د درې اړخیزو سیالیو په لړ کې د افغانستان د نولس کلنو ځوانانو ملي لوبډله نن یکشنبه د نومبر په ۲۴مه نېټه له عربي متحده اماراتو سره سیالي کوي.

دغه سیالي به د کابل پر وخت سهار لس بجې پیل شي.

دا د روانو درې اړخیزو سیالیو په ترڅ کې د افغانستان څلورمه لوبه ده چې تر دې وړاندې یې یوه سیالي له پاکستان او دوهمه له عربي متحده اماراتو ګټلې ده، خو پاکستان ته یې یوه سیالي بایللې هم ده.

تر دې دمه د درې اړخیزو سیالیو د نومرو په جدول کې پاکستان او افغانستان یو په بل پسې په لومړي او دوهم مقام کې قرار لري.

تر دې سیالۍ وروسته به د نومبر په ۲۶مه نېټه د افغانستان او پاکستان د نولس کلنو ځوانانو لوبډلې پایلوبه ترسره کوي.

د ویلو ده چې دا لوبلړۍ د ۱۹ کلنو ځوانانو د اسیا جام سیالیو د تیارۍ په موخه ترسره کېږي او اسیا جام به د نومبر په ۲۹مه نېټه پیل شي.

د طالبانو یوې عمده مخالفې ډلې، د افغانستان د ملي مقاومت جبهې ادعا وکړه چې په کابل او کاپیسا کې یې طالبانو ته مرګ ژوبله اړولې ده.

دغې جبهې تېره شپه په یوه خبرپانه کې وویل چې د جمعې ناوخته یې کسانو د کاپیسا ولایت په نجراب ولسوالۍ کې د طالبانو پر ګزمه حمله کړې، د طالبانو یو غړی یې وژلی او دوه نور ژوبل کړي دي.

د ملي مقاومت جبهې تر دې مخکې په بله خبرپاڼه کې ادعا کړې وه چې په کابل کې یې ځواکونو په یوه کمین کې دوه طالبان وژلي دي.

د خبرپاڼې له مخې، په دې حمله کې چې د جمعې پر ماسپښین شوې، په بالاحصار ساحه کې د طالبانو د استخباراتو غړي په نښه شوي دي.

دغې جبهې پرون ویلي چې په لړم یا عقرب میاشت کې یې په ۱۱ ولایتونو کې د طالبانو خلاف ۴۱ عملیاته کړي دي.

د طالبانو د دغې مخالفې ډلې د ادعا له مخې، په دغو عملیاتو کې د طالبانو ۷۲ غړي وژل شوي او ۴۳ تنه نور ژوبل شوي دي.

طالبانو د ملي مقاومت جبهې د دغو ادعاوو په باب څه نه دي ویلي او ازادي راډیو هم نه شي کولی چې په بې پرې ډول ادعاوې تایید کړي.

د افغانستان لپاره د چین ځانګړي استازي یوشیاو یونګ د شنبې په ورځ په کابل کې د طالبانو له ځینو چارواکو سره وکتل.

د چین دغه چارواکي د طالبانو د ریاست الوزرا له سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر سره تر کتنې وروسته د یکشنبې ماښام پر خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر لیکلي چې دوی د افغانستان د بیارغونې لپاره د ښه ګاونډیتوب د اړیکو د پراخولو په هدف د ګډ کار پر دوام خبرې وکړې.

تر دې مخکې د طالبانو حکومت په یوه خبرپاڼه کې ویلي وو چې د چین ځانګړي استازي پاکستان ته د خپل سفر په اړه معلومات ورکړل او د افغانستان، پاکستان او چین ترمنځ یې د اړیکو او تفاهم پر ښه کولو ټینګار وکړ.

په خبرپاڼه کې د مولوي عبدالکبیر له قوله راغلي چې افغانستان له چین سره ښې اړیکې لري او د دواړو هېوادونو ترمنځ اقتصادي او سوداګریزې همکارۍ د پراختیا په حال کې دي.

د افغانستان لپاره د چین ځانګړي استازي د طالبانو د دفاع له سرپرست وزیر محمد یعقوب مجاهد سره هم کتلي دي.

د طالبانو دفاع وزارت په یو خبرپاڼه کې ویلي چې دواړو لوریو پر اقتصادي همکاریو، د دوه اړخیزو اړیکو پر پیاوړتیا، پولو، پانګونې او نورو مسایلو خبرې وکړې.

