د امریکا د نوي ولسمشر جو بایډن اداره به دامریکا له لوري د نړیوالې جنایې محکمې پر څارنوالانو لګیدلي بندیزونه وارزوي.
دا بندیزونه په افغانستان کې د امریکایې ځواکونو لخوا د ادعا شویو احتمالي جنګې جرمونو د پلټني په غبرګون کې د امریکا د پخوانۍ ادارې لګولي وو.
د پخواني ولسمشر ډونالډ ټرمپ ادارې تېر کال د نړیوالې جنایې محکمې یا آی سي سي پر څارنوالانو اقتصادي او د سفر بندیزونه ولګول.
دا هغه کسان وو، چې په مستقیم ډول د امریکایې سرتېرو د پلټنې په چارو کې ښکېل وو.
آی سي سي په دې پلټنه کې په افغانستان کې د امریکایې سرتېرو له لوري د احتمالي جنګي جرمونو په اړه پلټنې کولې.
د جرمونو نړیوالې محکمې د استېناف څانګې، مشرې څارنوالې فاتو بنسودا ته په مارچ میاشت کې دا صلاحیت ورکړ چې په افغانستان کې د امریکايي او غیر امریکايي ځواکونو او استخباراتي مامورینو، دغه راز افغان امنیتي ځواکونو او طالبانو لهخوا د احتمالي جرایمو څېړنه وکړي.
د هالند په هاګ کې دېره د جرمونو نړیواله محکمې ویلي وو، چې په افغانستان کې به د ۲۰۰۳ او ۲۰۱۴ کلونو ترمنځ ټول هغه جرمونه چې جنګي او د بشریت ضد بلل کېږي، وڅېړي.
د امریکا متحده ایالاتو په هاګ کې دغه محکمه تورنه کړې چې د دې پلټنې په ترسره کېدو سره د متحده ایالتونو ملي حاکمیت نقض کوي.
د ډونالډ ټرمپ د فرمان تر صادرېدو وروسته، د امریکا د بهرنیو چارو پخواني وزیر مایک پومپیو ویلي وو چې دوي نه شي کولای چې د داسې اقدام په وړاندې لاس تر زنې لاندې کېني او د ده په وینا یوې غیر رسمي محکمې ته اجازه ورکړي چې د امریکا وګړوته ګواښ پېښ کړي.
امریکا د روم په هغه تړون کې شامله نه ده، چې په ۲۰۰۲ کال کې د دې محکمې د جوړېدو په اړه شوی دی خو افغانستان په ۲۰۰۳ کال کې د دغې محکمې غړیتوب ترلاسه کړی دی.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویاند پرون د آزادي اروپا آزادي راډیو ته په یوه استولي ایمیل کې ویلي: "تر کومه چې موږ د افغانستان او اسرائیل او فلسطین اړوند مسایلو کې د آی سي سي له کړنو سره مخالف یو، خو د نورو اقداماتو د تعینولو لپاره به دا بندیزونه په بشپړ ډول و ارزول شي."
په افغانستان کې د امریکایې سرتېرو د احتمالي جنګي جرمونو په اړه د پلټنې سربېره، آی سي سي په ۲۰۱۹ کال کې د فلسطین په خاوره کې هم د اسرائیلې سرتېرو لخوا د ادعا شویو جنګي جرمونو په اړه پلټنې پیل کړي.
د اروپایې ټولنې د بهرنۍ پالیسۍ مشر جوزف بورل د امریکا د پخواني ولسمشر ډونالډ ټرمپ لخوا د بندیزونو د فرمان تر لاسلیک وروسته جدي اندیښنه وښوده.
د بشري حقونو ډلو هم د ټرمپ دا اقدام غندلی وو.
نړیوالې جنایې محکمې ، آی سي سي هغه بندیزونه رد کړي وو او په اړه یې ژوره خواشینې ښودلې وه.
