د امریکا د فدرال استیناف محکمې د ۲۰۰۱ کال د سپتمبر د ۱۱مې د بریدونو او د افریقا په سفارتونو کې د ۱۹۹۸ کال د القاعده د بمي چاودنو د قربانیانو د کورنیو هغه هڅې رد کړې چې غوښتل یې د افغانستان بانک له کنګل شوي شتمنۍ څخه ملیاردونو ډالره تاوان ورکړل شي.

په مانهاټن کې د استیناف دوهمې محکمې وویل چې د نیویارک په فدرال ریزرف بانک کې ساتل شوي د افغانستان ۳.۵ ملیارد ډالر د بهرني حاکمیت د معافیت تر قانون (FSIA) لاندې خوندي دي.

د دې قانون له مخې دولتي شتمنۍ د جریمې په توګه نشي تر لاسه کېدای.

محکمې ټینګار کړی چې د افغانستان بانک (DAB)، یوه دولتي اداره ده او له همدې امله له هغو عریضو معافیت لري چې د طالبانو د حکومت پر ضد کیږي.

د قربانیانو کورنیو استدلال کړی و چې د افغانستان زیرمې باید د خسارې په توګه وکارول شي ځکه چې په هغو کلونو کې د طالبانو حکومت د دغو بریدونو تر شا د لاس لرونکې ډلې (القاعده) غړو ته خوندي ځای ورکړی و.

القاعدې د سپتمبر د یوولسمې بریدونو مسولیت منلی و چې په نیویارک، واشنګټن او پنسلوانیا کې یې نژدې ۳۰۰۰ کسان ووژل، او همداراز القاعده شبکې په ۱۹۹۸ کال کې په کینیا او تنزانیا کې د امریکا په سفارتونو بمي بریدونه وکړل، چې ۲۲۴ کسان یې ووژل.

د یونان ساحلي ګارد نن ۱۳۱ کډوال د کریت ټاپو ته نږدې وژغورل.

پولیسو وویل چې په دغو عملیاتو سره د هغو افرادو شمیر چې په تیرو ۵ ورځو کې د مدیترانې سمندر په دې سیمه کې ژغورل شوي ۸۴۰ تنو ته ورسید.

دغه کډوال چې د شنبې په سهار وژغورل شول د کب نیوونکو په یوې بیړۍ کې د کریت جنوب ته رسیدلې وو.

تراوسه څرګنده نه ده چې دغه کسان د کومو هیوادونو دي.

په وروستیو کې ګڼ هغه کسان چې هڅه کوي په دې خطرناکې لارې له لیبیا څخه ځانونه کریت ټاپو ته ورسوي غرق شوي دي.

د روانې دیسمبر میاشتې پیل کې د کریت سواحلو ته نږدې یوه بیړۍ ډوب شوه چې وروسته د اولسو کسانو چې اکثر مصریان او سودانیان وو مړي وموندل شول. ۱۵ کسه نور په دې پیښه کې ورک او یواځې دوه کسه ژوندي وژغورل شول.

د اوکراین د پلازمینې تقریبا دریمه برخه اوسیدونکي د ژمي په دې یخنۍ کې د تودوخې سیستم څخه وروسته لدې محروم شول چې د روسیې ډرونونو او توغندیو د تودوخې عامه تاسیسات په نښه کړل.

دتیرې شپې په دغه برید کې د چارواکو په وینا یو کس مړ او د ۲ کو چنیانو په شمول یوولس تنه نور ټپیان شول.

د کیف په عامه تاسیساتو او د ولسي هستوګنې په سیمو دغه څو ساعته برید په داسې حال کې ترسره شو چې د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکی د سولې په هکله د متحدو ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره خبرو لپاره امادګي نیسي چې ټاکل شوې سبا د دیسبمر په ۲۸ مه وشي .

زیلینسکي د دسمبر په ۲۶مه په ټیلیګرام کې په یوه پوسټ کې وویل: "د نوي کال څخه مخکې ډېرې پریکړې کیدی شي."

سپینې ماڼۍ، چې د غونډې په اړه یې رسمي اعلان نه دی کړی، په فلوریډا کې یې د یکشنبې په ورځ د زیلینسکي او ټرمپ د غونډې مهالویش خپور کړ.

زیلنسکي خبریالانو ته ویلي چې خبرې به په دوو مهمو مسئلو متمرکزې وي د دونباس سیمې او د زاپوریژیا د اټومي بټۍ راتلونکی برخلیک.

