د لاسرسۍ وړ لېنکونه

تازه خبر
شنبه ۸ مرغومی ۱۴۰۳ کابل ۰۷:۰۸
د سولې مشورتي لویه جرګه
د سولې مشورتي لویه جرګه

د مشورتي لویې جرګې پایله؛ غني: د ۴۰۰ طالب بندیانو د خوشې کېدو حکم به لاسلیک کړم

د سولې مشورتي لویې جرګې د یو ۲۵ ماده‌یيز پرېکړه‌لیک په صادرولو سره پرېکړه وکړه چې د طالبانو ۴۰۰ بندیان دې خوشې شي. ولسمشر غني د دغې جرګې ته وینا کې وویل د جرګې پرېکړې ته په کتو به د ۴۰۰ طالب بندیانو د خوشې کولو حکم لاسلیک کړي. دغه جرګه جمعه د ۳،۴۰۰ ګډونوالو په حضور پیل او درې ورځې یې دوام وکړ.

په افغانستان کې څلورمه مشورتي لویه جرګه نن پیل شوه. په دې جرګه کې د هغه ۴۰۰ طالب بندیانو د برخلیک په اړه بحث کېږي چې حکومت‌يې د نه‌خوشې کولو، خو طالبان‌يې پر خوشې کولو ټينګار کوي.

افغان حکومت په تېرو ۱۱ کلونو کې درې نورې مشورتي لویې جرګې ترسره کړي چې لږترلږه دوه‌يې د سولې پروسې اړوند وې.

که څه هم په افغانستان کې د لویو جرګو جوړول کلونه تاریخي مخینه لري، خو د مشورتي لویو جرګو جوړېدل له نږدې ۱۱ کلونو راهیسې دود شول.

جرګه د دې هېواد عنعنوي دود دی، خو اوس‌يې قانوني بڼه خپله کړې ده.

په افغانستان کې لومړنۍ لویه جرګه په ۱۷۴۷ لمریز کال کې په کندهار کې جوړه شوه چې له مخې یې احمد شاه ابدالي د معاصر افغانستان مشر وټاکل شو.

خو په وروستیو کلونو په ځانګړي ډول په ۱۳۸۲ کال کې د اساسي قانون له مخې په افغانستان کې د جرګو د جوړېدو لپاره ځانګړي شرایط وضع شول.

تاریخ لیکونکی غلام محمد محمدي چې له ۱۰ زیات تاریخي اثار یې چاپ شوي وايي، د افغانستان په اساسي قانون کې د لويو جرګو د جوړېدو او څرنګوالي په تړاو هر څه روښانه دي.

ښاغلی محمدي زیاتوي: "پخوا د جرګو جوړولو لپاره منظم قانون نه‌و جوړ شوی چې لویه جرګه باید څه ډول او څوک به په‌کې ګډون کوي، په قبیله‌یي ډول وه. اوس لویه جرګه په اساسي قانوني کې تعیین او مستعجل شوې. که د دې قانون په اساس نه‌جوړېږي، نو حقیقت کې دا د قانون نقض دی."

دا باور لري چې په تېرو ۱۱ کلونو کې چې کومې مشورتي لويې جرګې جوړې شوي د اساسي قانون له موادو سره ټکر لري او ډېری یې د مسؤلیت څخه د تېښتې په موخه جوړې شوې دي.

دی وايي دا ډول جرګې تر ډېره په پرېکړو کې د خلکو د ورګډولو په هدف ترسره شوي دي.

په افغانستان کې د سولې لومړۍ مشورتي لویه جرګه په ۱۳۸۹ لمریز کال کې د افغانستان د جمعیت ګوند د مشر برهان‌الدین رباني په مشرۍ ترسره شوه چې د ګډونوالو شمېر یې ۱۶۰۰ کسانو ته رسېد.

په دې جرګه کې پخواني ولسمشر حامد کرزي د سولې برنامه تأیید کړه، د سولې عالي شورا جوړه شوه او دغه‌شان د طالبانو یو شمېر بندیان خوشې شول.

دوهمه مشورتي لویه جرګه هم د حامد کرزي د ولسمشرۍ په وخت کې د ۱۳۹۲ کال د عقرب په ۳۰مه د جهادي مشر صبغت مجددي په مشرۍ جوړه شوه.

