په افغانستان کې د اروپایي ټولنې ماموریت ویلي، زده‌کړې د دغه هېواد په پرمختګ کې کلیدي رول لري او په وینا دوی د افغانستان د ښې راتلونکې د تضمین په موخه د سلګونه ښوونځیو ملاتړ کوي.

دغه ماموریت دا څرګندونې نن سه شنبه پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کړي او د افغانستان لپاره یې د خپلې استازې هغه انځور خپور کړی چې کابل کې د نجونو یوه لومړني ښوونځي ته ورغلې ده.

طالبانو واک ته له بیا رسېدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي بند کړل او د ۲۰۲۲م کال په وروستیو کې یې د هغوی پوهنتونونه هم وتړل.

د اروپایي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړیوالو سازمانونو او د ملګرو ملتونو استازو له طالبانو غوښتي چې د نجونو ښوونیز او تحصیلي مرکزونه پرانېزي، خو تراوسه دغه کار نه دی شوی.

د ښځو په پیل شوي شل اوریز نړیوال جام کې د شنبې په ورځ د اکټوبر په ۱۲مه نېټه د ورځې لومړۍ لوبه د سریلانکا او نیوزیلنډ ترمنځ ترسره شوه چې د ۸ وېکټو په توپير نیوزیلنډ وګټله.

په دې سیالۍ کې سریلانکا لومړۍ توپوهنه کړې وه چې په شلو اورونو کې یې د ۱۱۶ منډو هدف ټاکلی و، نیوزیلنډ یاد هدف په اتلسم اور کې د دوه لوبغاړو تر سوځېدو وروسته پوره کړ.

دغه راز د یادې ورځې په دوهمې سیالۍ کې بیا سویلي افریقا د ۷ وېکټو په توپیر بنګله‌دېش ته ماتې ورکړه.

بنګله‌دېشۍ لوبډلې د ۱۰۷ منډو هدف ټاکلی و او سویلی افریقا په اتلسم اور کې د ۳ لوبغاړو تر سوځېدو پوره کړ.

ټاکل شوې چې نن به د ښځو په نړیوال جام کې دوه نورې سیالۍ ترسره شي چې لومړۍ لوبه به د انګلستان او سکاټلنډ ترمنځ او دوهمه لوبه به د اسټرالیا او هندوستان ترمنځ وي.

د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري د ملګروملتونو د بشري حقونو له شورا مننه کړې چې، د افغانستان په اړه پرېکړه‌لیک یې په اجماع سره تصویب کړ.

مېرمن امیري پرون جمعه پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر لیکلي، دا د افغانستان لپاره د ملګروملتونو له ځانګړي راپور ورکونکي ریچارډ بېنیټ څخه د هغو دوامدارو هڅو په خاطر مننه کوي، چې نوموړی یې د ټولو افغانانو په ځانګړې توګه د ښځو، نجونو او د ټولنې د نورو زیانګالو د حقونو د ملاتړ لپاره مخته وړي.

هغې زیاته کړه، د ښاغلي بېنیټ راپور به د طالبانو له‌خوا په اصطلاح د "اخلاقي قانون" د ویجاړونکو اغېزو په وړاندې د اقداماتو لپاره د بشري حقونو د شورا ۵۸مې غونډې ته یو مهم ګام وي.

د هغې په خبره دغه قانون له افغان ښځو او نجونو هغه محدوده خپلواکي هم اخلي چې، دوی په خپلو هڅو سره د ځان لپاره ایجاد کړې ده.

رینا امیري همدارنګه ویلي، نړیواله ټولنه باید د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د ځانګړي راپور ورکونکي په ملاتړ کې ثابته پاتې شي او د زیات حساب ورکولو لپاره له ټولو امکاناتو څخه په استفادې تګ‌لاره مخته ونیسي.

د هغې په وینا دا د یوه باثباته، اقتصادي ودې او امن لرونکي افغانستان لپاره کلیدي او یو ستراتېژیک اړین اصل دی.

د ملګروملتونو د بشري حقونو شورا د تېرې چهارشنبې په ورځ له رایې اخیستنې پرته په افغانستان کې د بشري حقونو د وضعیت په اړه پرېکړه‌‌‌لیک چې په‌‌‌دې هېواد کې د بشري حقونو وضعیت ډېر د اندېښنې وړبلل شوی، تصویب کړ او هم یې د یوه بل کال لپاره د بشري حقونو د ځانګړي راپور ورکونکي ریچارډ بېنيټ ماموریت وغځاوه.