وروسته لدې چې سپینې ماڼۍ تیره میاشت د سولې لپاره یو پلان څرګند کړ چې ترډیره د مسکو په ګټه لیدل کیږي ، د سولې تړون لور ته خبرو زور اخیستی دی.

نن د مرغومې شپږمه په افغانستان باندې د پخواني شوروي اتحاد د یرغل ۴۶ کالیزه ده .

له ننه ۴۶ کاله پخوا لسګونه زره شوروي ځواکونه د هوا او ځمکې له لارې افغانستان ته ننوتل، هلته یې د حفیظ الله امین په مشرۍ حکومت ړنګ او د خلق ګوند د بلې څانګې مشر ببرک کارمل په واک کینولو.

لس کاله وروسته شوروي ځواکونه دافغانستان د خلکو د مقاومت په نتیجه کې له هیواد ووتل خو دغه یرغل او جګړې په افغانستان کې درنه مرګ ژوبله را مینځته کړه ، په ملیونو خلک یې کډوال کړل او داسې ژور اثاریې پریښودل چې ولس یې تراوسه هم نتایج ګالي.

د اوکراین ولسمشر، په داسې حال کې چې واشنګتن په دغه هیواد کې د سولې لپاره خپلو هلو ځلو ته زور ورکړی، وايي د یکشنبې په ورځ د امریکا ولسمشر ډونالد ترمپ سره ګوري.

ولودیمیر زیلسنکي د جمعې په ورځ په ټولنیزو رسنیو کې دخپل دغه سفر اعلان وکړ او وویل چې د ملي امنیت او د دفاع د شورا له منشي رستم عمروف څخه یې له امریکايي چارواکو سره دنویو تماسمونو په هکله راپور ترلاسه کړی دی.

زیلنسکي وویل: " مونږ یوه ورځ هم نه ضایع کوو، مونږ ولسمشر ټرمپ سره په نږدې راتلونکې کې د لوړې کچې په یوې غونډې موافقه کړې. "

زیلنسکې زیاته کړه چې له نوي کال مخکې ډیرتصامیم کیدای سي ونیول سي.

ددغې غونډې خبر تراوسه د ولسمشرټرمپ لخوا نه دی تایید شوی .

زیلنسکي په خپلو وروستنیو څرګندونو کې ویلي وو چې تمه لري دغه غونډه به د دیسمبر په ۲۸ مه په فلوریدا کې وشي او په هغې کې به دمهمو اسنادو د نهايي کولو په اړه ولسمشر ټرمپ سره خبرې وکړي.

زیلنسکی اکسیسوس رسنۍ ته وویل که چیرې روسیه لږترلږه ۶۰ ورځې اوربند ومني نو کیف به هغه پلان چې احتمالا ټرمپ سره دیکشنبې د ورځې په غونډه کې به ورباندې موافقه وشي ملي ریفرانډم ته وړاندې کړي.

په عین حال کې، امریکایي ، اوکرایني او اروپايي مرکچیان اوکراین کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د سولې د ۲۰ مادو په یو پلان کار کوي.

زیلنسکي د جمعې په ورځ خبریالانو ته وویل چې ددغه پلان ۹۰ سلنه برخه اوس اماده ده او په پاته جزییاتو یې هم کار روان دی.

زیلنسکې زیاته کړه چې امریکايي اړخ له خپلې خوا روسانو سره تماسونه لري او په راتلونکو ورځو کې به د روسانو رسمي غبرګون هم روښانه شي.

د ازبکستان د ملي احصایې کمېټې اعلان کړی چې دغه هېواد د ۲۰۲۵ میلادي کال له جنورۍ څخه تر نوومبر پورې افغانستان ته د دیارلس سوه میلیون ډالرو صادرات کړي دي.

د دې معنا دا ده چې افغانستان د ازبکستان د صادراتو درېیم ستر سوداګري شریک دی.

د دې ادارې پر اساس، ازبکستان په یاده موده کې بېلابېلو هېوادونو ته ټولټال د ۳۰.۹ میلیاردو ډالرو په ارزښت صادرات کړي چې له دې منځه د ۱.۳ میلیارد ډالرو په ارزښت توکي یې افغانستان ته صادر کړي دي.