وړاندې راغلي چې مجاهد چین د افغانانو یو مهم ګاونډی او شریک وباله او په ګډو برخو کې یې د همکارۍ لپاره د طالبانو پر ژمنتیا ټینګار وکړ.

یوشیایو یونګ شاوخوا یوه اوونۍ وروسته له هغې کابل ته تللی چې د افغانستان پولې ته څېرمه د تاجکستان په خاوره کې یو چینایي وګړی ووژل شو او څلور نور چینایان ټپیان شول.

باخبرو سرچینو چې د امنیتي دلایلو له مخې یې د نوم له څرګندولو ډډه کوله ازادي راډیو ته ویلي چې دا برید د لړم پر ۲۷مه د افغانستان له خاورې شوی و.

د چین د بهرنیو چارو وزارت دغه برید غندلی او پر تاجکستان یې غږ کړی چې په دې اړه پلټنې وکړي.

د تاجکستان حکومت او طالبانو د پېښې په اړه څه نه دي ویلي.

د طالبانو د اعلامیې له مخې، د دوی د ریاست الوزرا سیاسي مرستیال د افغانستان لپاره د چین له ځانګړي استازي سره په کتنه کې ویلي، د طالبانو حکومت ټولو ګاونډیانو او نړۍ ته ډاډ ورکړی چې له افغانستان څخه به هیچا ته ګواښ نه پېښېږي.

دغه چینايي چارواکي تېره اوونۍ د بیجینګ ډیالوګ له مرکز سره په مرکه کې ویلي وو چې په افغانستان کې تر ۲۰ ډېرې ترهګرې ډلې فعالیت کوي.

چین یو له هغو څو هېوادونو څخه دی چې له طالبانو سره نږدې اړیکې لري او د دغې ډلې سفیر یې منلی دی.

د ننګرهار ولایت په کچه د کلبونو پیل شوې سیالۍ د فقیر وهاب کلب په بري سره پای ته ورسېدې.

د ننګرهار د کرکټ اداره وايي، د دې سیالیو پایلوبه د سیداغا عرب او فقیر وهاب کلبونو ترمنځ ترسره شوه چې، د ۱۰ منډو په توپیر د فقیروهاب کلب په ګټه تمامه شوه.

د کرکټ بورډ ادارې په وینا چې، دغه سیالۍ د روان زېږدیز کال د جولای په ۲۵مه نېټه د ننګرهار په بېلابېلو لوبغالو کې پیل شوې وې، چې د نومبر په ۲۲مه نېټه پای ته ورسېدې.

کرکټ بورډ لیکي: "په دغه سیالیو کې د یاد ولایت له بېلابېلو ولسوالیو ۴۲ کلبونو ګډون درلود، چې په ۷ ګروپونو وېشل شوې وې او د ۱۲۷ لوبو وروسته تېره ورځ په برياليتوب سره پای ته ورسېدې."

د دې سیالیو په پایلوبه کې د غوره لوبغاړي جایزه ذبیداکبري وګټله او بارکزی ناصري چې ۴۴۴ منډې کړې وې، د مخکښ منډه جوړونکي جایزه یې ګټلې.

دغه راز سفیراحمد د ۱۹ وېکټو په ترلاسه کولو سره د غوره توپ اچونکي په توګه ونومول شو.

د ویلو ده چې عثمان یونس د ننګرهار کلب کچې سیالیو کې د ټورنمنټ د غوره لوبغاړي په توګه نومول شوی دی. چې ۳۵۹ منډې یې کړې وې او ۱۱ لوبغاړي یې سوځولي وو.

د هندوستان د کرکټ غوره لیګ یا آی‌پي‌ایل سیالیو د اتلسم پړاو بولي سبا یک‌شنبه د نومبر په ۲۴مه نېټه پیليږي.

د هندي کرکټ بورډ د معلوماتو پر اساس په لومړي ځل غواړي چې، د بولۍ مراسم د سعودي عربستان په پلازمېنې ریاض کې ترسره کړي.

رپوټونه لیکي، دغه مراسم به د نومبر په ۲۴مه او ۲۵مه نېټه د دوو ورځو لپاره ترسره شي.

په‌‌دې بولۍ کې ۵۷۴ هندي او بهرني لوبغاړي وړاندې کېږي، چې له ډلې یې اتلس افغان لوبغاړي دي.

