محصلینو یو ځل بیا واټونو ته مخه کړه.

دا اعتراضونه د مارچ په نولسمه د استانبول د ښاروال اکرم امام اوغلو تر نیولو وروسته پیل شول.

په استانبول او نورو ښارونو کې مظاهرې روانې دي.

په استانبول او پلازمینې انقره کې پرون محصلینو دا شعار بدرګه کاوه چې « حکومت دې استعفی وکړي».

د سې شنبې تر مازیدګر پورې د ترکیې د کورنیو چارو وزارت د نژدې یو نیم زر کسانو د نیولو خبر ورکړی و.

په اوکراین کې موزیمونو خپلې هڅې ګړندۍ کړې دي څو د روسیې له بمبارۍ څخه د هیواد کلتوري میراث خوندي کړي.

د اوکراین د کلتوري کارګرانو د اتحادیې مشره، اولها ساهایداک وايي چې د تاریخي او کلتوري اثارو لرونکي موزیمونه هڅه کوي چې ارزښتناک توګي د هیواد خوندي سیمو ته انتقال کړي.

هغه د مثال په توګه په اوډیسا کې د برسټل هوټل برید ته اشاره وکړه او ویې ویل، پر هوټل باندې د روسیې هوايي برید د ادبیاتو موزیم او د موسیقۍ د ترویج سازمان ته هم زیان ورساوه.

په زاپوریژیا سیمه کې، چې تر یوې اندازې پورې د روسیې تر کنټرول لاندې ده، د موزیم چارواکي هڅه کوي هغه شیان وژغوري چې د اوکراین هویت استازیتوب کوي.

د موزیم مشره ویکتوریا ووډوپیان وايي، دوی پریکړه کړې چې دودیزې ګلدوزۍ شوي جامې او دستمالونه چې "ویشیوانکا" نومیږي له موزیم څخه خوندي ځاې ته انتقال کړي.