د ریښتر په کچه څلور اعشاریه اته درجې زلزلې نن سهار وختي لغمان ولایت او شاوخوا سیمې لړزولي دي.

د امریکا د جیولوجیکي سروې ادارې پر خپله ویبپاڼه لیکلي چې د زلزلې مرکز د مهترلام په ۲۷ کیلو مترۍ کې د ځمکې په څه باندې ۶۷ کیلو متره تل کې و.

د زلزلې ټکانونه په څنګ لورو ولایتونو لکه کاپیسا، ننګرهار او ان پلازمېنه کابل کې احساس شوي دي.

د زلزلې د احتمالي زیانونو په اړه څه نه دي ویل شوي او د طالبانو د حکومت اړوندو چارواکو هم تراوسه په دې اړه تبصره نه ده کړې.

د افغانستان د ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپورتر ریچارډ بینېټ د وروستي راپور هرکلی کړی دی.

مېرمن امیري پر خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر د بینېټ دغه راپور چې پرون سه شنبه د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا ۵۶مې غونډې ته وړاندې شو، پیاوړی یاد کړی دی.

په دغه راپور کې له طالبانو غوښتل شوي چې ټول هغه فرمانونه لغوه کړي چې له مخې یې د نجونو او ښځو اساسي حقونه محدود شوي دي.

دغه راپور داسې مهال د بشري حقونو شورا ته وړاندې شوی چې ټاکل شوې د همدې میاشتې په پای کې ملګري ملتونه، د طالبانو استازي او یوشمېر نور اړخونه په دوحه کې سره جرګه شي.

د ملګرو ملتونو ځانګړي راپورتر ویلي، د دوحې د غونډې بحثونه به تر ډېره د ښځو پر حقونو ورټول وي.

طالبانو د دوحې دغه غونډه د افغانستان په ګټه بللې او ویلې یې دي، یو پلاوی یې ګډون په کې کوي.

د اروپايي ټولنې د کډوالۍ چارو اداره وايي، افغان ښځې او نجونې او نورې زیانګالې ډلې لا هم په افغانستان کې د ځورونې له خطر سره مخ دي.

د دغه دفتر په تازه راپور کې، چې پرون خپور شوی، راغلي چې په ۲۰۲۳م کال کې افغانانو د اروپايي ټولنې په هېوادونو کې د پناه غوښتنې څه باندې ۱۱۸ زره غوښتنلیکونه سپارلي دي.

د تېر کال په پرتله که څه هم ۱۲ فیصده غوښتنې کمې شوي خو بیا هم یو پر پنځمه برخه افغانې ښځې او نجونې دي.

د دغه راپور له مخې جرمني اوس هم د افغان پناه غوښتونکو اصلي مقصد دی.

د اروپايي ټولنې په هېوادونو کې د منل شویو افغانانو شمېر ۵۵ فیصده و، په دې معنی چې شاوخوا نیمايي پناه غوښتونکي منل شوي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپورتر ریچارډ بینېټ وايي، طالبانو په افغانستان کې د جنسیت په اساس د ښځو ځپلو ته قانونيت ورکړی دی.

بینېټ دا څرګندونې نن وروسته له هغه وکړې چې په ژنیو کې د افغانستان د بشري حقونو د وضعیت په اړه د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا غونډه پیل شوه.

بینېټ پر خپله ایکسپاڼه لیکلي، ده د ژنیو غونډې ته وویل چې طالبانو د ښځو ځپل په سیستماتیک ډول عام کړي او ښکاري چې پر ټولو ملکي وګړو حملو ته یې چې د ده په وینا، د بشريت پرضد له جنایاتو سره انډول بلل کېدای شي قانوني بڼه ورکړې ده.

په افغانستان کې د بشري حقونو، په تېره د ښځو د وضعیت په اړه په ژنیو کې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د شورا غونډه نن پیل شوه او بینېټ غونډې ته خپل راپور وړاندې کړ.

د ښځو او نجونو پر تعلیم او کار محدودیتونه د ملګرو ملتونو د چارواکو په وینا، د طالبانو د حکومت د رسمیت پېژندنې په وړاندې تر ټولو لوی خنډ دی.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړی استازی وايي، نن به د افغانستان د بشري حقونو د وضعیت په اړه خپل راپور په ژنیو کې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا غونډې ته وړاندې کړي.

ریچارډ بینیټ د دې راپور جزییات نه دي ورکړي، خو په ژنیو کې د ملګرو ملتونو په دفتر کې د افغانستان دایمي استازولۍ ویلي چې بینېټ به په دې راپور کې د افغان نجونو او ښځو پر تعلیم، کار او روغتیايي او حقوقي خدماتو ته د هغوی پر لاسرسي د لګېدلو محدودیتونو او د بشري حقونو د نورو سرغړونو یادونه وکړي.

دې استازولۍ چې د پرځېدلي جمهوري نظام استازي یې اداره کوي، پر ایکس شبکې په یوه بیان کې ویلي چې بینېټ به د ښځو او نجونو پر وړاندې د جنایتونو او د طالبانو له‌خوا د ښځو پر وړاندې د سیستماتیک تبعیض مسئله یاده کړي.

د ښځو او نجونو پر تعلیم او کار د طالبانو محدودیتونه د ملګرو ملتونو د چارواکو په وینا، د طالبانو د حکومت د رسمیت پېژندنې په وړاندې تر ټولو لوی خنډ دی.