د ازبکستان د ملي احصایې کمېټې د راپور له مخې، د تېر میلادي کال د ورته مودې پرتله د دې هېواد صادرات ۲۶.۲ سلنه زیات شوي دي.

د ازبکستان تر ټولو ډېر صادرات روسیې ته شوي دي. له هغې وروسته په ترتیب چین، افغانستان، قزاقستان، ترکیه، فرانسه، متحده عربي امارات، قرغیزستان، تاجکستان او پاکستان ته شوي دي.

د ازبکستان د ملي احصایې ادارې څو ورځې وړاندې هم اعلان کړی و چې سږ کال افغانان د هغو بهرنیو وګړو په منځ کې تر ټولو مخکښ دي چې د سوداګریزو موخو لپاره دې هېواد ته داخل شوي دي.

د ورکړل شویو شمېرو له مخې، چې د قوس په ۲۷مه اعلان شوې، د روان کال له جنورۍ څخه تر اکتوبر پورې ۳۳۹ زره او ۵۸۵ افغانانو ازبکستان ته سوداګریز سفرونه کړي دي.

د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت وايي چې د چین ایم سي سي شرکت د مس عینک کان د لرغونو اثارو د خوندي کولو لپاره یوه طرحه ورسپارلې ده.

د چین ایم سي سي شرکت په ۱۳۸۷ لمریز کال د افغانستان د هماغه مهال له حکومت سره د عینک د مسو کان د استخراج موافقه لاسلیک کړه خو تراوسه پورې یې په دې کان کې نه یوازې کار نه دی پیل کړی بلکې له هغو شرطونو په شا شوی چې د موافقې په لاسلیک کې یې منلي وو.

د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت پرون په یوه خبرپاڼه کې وویل چې د چینايي شرکت مسوولانو ژمنه وکړه چې د لرغونو اثارو په اړه به د خپلو څېړنو نتیجې له دې وزارت سره شریکې کړي.

دا په داسي حال کې ده چې په وروستیو کې په بدخشان کې خلکو شکایت کړی چې چینايي لوري د موافقې خلاف د سروزرو د کان په استخراج کې د افغانانو پر ځای ټول ساده او تخصصي کارونه چینايي اتباعو ته سپارلي دي.

د عینک د مسو کان د لوګر ولایت په محمداغې ولسوالۍ کې دی او د زېرمو ارزښت یې شاوخوا ۵۰ میلیارد ډالره اټکل کېږي.

د یمن د جنوب د بېلتون‌پالو اصلي ډلې، چې د «جنوب انتقالي شورا» نومېږي، د سعودي عربستان هغه غوښتنه رد کړې چې له مخې یې د دې ډلې ځواکونه باید د حضرموت او مهره له ختیځو ولایتونو څخه شاتګ وکړي، او ټینګار یې کړی چې د دغو سیمو د «امنیت ټینګښت» ته به دوام ورکړي.

د جنوب انتقالي شورا چې په پیل کې د حوثیانو پر ضد د سعودي په مشرۍ د پوځي ائتلاف برخه وه، په وروستیو کلونو کې یې د جنوبي یمن د کورواکۍ لپاره هڅې ګړندۍ کړې دي. دا شورا، چې د متحده عربي اماراتو له ملاتړه برخمنه ده، څو ځله له مرکزي حکومت سره، چې ریاض یې ملاتړ کوي، په نښتو کې ښکېله شوې ده.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، دې ډلې د جمعې په ورځ، (د مرغومي پنځمه) په ایکسپاڼه کې په یوه بیان کې ویلي چې په حضرموت او مهره کې یې پوځي عملیات د امنیتي ګواښونو د مخنیوي لپاره دي، چې پکې د ایران پلوه حوثي ځواکونو د اکمالاتي لارو پرې کول هم شامل دي.

د یمن بېلتون‌پالو همداراز اعلان کړی چې د جمعې په سهار د سعودي عربستان هوايي ځواکونو د دغه هېواد په ختیځ کې د دوی پر سنګرونو هوايي بریدونه کړي دي.

د ملګرو ملتونو پراختیایي پروګرام (UNDP) ویلي چې د جاپان حکومت د افغانستان د زیانګالو قشرونو د ملاتړ لپاره درې میلیون ډالر ځانګړي کړي دي.

د دې ادارې د پرونۍ خبرپاڼې له مخې، دا مالي مرسته به د افغانستان د بشري وضعیت ښه‌والي او لومړنیو خدمتونو ته د خلکو د لاسرسي د زیاتولو په هدف ولګول شي.

