د منځنۍ آسیا د پنځو هېوادونو ولسمشرانو او د جرمني صدراعظم د افغانستان له خلکو سره د بشري مرستو د دوام پر اړتیا ټینګار وکړ، خو یوځل بیا یې د دې هېواد د وګړو اساسي حقونو په ځانګړې توګه د نجونو او ښځو حقونو ته د درناوي غوښتنه وکړه.

په هغه ګډه اعلامیه کې چې پرون سې شنبې د قزاقستان په پلازمېنه استانا کې د قزاقستان، قرغزستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجکستان د ولسمشرانو او د جرمني د صدراعظم اولاف شولڅ د سرمشریزې په پای کې د جرمني حکومت پر خپله ویبپاڼه خپره کړې، دغو مشرانو د یوه امن، سولې او ثبات لرونکي او سوکاله هېواد په توګه د افغانستان د پرمختګ لپاره پر خپلو ټینګو ژمنو یوځل بیا ټینګاروکړ، داسې افغانستان چې د ټولو اتباعو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو او توکمیزو ډلو د بشري حقونو او اساسي آزادیو درناوي وکړي.

په ګډه اعلامیه کې همدارنګه په افغانستان کې د یوه ټولګډونه حکومت چې ټول قومونه او مذهبي او سیاسي ډلې په‌کې ګډون ولري، پر اهمیت ټینګار شوی دی.

د منځنۍ آسیا زیاتو هېوادونو په افغانستان کې د طالبانو له حکومت سره ډیپلوماتیکي اړیکې ټینګې کړي، خو تراوسه یې د هغه له په رسمیت پېژندلو ډډه کړې ده.

جرمني چې له طالبانو سره مستقیم تعامل نه لري، په دې وروستیو کې یې په یوه بېساري اقدام کې ۲۸ هغه افغانان چې د جرمني د محکمو له‌خوا مجرم پېژندل شوي و، بېرته افغانستان ته واستول.

فرانسوي چارواکي افغانې تیکواندوکارې مرضيه حمیدي ته د وژنې د ګواښونو په اړه څېړنه کوي.

د پلازمېنې پاریس څارنوالانو پرون (د وږي ۲۶مه) وویل چې د آنلاین کرکې د متخصصانو یوې ډلې په‌دې اړه څېړنې پیل کړې دي.

مرضيه حمیدي چې په ۲۰۲۱ کال کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته فرانسې ته کډواله شوې ده ادعا کوي چې، په آنلاین پلاټفورمونو کې په مرګ، تجاوز او نور ځورونو ګواښل شوې ده.

هغې فرانس پرس خبري آژانس ته په یوه بیان کې ویلي، دا غواړي هغه کسان چې دې ته دا ګواښونه کوي وپېژندل شي او محاکمه شي.

د حمیدي مدافع وکیل ویلي، پولیسو تر نامعلومې مودې پورې د دې افغانې تیکواندوکارې لپاره امنیتي تدابیر نیولي دي.

نوموړی وکیل زیاتوي، دی هیله‌من دی چې مېرمن حمیدي ته ګواښ کوونکي به ډېر ژر وپېژندل شي.

مرضيې حمیدي غوښتل د پاریس المپیک په لوبو کې د افغانستان په استازیتوب ګډون وکړي، خو په خپل وزن کې بریالۍ نه‌شوه او له همغه وخته تر اوسه دې ته په ټولنیزو رسنیو کې پاملرنه زیاته شوې ده.

د کډوالو په چارو کې د ملګروملتونو لویه کمېشنري وايي، دوی افغانستان کې ګڼو ښځو ته د غالۍ اوبدلو مهارت ورښوولی چې دغه مېرمنې اوس کولی شي د خپلو کورنیو نفقه برابره کړي.

دغې ادارې نن پر خپله ايکس‌پاڼه لیکلي، یوه له دغو لسو مېرمنو عاقله ده، چې د ځینو همکارو بنسټونو په همکارۍ یې د غالۍ اوبدلو په ۶ میاشتنۍ پروژه کې برخه اخیستې وه او په‌دې پروژه کې دوی ته د تجارت پیل ور وښوول شو.

په تېرو درېیو کلونو کې پر افغانستان د ولکې له بیا ټینګولو وروسته طالبانو په اکثرو دولتي ادارو، په ملي او نړیوالو مؤسسو او د ملګروملتونو په ادارو کې د ښځو کار منع کړ، چې دې کار هغه کورنۍ سختې اغېزمنې کړې، چې سرپرستي یې د ښځو له‌خوا کېږي.

د نجونو د تعلیم فعاله او د نوبل د سولې جایزې ګټونکې ملاله یوسفزۍ وایي، د افغان نجونو د تعلیم د حق غوښتنې ته دوام ورکوي.

