د افغانستان پخواني ولسمشر اشرف غني د کمکي اختر په مناسبت په خپل پیغام کې له ګاونډیو هیوادونو څخه د میلیونونو افغانانو پر ایستلو اندېښنه ښوولې ده.

ښاغلي غني ویلي چې نور ګاونډي هیوادونه د افغان کډوالو په ساتلو کې ګټه نه ویني نو په هیڅ هیواد کې افغان کډوال ځای نه لري.

ده همداراز د نړۍ سیاسي تحولاتو ته په اشارې ویلي چې هغه نړیوال نظم، چې له ۸۰ کلونو راهیسي واکمن و، د بدلون په حال کې دی، تمدنونه خپل تعریفونه او خپلې ګټې بدلوي او په دې منځ کې هغه هیوادونه خپلې بیړۍ ساحل ته رسولی شي چې د ده په وینا سم ماڼوګان لري.

ښاغلي غني په روانو بدلیدونکو حالاتو کې یووالی ضروري بللی دی.

اشرف غني د ۲۰۲۱ کال د اګست په ۱۵ مه د طالبانو له واک ته رسیدو څو ساعته مخکې له هیواده ووت او په ازبکستان کې د یوې شپې له تیرولو وروسته متحده عربي اماراتو ته لاړ چې لا هم په ابوظهبي کې اوسي.

د امریکا د متحد ایالتونو د ولسمشر ډونالډ ټرمپ ادارې اعلان وکړ چې اوولس بد جنایتکاران یې چې د ( ترین د اراګوا) او ( ایم ایس دیارلس) ډلو غړي وو، السلوادور ته استولی دي.

د اسوشیتد پریس اژانس د راپور له مخې واشنګتن په داسې حال کې د نورو هیوادو د خلکو د ایستلو بهیر ګړندی کړی دی چې د دې بهیر د شفافیت او بشري حقونو په برخ کې سوالونه او انتقادونه مطرح شوې دي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د دوشنبې په ورځ په یوه بیان کې وویل چې السلوادور ته یې د جنایتکارانو ډله د یکشنبې په ورځ ولیږله.

په دې بیان کې راغلې دي چې په دې کسانو کې قاتلان او جنسي تیري کوونکي شامل دي، خو د هغوی د هیوادونو په اړه جزییات نه دې ورکړل شوي.

په دې ترڅ کې د السلوادور د ولسمشر دفتر ویلي دي چې په دوی کې د السلوادور او ونزویلا اتباع دي.

تیره میلادي میاشت هم له امریکا څخه تر دوه سوه ډیر ونزویلایي کډوالو السلوادور ته ولیږدول شول.

د سویس د بهرنیو چارو وزارت اعلان وکړ چې د دغه هیواد د پراختیا او همکارۍ ادارې دفتر په کابل کې بیا پرانیستل شو.

دغه وزارت په یوه اعلامیه کې چې دوشنبې( مارچ ۳۱) یې خپره کړه ویلي دي چې په دې دفتر کې د مارچ په لومړۍ نیمایي کې کار پيل شوی دی.

د سویس د بهرنیو چارو وزارت ویلي دي چې اوسمهال د دغه هیواد د مرستو د څانګې څلور سویسي متخصصین او لس سیمه ییز کارمندان په دې دفتر کې په کار بوخت دي.

د سویس د بهرنیو چارو د وزارت په اعلامیه کې راغلې دي چې په افغانستان کې بشري بحران د نړۍ په کچه یو له بدو بحرانونو څخه دی او د طالبانو له بیا واکمنۍ راوروسته په نژدې څلورو کلونو کې د افغانستان له نیمایي نفوس څخه ډیر بشري مرستو ته متحاجه دي.

د امریکا پوځ وایي چې د درېیو امریکایي سرتېرو مړي، چې څو ورځې مخکې په لیتوانیا کې د یوه پوځي تمرین په ترڅ کې ورک شوي وو، په د ولاړو اوبو په یوه دڼد کې وموندل شول.

د هغه راپور له مخې، چې پرون خپور شو، د امریکا د پوځ د اروپا او افریقا قوماندانۍ په یوه بیان کې اعلان وکړ چې دا درې سرتېري د وري د ۵مې په لومړیو ساعتونو کې هغه مهال ورک شول، چې د یوه تاکتیکي نظامي موټر د ترمیم او لېږد مأموریت یې ترسره کاوه.