ویل شوي چې دا پروژه به په ځانګړي ډول د میندو، نوزېږو، ماشومانو او ځوانانو لپاره روغتیايي خدمتونه پیاوړي کړي.

په خبرپاڼه کې همداراز راغلي چې د دې مرستې یوه برخه به د هغو کورنیو او کسانو د روحي ـ ټولنیز ملاتړ د برابرولو لپاره وکارول شي چې د طبیعي پېښو له امله زیانمن شوي دي، په ځانګړي ډول د هېواد په لرې پرتو او محرومو سیمو کې.

د تېرې لیندۍ یا قوس د میاشتې په وروستیو کې هم جاپان اعلان وکړ چې د افغانستان لپاره یې د بشري مرستو په برخه کې ۱۹.۵ میلیون امریکايي ډالر تصویب کړي دي.

د یاد بیان له مخې، له دې تازه مرستې سره به د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه، یعنې له هغه وخته چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، افغانستان ته د جاپان ټولې مرستې تر ۵۴۹ میلیون ډالرو واوړي.

افغانستان سږ کال په ځانګړي ډول د میلیونونو کډوالو د بېرته ستنېدو، وچکالۍ او طبیعي پېښو له کبله له لا سخت وضعیت سره مخامخ دی.

د سوریې روغتیايي چارواکي وايي، د جمعې په ورځ د حمص په امام علي جومات کې چاودنې لږ تر لږه اته کسان وژل شوي دي.

دا د سوریې د اوږدې مودې واکمن بشارالاسد د رژیم له نسکورېدو وروسته پر یوه جومات د برید لومړنۍ پېښه ګڼل کېږي.

د سوریې دولتي خبري اژانس سانا په حواله، د روغتیا وزارت یوه چارواکي ویلي چې په چاودنه کې اتلس نور کسان ټپیان شوي دي.

د کورنیو چارو وزارت دا "ترهګریز بمي برید" وباله او ویې ویل چې د عاملینو د تعقیب لپاره یې پلټنې پیل شوې دي.

یوې اسلامپالې وسله والې ډلې د جمعې په ورځ د سوریې د حمص په دې اکثریت علوي میشته سیمه کې د چاودنې مسوولیت په غاړه اخیستی دی.

د سرایا انصار السنه ډلې په ټیلګرام کې په یوه بیان سره ادعا کړې چې د دوی جنګیالیو په علوي سیم کې د امام علي بن ابي طالب په جومات کې "یو شمیر چاودیدونکي توکي وچول".

دا ډله د واکمن بشارالاسد له لرې کېدو وروسته جوړه شوې.

دې وسله والې ډلې د جون په میاشت کې د دمشق په یوه کلیسا کې د بمي چاودنې مسؤلیت هم په غاړه اخیستی و.

د اوکراین ولسمشر وايي چې په لنډ وخت کې د امریکا له ولسمشر ډونالډ ټرمپ سره د ده د کتلو پلان جوړ شوی دی.

ولودیمیر زیلنسکي پرون (پنجشنبې) په یوه پیغام کې ویلي چې دا کتنه د کي‌یف او مسکو ترمنځ د سولې د هوکړې د ترلاسه کولو په هڅو کې مهم رول لرلی شي.

ده، په خپل پیغام کې، چې أه ټولنیزو رسنیو کې یې خپور کړی، همداراز لیکلي، دا پرېکړه د اوکراین د ملي امنیت او دفاع شورا د منشي، رستم عمروف، له هغه راپور وروسته شوې چې پکې له امریکايي چارواکو سره د وروستیو اړیکو په اړه معلومات ورکړل شوي وو.

سپینې ماڼۍ تر اوسه په دې اړه رسماً څه نه دي ویلي. خو ځینو سرچینو کییف پوسټ ورځپاڼې ته ویلي چې ښايي زیلنسکي د ډسمبر له ۲۸مې (د مرغومي اوومه) څخه د حساسو خبرو لپاره د فلوریدا ایالت او د مارالاګو استوګنځي ته سفر وکړي.

دا خبر یوه ورځ وروسته له هغه خپور شو چې زیلنسکي د ډونالډ ټرمپ له استازو، سټیو ویتکاف او جراد کوشنر، سره د ټیلیفوني تماس خبر ورکړ.