د افغانستان لپاره د امريکا متحده‌ايالاتونو شارژدافېره وايي، امريکا د هغو نه ستړې کېدونکو افغان نجونو ملاتړ کوي، چې د تعلیم او بنسټونو ازادیو په برخه کې له خنډونو سره مخامخې دي.

کرن ډیکر پرون د نجونو نړیوالې ورځې په مناسبت پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي، چې افغانه نجلۍ هره ورځ د زده‌کړې، ودې، کار او پرمختیا د فرصتونو مستحقه ده.

د هغې په لیکنه، د افغانستان راتلونکی، د دغو نجونو له ونډه پرته نه‌شي یقیني کېدلای.

په‌دې مناسبت پخواني ولسمشر حامد کرزي هم پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي: "له ټولنیز ژوندانه او تعلیم څخه د نجونو محرومېدل نه جبرانیدونکي زیانونه لري."

پرون تر دې مخکې، د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتونبایوا د نجونو نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه اعلامیه کې ویلي، دوی په افغانستان کې دغه ارزښتناکه ورځ په ډېر خپګان سره لمانځي، ځکه چې واکمنو چارواکو له ۱۱۲۰ ورځو راپه‌دې‌خوا له ۱۲ کلونو څخه د ډېر عمرلرونکو نجونو پر زده‌کړو بندیز لګولی دی.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو مرستندویه ماموریت یا یوناما په افغانستان کې د نجونو روان وضعیت ډېر د اندېښنې وړ وباله.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د یوناما مشرې روزا اوتونبایوا نن د اوکتوبر په یوولسمه د نجونو د نړیوالو ورځې په مناسبت په یوه خپره کړې اعلامیه کې ویلي، دوی په افغانستان کې دغه ارزښتناکه ورځ په ډېر خفګان سره لمانځي، ځکه چې واکمنو چارواکو له ۱۱۲۰ ورځو راپه‌دې‌خوا له ۱۲ کلونو څخه د ډېر عمرلرونکو نجونو پر زده‌کړو بندیز لګولی.

نوموړې زياتوي، دا یوازې د ميلیونونو نجونو لپاره نه، بلکې د هغوی د کورنیو، ټولنو او ټول هېواد لپاره د څه باندې درې کلونو د فرصتونو د ضایع کېدو په معنا ده.

مېرمن اوتونبایوا ویلي، د هرې ورځې په تېرېدو سره د نجونو او ښځو ژوند ته لا ډېر زیان اوړي او افغانستان د سولې، بیارغونې او سوکالۍ ته د رسېدو لپاره مخ په وړاندې نه، بلکې شاته روان دی.

د یوناما مشرې د دې ترڅنګ چې یوځل بیا له واکمنو چارواکو څخه په‌دې اړه د خپلې تګ‌لارې د بدلېدو غوښتنه کړې ژمنه کړې چې، دوی به د افغان ښځو او نجونو د حقونو لپاره د خپل غږ اوچتولو څخه لاس وانه‌خلي، ان که نور د هغوی د چوپتیا هڅه کوي.

سږکال د نجونو نړیواله ورځ د "راتلونکې لپاره د نجونو لید لوري" ترعنوان لاندې داسې مهال لمانځل کېږي، چې په افغانستان کې د طالبانو له‌خوا پر نجونو او ښځو د سختو محدودیتونو له امله ډېری نجونې خپلې راتلونکې ته نا هیلې شوې دي.

د ملګروملتونو د خوړو او کرنې ادارې "FAO" په نورستان او د افغانستان په اووه نورو ولایتونو کې پر ۱۵۰۰ ښځو د مچیو د روزنې د بستو د وېش خبر ورکړ.

دغې ادارې په یوه راپور کې چې د پنج‌شنبې په ورځ خپور شو وویل، دا مرستې د "کلیوالي معیشت د پیاوړتیا او خوراکي خوندیتوب" د پروګرام برخه ده.

د FAO په وینا، هغو مېرمنو چې د مچیو د روزنې د وسایلو بستې ترلاسه کړي، د خپلو کورنیو مسوولیت ور ترغاړې دی.

په دغو بستو یا کڅوړو کې د مچیو روزنې تجهیزات او د خوندیتوب وسایل شامل وو.

د خوړو نړیوال پروګرام تېره چهارشنبه وویل چې په افغانستان کې ښځې د عوایدو د ترلاسه کولو لپاره لږ فرصتونه لري.

د ملګروملتونو د دې ادارې د معلوماتو له‌مخې، په هېواد کې زرګونه ښځې د خپلو کورنیو لپاره نفقه برابروي.