د دې بیان له مخې، د دغو درېیو سرتېرو هویت به تر هغه وخته افشا نه شي، چې د هغوی کورنیو ته خبر نه وي ورکړل شوی.

د ازادې اروپاږ ازادي راډیو د راپور له مخې، د دې درېیو سرتېرو زغرګاډی د یکشنبې په غرمه په ډنډ کې وموندل شو. په تېرو شپږو ورځو کې د دغو سرتېرو د موندلو لپاره د لیتوانیا او بیلاروس پولې ته نژدې د ژغورنې عملیات پیل شوي وو.

څلور امریکایي سرتېري له شپږو ورځو راهیسې ورک دي، او لا هم د څلورم سرتېري برخلیک نامعلوم دی. د لیتوانیا ولسمشر وایي چې د څلورم سرتېري د موندلو لپاره لټون لا هم روان دی.

پاکستاني رسنیو پرون راپور ورکړ چې افغانستان ته د پاکستان ترانزیتي سوداګري د روان مالي کال په لومړیو اته میاشتو کې د تېر مالي کال د همدې مودې پرتله ۶۶ سلنه کمه شوې ده.

یوې رسمي سرچینې وویل، د افغانستان د ترانزیتي سوداګري د تېر مالي کال د ورته مودې پرتله ۱.۴۸۹ میلیارده ډالره کمه شوې.

سرچینې د دې کموالي اصلي دلیل د پاکستان له لوري د قاچاق ضد اقدامات او د وارداتو محدودیتونه ګڼلي دي خو دا په داسي حال کې ده چې د دواړو خواوو ترمنځ د بندري لارو بیا بیا بندېدا او د پاکستان له لوري د ترانزیت او ګمرکي تعرفو لوړېدا هم اغېز لرلی دی.

د یادونې وړ ده چې د تېرو مالي کلونو په لړ کې هم د افغانستان د ترانزیتي سوداګرۍ کچه د پام وړ کمه شوې وه.

په ۲۰۲۲-۲۳ مالي کال کې د افغانستان د ترانزیتي سوداګرۍ ټول ارزښت ۷.۰۹۵ میلیارد ډالره و، خو په ۲۰۲۳-۲۴ مالي کال کې دا رقم ۵۹ سلنه کم شو، چې یوازې ۲.۸۸۷ میلیارد ډالرو ته راښکته شو.

همداراز له پاکستان څخه د افغانستان واردات ډېر کم شوي او اوس افغانستان تر ټولو ډېر واردات له ایران څخه کوي.

د روسیې د لویې څارنوالۍ دفتر د دوشنبې په ورځ له سترې محکمې وغوښتل چې په دغه هېواد کې د طالبانو پر فعالیتونو لګول شوی بندیز پای ته ورسوي.

د روسیې د بهرنیو چارو او عدلیې وزارتونو تېره اوونۍ له ولسمشر ولادیمیر پوتین څخه په یوه لیک کې غوښتنه کړې وه چې طالبان باید د روسیې د تروریستي ډلو له لیست څخه وایستل شي.

روسیې په ۲۰۰۳ م کال طالبان د خپل هیواد د تروریستي ډلو په لیست کې شامل کړل.

سره له دې چې په وروستیو کلونو کې، په تېره بیا د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو له بیا واک ته رسیدو وروسته د طالبانو او روسیې ترمنځ اړیکې او راشه درشه نسبتاً زیاته وه خو روسیې له خپل تور لیسته د طالبانو نوم نه و ایستلی.

په همدې حال کې روسیه د نورو هیوادونو په شان لا هم د طالبانو حکومت په رسمیت نه پېژني.

د سوریې په شمال ختیځ کې کرد ډلو د احمد الشرع په مشرۍ د اساسي قانون او نوي انتقالي حکومت اعلان رد کړ او دا یې "د استبدادي حکومت تکثیر" وباله.

د سوریې په شمال ختیځ کې د کردانو خپلواک حکومت د هغه ایتلاف لخوا د جوړ شوي نوي ملي حکومت مشروعیت رد کړ چې تېر دسمبر کې یې د بشارالاسد اوږدمهاله رژیم نسکور کړ.