نوموړې تېره شپه پر خپله ایکس پاڼه/ پخواني ټویټر یوه ویډیویي پيغام کې ویلي چې، دا او نورې فعالانې به د افغان نجونو غږ بدرګه کوي او طالبانو سره به دا حساب کتاب کوي چې ولې يې د نجونو ښونځي تړلي دي.

ملالې یوسفزۍ دغه پيغام د افغان نجونو د ښونځیو د بندېدو د درېیمې کلیزې په مناسبت خپور کړی دی.

طالبانو د ۲۰۲۱ کال د اګست په پنځلسمه واک ته له رسېدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښونځي تر دویم اعلان پورې بند کړل، خو د درې کلونو په تېرېدو لا هم بند پاتې دي.

پر ښونځیو سربېره د نجونو پوهنتونونه هم په افغانستان کې بند شوي، چې له کبله یې د طالبانو حکومت تر کلکو نیوکو لاندې دی.

په افغانستان کې د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویې کمېشنرۍ "یو‌این‌ایچ‌سي‌ار" د مېندو او ماشومانو د مړینو د کمولو لپاره په بامیان کې د قابله‌ګانو د روزنې پروګرام د فارغانو دوهم پړاو اعلان کړ.

د ملګروملتو دې ادارې پرون شنبې پر خپله ایکس‌پاڼه (پخواني ټویټر) ولیکل چې، د قابله‌ګۍ د زده‌کړې پروګرام یې د اروپايي اتحادیې او همکارو مؤسسو په مالي مرسته اجرا کړی دی.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو د لویې کمېشنرۍ په وینا، دا قابلې هڅه کوي چې په افغانستان کې د مېندو او ماشومانو د مړینو کچه راټیټه کړي.

تر دې مخکې د روغتیا نړیوال سازمان په افغانستان کې د روغتیايي خدمتونو د وضعیت په اړه اندېښنه ښودلې وه او ویلي وو، چې هره ورځ په افغانستان کې په‌داسې ناروغیو چې تداوي کېدای شي ۲۴ مېندې او ۱۶۷ ماشومان مړه کېږي.
دغه سازمان خبرداری ورکړی، په ښوونځیو او پوهنتونونو کې د نجونو پر زده‌کړو بندیز په افغانستان کې د ښځو وضعیت لا پسې خراب کړی او د راتلونکي لپاره د کادرونو د روزلو هیله يې له‌منځه وړې ده.

د جنوبي افریقا د کرکټ د ملي لوبډلې کپټان له افغان لوبډلې سره د سیالۍ په درشل کې خپل غږ د دې هېواد د کرکټ د لوبغاړو له انجمن سره غبرګ کړ او د افغانستان له ورزشکارو ښځو او نجونو سره د توپیری چلند د پای ته رسېدو غوښتنه یې وکړه.

ټېمبا باووما Temba Bavuma پرون (د وږي ۲۳مه) متحده عربي اماراتو ته چې له افغانستان سره لوبې په‌کې پلان شوې دي، له روانېدو مخکې وویل، د ده خپل هېواد جنوبي افریقا چې دېرش کاله مخکې توکمیز تبعیض په‌کې پای ته ورسېد، د بشري حقونو د سرغړونو له پلوه خورا ډېر کړاو ګاللی او دی غواړي چې د افغان ښځو او نجونو حقونو ته درناوی وشي.

په پام کې ده د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله د وږي په ۲۸مه په متحده عربي اماراتو کې د جنوبي افریقا د لوبډلې کوربه وي.

په‌دې لوبلړۍ کې به دواړه لوبډلې د پنځو ورځو په ترڅ کې درې یوورځنۍ لوبې وکړي.

د بخښنې نړیوال سازمان د جنوبي اسیا د برخې کمپاینرې سمیرا حمیدي ټینګار وکړ چې په افغانستان کې باید د ښځو غږ واورېدل شي.

نوموړې په کابل کې د ښځو پروني لاریون ته په اشارې سره په خپله ایکسپاڼه پخواني ټویټر کې لیکلي چې د دې ښځو جرئت له تصوره بهر دی.

په کابل کې پرون څه باندې لس تنه ښځې او نجونې راغونډې شوې وې او له نړیوالې ټولنې یې وغوښتل څو په افغانستان کې دې پر طالبانو فشار راولي چې د دوی بشري حقوق رعایت کړي.

د دغو معترضو ښځو دا لاریون "د افغانستان د ښځو تاریخ د بدلون غورځنګ" د غړیو له لارې د کابل په لوېدیځ کې ترسره شو.

د دې غورځنګ مشرې رقیې ساعي وویل، له دې وېرې چې د طالبانو له سخت چلند سره مخامخ نه شي، نیم ساعت وروسته یې خپل اعتراض پای ته ورساوه.

د افغانستان لپاره د امریکا سفارت د منځنۍ اسیا له امریکایي پوهنتون څخه په لسګونو نجونو د فارغېدو خبر ورکوي.