په افغانستان کې څه دپاسه درې کاله مخکې واک ته د طالبانو له راتګ وروسته د دغه هېواد په ډېرو ادارو کې د ښځو پر کار کولو بندیز لګول شوی دی.

د افغانستان لپاره د امریکا د متحده‌ایالاتو د سفارت شارژدافېره کرن ډیکر وایي چې په افغانستان کې به د ښځو او نجونو د ملاتړ، د ټولو افغانانو لپاره د بشري حقونو د ترویج او د افغانستان له خلکو سره د مرستې لپاره به د بهرنیو چارو د وزارت له مرستیال جان مارک پومرشیم او د افغان ښځو او نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا له ځانګړې استازې رینا امیري سره په ګډه خپلو هڅې ته دوام ورکړي.

اغلې ډیکر دا خبره پرون په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلې او په دې ټویټ کې یې د افغانستان لپاره د امریکا د ځانګړي استازي د تېرو درېیو کلونو له هڅو مننه کړې ده.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د سې شنبې په ورځ په یوه بیان کې خبر ورکړ چې د افغانستان لپاره د امریکا د ځانګړي استازي ټام وېسټ ماموریت پای ته ورسېد.

د افغانستان لپاره د امریکا سفارت د قطر له پلازمېنې دوحې څخه فعالیت کوي.

په متحده عربي اماراتو کې د نجونو د کرکټ نړیوال شل اوریز جام ته چمتووالی روان دی.

بېلابېلو سپورټي ویبپاڼو نن خبر ورکړی چې د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه د کرکټ شاوخوا ۱۵۰ لوبغاړې اماراتو ته رسېدلې دي.

ټاکل شوې چې د نجونو د کرکټ دغه نهم نړیوال جام د پنجشنبې په ورځ، د اکټوبر په درېیمه د بنګله‌دېش او سکاټلنډ ټیمونو په لوبې سره پيل شي.

په دغه جام کې لس لوبډلې ټولټال ۲۳ لوبې کوي چې د دوبۍ او شارجې په لوبغالو کې ترسره کېږي.

د کرکټ مبصرینو ویلي چې د اتلولۍ لپاره د استرالیا، هند او سریلانکا پر لوبډلو حساب کېږي.

په پنجشېر کې د طالبانو امنيه قومانداني وايي، په دغه ولایت کې د نجونو د یوې لېسې د سوځولو په تور یې ۳ تنه نیولي دي.

راپورونه وايي چې، تېره شپه د پنجشېر ولایت د مرکز بازارک په پارنده سيمه کې د (بي بي امنې) د نجونو د لېسې په ودانۍ کې اور ولګېد.

په پنجشېر کې د طالبانو د امنیه قوماندانۍ ویاند عبيدالله عقاب نن (دوشنبې) رسنیو ته په استولي ویډیويي بیغام کې ویلي، په‌دې تړاو یې د لېسې د ساتونکي په ګډون درې تنه مشکوک کسان نيولي دي.

سره له‌دې چې عقاب ویلي، اطفاییه پر وخت د پېښې ځای ته رسېدلې او اور یې وژلی خو، ویل کېږي چې د بي بي امنې لېسې ځینې ټولګي او تدريسي مواد زیانمن شوي دي.

عقاب په عین حال کې ویلي، د لېسې چوکیدار د ښوونکو په غوښتنه د مچیو ځالې ته اور اچولی و چې اور له کنتروله ووت.

دا په‌داسي حال کې ده چې طالبانو له شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده‌کړو تر نامعلومې مودې پورې بندیز لګولی دی.

د خوړو نړیوال پروګرام وايي، په افغانستان کې د بې‌وزلۍ د زیاتېدو له کبله په هرو درو نجونو کې یوې لومړنۍ زده‌کړې نه‌دي بشپړې کړي.

د خوړو نړیوال پروګرام یا ډبلیو‌ایف‌پي دا خبره نن (یک‌شنبې) پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر لیکلې ده.

د دغه پروګرام د معلوماتو پر اساس، له یوې خوا طالبانو له شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده‌کړو بندیز لګولی او له بلې خوا د بې‌وزلۍ له کبله ډېرې نجونې لومړنۍ زده‌کړې نه بشپړوي.

د خوړو نړیوال پروګرام زیاتوي، د دوی له لوري په ښوونځیو کې ماشومانو ته د ناشتې برابرول مرسته کوي چې زده‌کوونکې ښوونځیو ته لاړې شي.

دې پروګرام په عین حال کې د بوديجې له کموالي شکایت کړی او ویلي یې دي چې، له‌دې کبله ۱۱ میلیونو اړو کسانو ته بېړنۍ مرستې نه‌شي برابرولی.