په دې مشورتي لویه جرګه کې هم ۲،۵۰۰ کسانو ګډون کړی و چې د افغانستان او امریکا ترمنځ امنیتي تړون تصویب شو، خو ظاهراً ‌يې پایلې د ښاغلي کرزي له‌خوا ونه‌منل شوې.

او درېیمه مشورتي لویه جرګه تېر ۱۳۹۸ کال د ثور په نهمه نېټه جوړه شوه چې ۳،۲۰۰ کسانو په‌کې ګډون کړی و او جهادي مشر عبدرب الرسول سیاف‌يې مشري کوله.

د دې جرګې اصلي بحث طالبانو ته د سولې په برخه کې حدود ټاکل و چې د ګډونوالو له پنځه ورځني بحثونو وروسته‌يې افغان حکومت ته ۲۳ ماده‌ییز پرېکړه‌لیک وړاندې کړ.

افغان حکومت وايي څلورمه مشورتي لویه جرګه کې به د هغه ۴۰۰ طالب بندیانو په سرنوشت بحث وشي چې په درنو جرمونو ککړ دي.

حکومت وايي په دې جرګه کې به دغه‌شان د تېر کال د جرګې په موضوعاتو هم بحثونه وشي.

په دې جرګه کې هم له ټول هېواد څخه ۳،۲۰۰ کسانو ګډون کړی.

د مشورتي لویې جرګې د جوړېدو د کمېسیون مشر معصوم ستانکزي په وینا چې دغه طالبان د قتل، مخدره موادو قاچاق او یو شمېر نورو جرمونو په تور محکوم دي او یو شمېر یې په اعدام محکوم دي.

د ولسي جرګې غړې شینکۍ کړوخېل بیا وایي، له ټولو نیمګړتیاوو سره سره چې ښایي د مشورتي جرګې په جوړېدو کې وي، مېکانیزم‌یې باید د ولس په خیر وکارول شي.

د افغانستان د اساسي قانون شپږم فصل د لویې جرګې د جوړېدا اهمیت او د جرګې صلاحیتونو ته ځانګړی شوی.

د اساسي قانون په ۱۱۰ ماده کې راغلي، "د افغانستان د خلکو ارادې مهمه مرجعه" بیانوي.

د اساسي قانون په ۱۱۱ ماده کې راغلي لویه جرګه په هغه حالت کې جوړېږي او خلک لوی تصمیمونه نیسي لکه استقلال، ځکمنۍ بشپړتیا، اساسي قانون تعدیل او کله چې ولسمشر محاکمه کېږي.

۱۰:۳۴ ۱۹.۵.۱۳۹۹

د سولې د مشورتي لويې جرګې درېیمه او وروستۍ ورځ.

د دغې جرګې ۳،۴۰۰ ګډونوالو پرېکړه وکړه چې افغان حکومت باید هغه ۴۰۰ طالب بندیان خوشې کړي چې حکومت‌يې خطرناک مجرمین بولي.

د سولې د مشورتي لویې جرګې غړو نن یکشنبه «۱۳۹۹ کال د زمري ۱۹» د ۴۰۰ طالب بندیانو د خوشې کولو ترڅنګ په خپل پرېکړه‌لیک کې د سولې د مخامخ خبرو د ژر تر ژره پيلېدو، تاوتریخوالي کموالي، د طالبانو له‌خوا د افغان حکومت د بندیانو ازادېدو او د سولې په خبرو کې د افغان مېرمنو پر ونډې ټینګار وکړ.

دې پرېکړه‌لیک ۲۵ مادې درلودې.

د جرګې منشي رفیع‌الله حیدري د دغه جرګې پرېکړه‌لیک ولوست او ټینګار يې وکړ چې که په یادو بندیانو کې بهرني وګړي موجود وي باید له اړوند هېواد څخه د تظمین اخیستلو په صورت مربوط هېواد ته وسپارل شي.

په پرېکړه‌لیک کې دغه‌شان غوښتنه شوې چې باید د یادو طالب بندیانو په اړه ډاډ ترلاسه شي چې بېرته به د جګړې لیکو ته نه‌ستنېږي.