د آی‌پي‌ایل لس لوبډلې به د یادو لوبغاړو له ډلې ۷۰ بهرني او ۱۳۴ هندي لوبغاړي وپېري.

راشدخان یوازینی افغان لوبغاړی دی، چې د ګجرات ټایټنز لوبډلې له بولۍ وړاندې ځان سره د ۱۸ کروړه هندي روپیو په بدل کې وساته.

د افغانستان په اتلسو لوبغاړو کې عظمت‌الله عمرزی، نوراحمد، مجیب‌‌‌الرحمن، رحمن‌الله ګربز، نوین‌‌الحق، محمدنبي، فریدون داودزی، فضل‌‌حق فاروقي، ګلبدین نایب، الله محمد غضنفر، وقار سلام‌خېل، ظاهرخان، نجیب ځدراڼ، صدیق اتل، قیس احمد، کریم جنت او ننګیالی خروټی شامل دي.

د ویلو ده چې د آی‌پي‌ایل په سیالیو کې په لومړي ځل په ۲۰۱۷ ز کال کې لومړني افغان لوبغاړی راشدخان وپېرل شو، چې له هغې وروسته په هر پړاو کې نږدې ۶ افغان لوبغاړي بېلابېلو لوبډلو ته لوبېدلي دي.

په فاریاب ولایت کې په دوو ټرافیکي پېښو کې د ښځو او ماشومانو په ګډون د ۵ کسانو د مړینې او ۹ نورو د ټپي کېدو خبر ورکړل شوی دی.

باختر دولتي اژانس چې د طالبانو په کنټرول کې دی نن خبر ورکړی، چې د فاریاب لپاره د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور ریاست ویلي، دغه ټرافیکي پېښې پرون جمعه جوزجان ته پر لویه لاره او په پښتون‌کوټ ولسوالۍ کې شوې دي.

د دغو پېښو علت د موټر چلوونکو بې‌احتیاطي ښوول شوې ده.

د سړکونو خرابوالی، د ټرافیکي اصولو نه رعایت او د چلوونکو بې‌احتیاطي په افغانستان کې د زیاتو ټرافیکي پېښو اصلي علت ګڼل کېږي.

د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر یا اوچا وايي، د افغانستان په ګډون د نړۍ په ځینو هېوادونو کې د مرستدیو کارکوونکو په وړاندې د زورزیاتي، د دوی د تښتونې، ټپي کولو او ځورونې راپورونه ورکول شوي دي.

په جنیوا کې د اوچا ویاند جینس لیرکه (Jens Laerke) پرون جمعه په یوه کنفرانس کې وویل، په ۲۰۲۴م کال کې تر بل هر کال زیات بشري کارکوونکي، روغتیاپالان، د مرستو رسولو پرسونل او بشري چارو نور مامورین وژل شوي دي.

هغه د نړۍ په سطحه د وژل شویو بشري کارکوونکو شمېر تر ۲۸۱ زیات یاد کړ، چې دا تر بل هر کال لوړ شمېر دی.

د اوچا ویاند وايي، له غزې هاخوا هم بشري کارکوونکو ته خطرونه پېښ دي، چې په افغانستان، د کانګو جمهوریت، جنوبي سوډان، اوکراین، یمن او نورو ځایونو کې د دوی په وړاندې د زورزیاتي، د دوی د اختطاف، ژوبلولو، ځورونې او عمدي نیولو پېښې زیاتې وې.

د ناامنۍ د پېژندنې نړیوال سازمان په لړم/عقرب میاشت کې په یوه راپور کې اندېښنه ښودلې وه او ویلي يې وو، چې لا هم په افغانستان کې روغتیا‌پالان له تاوتریخوالي او ګڼو محدودیتونو سره مخامخ دي.

تر دې مخکې ځینو نړیوالو بنسټونو شکایت کړی و، چې طالبان په افغانستان کې د دوی په چارو کې لاسوهنه کوي.

باختر دولتي اژانس چې د طالبانو په کنټرول کې دی، خبر ورکړی، چې: "پرون د تورخم له لارې ۲۱ کورنۍ، د کندهار د سپین بولدک له لارې ۱۴، د نيمروز د ورېښمو پله له لارې ۵۹ او د هرات د اسلام‌‌‌کلا له لارې ۴۷ کورنۍ هېواد ته راستنې شوې دي."