دې سفارت چې له دوحې څخه فعالیت کوي، پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه کې په یوه بیان کې لیکلي چې، د منځنۍ اسیا امریکایي پوهنتون په ویاړ سره سږکال ۳۲ افغان نجونو او او۷ هلکانو ته د فراغت سندونه ورکړل.

د سفارت په خبره دغو محصلانو ته د متحده‌ایالتونو حکومت تحصیلي بورسیې برابرې کړې وې.

د امریکا سفارت په‌دې اړه چې دغه محصلان په کومو څانګو کې روزل شوي، جزیات نه‌دي ورکړي، خو یوازې دومره یې ویلي چې دغه فارغین د افغانستان د روښانه راتلونکې نښې او ټولو افغانانو ته د هیلو څرګندونه کوي.

وروسته له هغې چې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو سره په کابل کې امریکایي پوهنتون خپلې چارې ودرولې، د دې پوهنتون ډېرو محصلانو ته له افغانستان څخه بهر په نورو هېوادونو کې په امریکایي پوهنتونو کې د تحصیل د دوام زمینه برابره شوې ده.

په عین حال کې د امریکا د سفارت مرستیال ډن براون پرون سه‌شنبې په ټوله نړۍ کې د ښوونځیو د تعلیمي کال د پیلېدو په مناسبت په یوه بیان کې وویل، متحده‌ایالات به هيڅکله د افغان نجونو او هلکانو لپاره د انډول تعلیم د برابرولو له غوښتنې لاس وانه‌خلي.

داسې مهال چې په ټوله نړۍ کې د ښوونځیو تعلیمي کال پیل شوی، د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت مرستیال وايي، متحده‌ایالات به هيڅکله د افغان نجونو او هلکانو لپاره د انډول تعلیم د برابرولو له غوښتنې لاس وانه‌خلي.

ډن براون په یوه بیان کې چې نن (د وږي ۲۰مه) خپور شو ویلي، د افغانستان په ښوونځیو کې له شپږم د لوړو ټولګیو د زده‌کوونکو نجونو ۱،۴ میلیون څوکۍ تشې دي.

که څه هم په افغانستان کې د سړو سیمو تعلیمي کال د وري یا حمل په دوهمه پیلېږي، خو ښاغلي براون له هغو کورنیو سره چې ماشومان یې له زده‌کړو بې‌برخې شوې دي، خواخوږي څرګنده کړې ده.

د امریکا د سفارت مرستیال همداراز افغان ماشومانو ته د امریکا د تعلیمي او تحصیلي بورسیو د دوام ډاډ ورکړی او ویلي یې دي، که له یوې خوا په افغانستان کې د تشو ټولګیو او تشو مېزونو او څوکیو سیوری خپور دی، له بلې خوا هغه ماشومان چې د امریکا بورسیې یې ترلاسه کړې دي کولای شي زده‌کړې وکړي.

طالبانو پر افغانستان له واکمنېدو وروسته په لومړي سر کې له شپږم د لوړو ټولګیو د زده‌کوونکو نجونو پر تعلیم بندیز ولګاوه او وروسته یې په پوهنتونونو کې د نجونو تحصیل هم بند کړ چې دې اقداماتو یې په کور دننه او بهر پراخ غبرګونونه او مخالفتونه وپارول.

د ملګروملتونو د بشري حقونو عالي کمېشنر ولکر ترک د ملګروملتونو د بشري حقونو شورا په ۵۷مه غونډه کې (د سپتمبر په ۹مه نېټه) له نړۍ وغوښتل چې په افغانستان کې له ښځو سره د طالبانو د ناوړه چلند او په اوکراین کې د جګړې د دوام مخه ونیسي.

هغه وویل، د طالبانو حکومت چې په ۲۰۲۱ کال کې د امریکا په مشرۍ د نړیوال ایتلاف له وتلو وروسته د افغانستان مشري په غاړه اخیستې ده، طالبانو د ښځو پر وړاندې کرکه لرونکي قوانین او سیاستونه په خورا سخت شکل پلي کړي چې له‌مخې یې ښځې له عامه ژوند څخه بې‌برخې دي.

تمه ده چې په افغانستان کې د بشري حقونو په برخه کې د ملګروملتونو ځانګړی استازی ریچارډ بېنیټ هم نن خپل راپور وړاندې کړي.

د دې راپور په یوه نسخه کې چې مخکې خپره شوې، په افغانستان کې د بشري حقونو وضعیت خورا حساس او ستونزمن بلل شوی او طالبان په ښځو او نجونو د لا زیاتو بندیزونو په لګولو تورن شوي دي.

د ملګروملتونو د بشري حقونو د شورا ۵۷مه غونډه نن دوشنبه د سپټمبر په ۹مه په جینوا کې پیل شوه او د اکتوبر تر ۱۱مې به دوام وکړي.