هغه زیاته کړه: "جرګه د سولې مذاکراتو د پيل په وړاندې د شته خنډونو د لیرې کولو، د وینې له تویېدلو څخه د مخنیوي لپاره د طالبانو د ۴۰۰ بندیانو د خوشې کېدو نظر تأییدوي باید ډاډ ترلاسه شي چې د دغو بندیانو له خوشې کېدو سره سم، مستقیم مذاکرات له کومې بهانې پرته ژر تر ژره پيل شي."

د افغان حکومت له لوري یو شمېر خوشې شوي طالب بندیان

د بندیانو له خوشې کولو وروسته اوربند، د جګړې له ښکېلو لورو څخه د تاوتریخوالي د درولو غوښتنه، د سولې په خبرو کې اسلامي ارزښتونو ته درناوی او د علماوو رول او دغه‌شان د تېرو دوه لسیزو لاسته راوړنو ساتل د جرګې د غړو نورې سپارښتنې دي.

د دې ترڅنګ د جرګې غړو په پرېکړه‌لیک کې د حق‌العبد د موضوع په خوندیتوب هم ټینګار کړی او غوښتنه‌يې کړې چې باید ټول هغه امنیتي سرتېري چې په ملي خیانت تورن نه‌وي او له طالبانو سره د اړیکو په تور بندیان شوي وي له افغان زندانونو ازاد شي.

هغه وویل: "جرګه له طالبانو څخه غواړي چې د دولت د ټولو ملکي او نظامي بندیانو په وړاندې خپل مکلفیت ادا او بندیان دې ژر تر ژره خوشې کړي. جرګه ټینګار کوي چې افغان مېرمنې باید له خپلو حقوقي او سیاسي موقف څخه برخه‌منې وي او د سولې بهیر په ټولو پړاونو کې رغنده رول او مشارکت ولري."

د جرګې غړو په یو درېیم‌ګړي اسلامي بې‌پرې هېواد کې د مذاکراتو د پیل غوښتنه هم کوله.

دغه‌شان يې د اسلامي هېوادونو او اسلامي همکاریو سازمان او ګاونډیو هېوادونو هیله درلوده چې له افغانانو سره د سولې ټینګښت کې مرسته وکړي.

په پرېکړه‌لیک کې؛

  • د ملي مصالحې په عالي شورا کې د ملي مشارکت په اساس شفافیت او د دې شورا لپاره د ولایتي څانګو جوړېدل،
  • د سولې له پروسې د ولس وخت پر وخت خبرول،
  • له نړیوالې ټولنې نه په افغانستان کې د بهرنیو لاسوهنو د مخنیوي غوښتنه،
  • د سولې په خبرو کې د جمهوریت ساتل،
  • د ښځو او په افغانستان کې د اقلیتونو له حقونو دفاع،
  • او دغه‌شان له طالبانو د ټولنیز نظم او زېربناوو ته پام کولو

غوښتنې هم ځای شوې دي.​

وسله‌والو تازه د جرګې د پرېکړه‌لیک په اړه تر اوسه څه نه‌دي ویلي، خو وړاندې یې ورسره مخالفت ښودلی و.

د سولې مشورتي لویه جرګه د جمعې په ورځ پیل شوې وه.

په دې جرګه کې ۳،۴۰۰ کسانو برخه اخیستې وه چې ۷۲۰ يې مېرمنې وې.

۱۱:۱۱ ۱۹.۵.۱۳۹۹

عبدالله عبدالله: د سولې مشورتي لویې جرګې نن یوه تاریخي پرېکړه وکړه.

۱۱:۱۶ ۱۹.۵.۱۳۹۹

عبدالله عبدالله: د دې جرګې په پرېکړې سره د بین‌الافغاني مذاکراتو د پیل لپاره هېڅ پلمه نه‌ده پاتې.

۱۱:۲۱ ۱۹.۵.۱۳۹۹

د افغانستان مخکېنی ولسمشر حامد کرزی: د طالبانو د ۴۰۰ بندیانو له خوشې کېدو وروسته تر دوه درېیو ورځو به د افغانستان مرکچي پلاوی مذاکرات پيل کړي.

نور راوښيه

XS
SM
MD
LG