په خبر کې نه‌‌‌‌دي ویل شوي، چې دغه کورنۍ په خپله خوښه، که په جبري ډول افغانستان ته راستنې شوې دي.

له پاکستانه د ۲۰۲۳م کال د نومبر له لومړۍ نېټې د بې‌اسناده افغان کډوالو ډله‌ییز اخراج روان دی.

ورسره له ایران او نورو هېوادونو هم د افغانانو جبري اخراج چټک شوی دی.

په افغانستان کې د بیارغونې پر چارو د امریکا د څارنې اداره یا سیګار وایي، د افغانستان د بیارغونې لپاره د څه باندې شلو کلونو هڅو په اوږدو کې د متحدایالتونو دولتي ادارې، د اساسي چمتووالي په برخه کې له یوې دوامدارې تشې سره مخامخې وې، چې دې کار په دوامداره توګه په مناسب وخت کې پر دندو د وړ کسانو د ګومارلو مخه ډب کړې وه.

سیګار دغه ارزونه "د افغانستان له بیارغونې څه درس اخیستل کېدای شي" په اړه په خپل دیارلسم راپور کې، چې پرون جمعه یې خپور کړ، اخیستې.

سیګار وایي، د دغو دوو لسیزو په اوږدو کې د متحدایالاتو د بهرنیو چارو وزارت، د نړیوالې پراختیا ادارې او د متحده ایالاتو د دفاع وزارت لپاره ډېر فرصتونه وو چې د کارونو د ترسره کولو لپاره د دولت جوړونې بنسټونه جوړ کړي.

خو سیاسي مهال‌‌وېش چې د اوږدمهاله فکر مخه یې نیوله، دا ناشونې کړې وه چې دوی په اغېزمن ډول د افغانستان د بیارغونې لپاره پر خپلو ادارو پانګونه وکړي.

د سیګار د راپور له‌‌‌مخې پالیسۍ جوړونکو ګومان کاوه چې کولی شي یوازې د ارادې له لارې بدلون رامنځته کړي او زیاتوي دوی په چټکۍ د یوه داسې ماموریت د بشپړولو لپاره چې په هر مهال کې خورا ستونزمن و، مهال‌‌وېش یا سیاسي فشارونه راوستي و.

د سیګار په خبره تر ټولو ستر ستراتېژیک تصور چې د لنډمهاله ذهنیت پر اساس رامنځته شوی و، ښایي د هغه پرسونل ګومارنه، روزنه، همغږي او ځای پر ځای کول وو چې د هېواد پر بیارغونې یې څارنه کوله.

سیګار وایي، د ۲۰۰۱کال په وروستیو کې چې د بن په کنفرانس کې په افغانستان کې د نوي سیاسي نظام اساس کېښودل شو، تر ړنګېدو پورې یې یعنې د ۲۰۲۱ کال د اګست میاشتې تر پنځلسمې پورې، په‌‌دې هېواد کې د شاوخوا ۸۳۲ زره امریکایي پوځیانو ترڅنګ په زرګونو امریکایي ملکي کارکونکو هم دندې ترسره کړې دي.

د سیګار په خبره ډېری دغو پوځیانو او کارکونکو د افغانستان د بیارغونې، د دې هېواد د امنیتي ځواکونو د روزنې، ملکي ادارو د جوړولو، اقتصاد او مدني ټولنې پر هڅو د ۱۴۵ ميلیارډ ډالرو لګښتونو په هڅو کې برخه اخیستې وه.

د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې د ژولیا پارسي او نیلا ابراهیمي له لوري د نړیوالو جایزو د اخیستلو هرکلی وکړ.

رینا امیري پرون په خپله ایکس‌پاڼه (پخواني ټویټر) کې ولیکل چې، د ټولو ننګونو سربېره افغان ښځې اجازه نه ورکوي چې هیلې یې مړاوې شي.

اغلې امیري زیاتوي، کومه مړانه چې دغو دوو مېرمنو ترسره کړې ده دا د افغان ښځو او نجونو د عزم او ارادې څرګندونه کوي.

د ښځو د حقونو فعالې ژولیا پارسي تېره اوونۍ د بشري حقونو د مدافعینو لپاره د "مارتین انالز" کلنۍ جایزه ترلاسه کړه او اوولس کلنه نیلا ابراهیمي د افغان نجونو د غږ د پياوړي کولو په خاطر ۲۰۲۴کال د ماشومانو د سولې د نړیوالې جایزې وړ وپېژندل شوه.