د کرکټ په روان شل اوریز نړیوال جام کې افغانستان د لومړي ګروپي سیالیو وروستۍ لوبه پر ویسټ اینډيز وبایلله.

افغانستان٬ چې پچه ګټلې وه، د ویسټ اینډيز پر وړاندې یې توپ اچونه غوره کړه.

ویسټ اینډيز لوبډلې د شل اورونو په لوبولو او د پنځو لوبغاړو په سوځېدو سره ۲۱۸ منډې وکړې او د ۲۱۹ منډو هدف یې وټاکه.

افغانستان په ۱۷م اور کې د ټولو لوبغاړو په سوځېدو سره یوازې ۱۱۴ منډې وکړې او ویسټ اینډيز دغه لوبه د ۱۰۴ منډو په توپير وګټله.

افغانستان تر دې دمه په روان نړیوال جام کې ماتې نه وه خوړلې او د نیوزیلینډ، پاپوا نیوګینې او یوګاندا په ماتولو یې د اتو غوره لوبډلو پړاو ته لار پيدا کړې ده.

افغانستان به د پنجشنبې په ورځ په اتو غوره لوبډلو پړاو کې خپله لومړۍ لوبه د هندوستان پر وړاندې ترسره کړي.

د کرکټ د نړیوال شل اوریز جام د لوبو په دوام ویسټ اینډیز افغانستان ته د ۲۱۹ منډو هدف وټاکه.

دا د افغانستان او ویسټ اینډیز د نړیوال جام د ګروپي دور وروستۍ لوبه ده.

د لوبې پچه افغانستان وګټله او ویسټ اینډیز ته یې د توپ وهنې بلنه ورکړه.

ویست اینډیز ټول اورونه ولوبول او د پنځو لوبغاړو په سوځېدو یې دغه منډې وکړې.

پولنډي چارواکي وایي، د جرمني پولیسو له دوی سره له مشورې پرته د افغان پناه غوښتونکو یوه کورنۍ د دوی خاورې ته ور اړولې ده.

د پولنډ سرحدي ګارد پرون دوشنبه پر خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر، د جرمني پولیسو دغه کار د دوه اړخیزې همکارۍ له اصولو سرغړونه او د اوښتو د قانون خلاف کار بللی دی.

د "ډي‌پي‌اې" خبري اژانس د راپور له مخې، د پولنډ سرحدي ګارد ویلي، جرمني پولیس باید دا ډول خپلسره کړنې ترسره نه کړي.

د پولنډ صدر اعظم دونالډ ټوسک ویلي، دی به د ده په ټکو د دغه نه منلو وړ عمل په اړه له خپل جرمن سیال اولاف شولتز سره خبرې وکړي.

جرمني بیا ویلي، دوی دغه پنځه کسیزه افغان کورنۍ ځکه پولنډ ته اړولې چې د پولنډ د پناه اخیستنې اسناد ورسره وو.

جرمني دغه اقدام داسې مهال کوي چې هغه هېواد کې په دې وروستیو کې د پناه غوښتونکو په ځانګړې توګه افغانانو په وړاندې حساسیتونه ډېر شوي دي.

د بې پولې ډاکترانو سازمان اندېښنه ښودلې چې په افغانستان کې د روغتیا له سکتوره د دوامداره ملاتړ نشتوالي روغتیايي مراکز له سختو ستونزو سره مخ کړي.

دغه سازمان د دوشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې دا خبره کړې ده.

په اعلامیه کې زیاته شوې چې ګڼ روغتیایي مراکز؛ لکه په مزارشریف کې حوزوي روغتون د کارکوونکو معاشونه نه شي ورکولی او هم د درملو، تېلو او اکسیجن د پېرلو وس نه لري.

د بې پولې ډاکترانو سازمان ویلي، دې ستونزو په تېره نوزېږو او ناروغو ماشومانو ته د صحي خدماتو پر وړاندې کولو کې روغتونونه تر ډېره پاتې راوستي.

د ایټالیا په جنوبي سواحلو کې د دوو کښتیو د ډوبېدو په پېښه کې لسګونه افغان، ایراني او کردي پناه غوښتونکو ته مرګژوبله اوښتې ده.

د جرمني یوې خیریه موسسې او د ایټالیا ساحلي ساتونکو د دوشنبې په ورځ اعلان وکړ چې په پېښه کې د ۱۱ کسانو مړي له اوبو را ایستل شوي او ۵۱ تنه نور هم چې د ډوبېدو په حال کې وو ژغورل شوي.

د ځینو راپورونو له مخې د کښتیو د ډوبېدو په پېښه کې د لږ تر لږه ۵۰ نورو کسانو مړی او ژوندی ورک دی.

یوه مشهوره خبریال سیرګیوساندورا بیا د تري تم شویو خلکو شمېر ۶۴ تنه یاد کړی دی.

د ایټالیا ساحلي ګارډ ویلي، د کالابریا سیمې په ۲۲۰ کیلومترۍ کې یوه بېړۍ په ډوبو شویو پناه غوښتونکو پسې ګرځي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو د موسسې "آی‌او‌ایم" په وینا، له ۲۰۱۴م کال راهیسې ۲۳۵۰۰ پناه غوښتونکي په مدیترانه سمندرګي کې مړه یا تري تم شوي.

د مدیترانې سمندرګي لار د پناه غوښتونکو په وړاندې له مرګونو سمندري لارو شمېرل کېږي.