د سوریې دیموکراتیکې شورا، چې د سوریې د دیموکراتیکو ځواکونو سیاسي څانګه ده، اعلان وکړ چې د سوریې نوی منشور د تیرو دیکتاتورانو لاره تکراروي چې اجرایوي واک متمرکزوي، سیاسي فعالیتونه محدودوي، او قومي ډلې او ښځې له پامه غورځوي.

د شنبې په ورځ، د سوریې موقت ولسمشر، احمد الشرع، د انتقالي حکومت د جوړولو اعلان وکړ چې دا حکومت به د بشارالاسد د رژیم له نسکوریدو وروسته د لنډمهاله تشکیلاتو ځای ونیسي.

نوې کابینه ۲۳ غړي لري، چې یوازې یو یې کرد دی، او دا کس د کردانو د خپلواکې ادارې تر کنټرول لاندې سیمو څخه نه دی.

د غزې د عامې روغتیا وزارت له ملګرو ملتونو وغوښتل چې په رفح کې د روغتیایي کارکوونکو د وژلو پیښه وڅیړي.

د لویدیځو اژانسونو د راپور له مخې د فلسطین د سرې میاشتې ټولنې او د ملکي دفاع د خدمتونو څانګې ادعا کړې چې شاوخوا ۱۴ کارکوونکي یې یوه اونۍ مخکې د اسراییلو په برید کې وژل شوي دي.

د دغو وژل شویو کسانو ډله ییز قبر پرون یکشنبه وموندل شو چې منځ کې یې ۸ د سرې میاشتې کارکوونکي، پنځه ژغورونکي او یو بل تن چې هویت یې معلوم نه دی شامل وو.

دوی ویلي چې پر دغو روغتیایي کارکوونکو داسې مهال برید شوی چې هغوی په رفح کې پر بشري مرستو او د ژغورنې پر چارو بوخت وو.

د اسوشیتید پریس خبري اژانس د راپور له مخې پرون یکشنبه د کوچني اختر په لومړۍ ورځ هم د غزې په خان یونس سیمه کې د اسراییلوهوایي بریدونو د نهو ماشومانو او دریو ښځو په ګډون ۱۶ ملکیان ووژل.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ خبرداری ورکړی چې که روسیه د اوکراین د سولې په اړه د ده د تګلارې خنډ شي، د دویم ځل لپاره به یې پر تیلو له پنځه ویشتو تر پنځوس فیصدو پورې تعرفه ولګوي.

ټرمپ پرون یکشنبه له ( این.بي.سي نیوز) سره په ټیلفوني مرکه کې وویل، د پوتین هغو خبرو " ډېر غسه کړی" چې ویلې يې دي، اوکراین کې دې انتقالي حکومت رامنځته شي.
پوتین غواړي چې اوکراین کې د انتقالي حکومت په رامنځته کېدو سره اوسنی ولسمشر ولادمیر زلنسکي له صحنې لرې شي.

ټرمپ ویلي، که د راتلونکې یوې میاشتې په موده کې د اوکراین د سولې په اړه هوکړه ترلاسه نه شي، دی به د روسیې د سوداګرۍ په ضد دغه اقدامات پلي کړي.

ډونالډ ټرمپ د ټاکنیزو کمپاینونو او بیا له لوړې وروسته په وار وار ویلي چې د اوکراین جګړه به ژر تر ژره پای ته رسوي.
پر اوکراین د روسیې ناموجه یرغل د ۲۰۲۲ کال په فبرورۍ کې پيل شوی چې لا هم دوام لري.

د ایران د روغتیا وزارت د ساري ناروغیو د مدیریت د مرکز مشر قباد مرادي وویل چې په دغه هیواد کې د نري رنځ په ناروغۍ د اخته کسانو ډیری برخه افغانان دي.

هغه وويل چې دا خلک ايران ته تر ننوتلو مخکې په دې ناروغۍ اخته وي او وروسته هلته هم ناروغي خپروي.

ایراني چارواکي وايي چې د افغان اتباعو ننوتل د دوی تر کنټرول لاندې نه دي، خو دوی هڅه کوي چې د هغوی لپاره ځانګړي طبي خدمات چمتو کړي.

تر اوسه پورې، ملګرو ملتونو یا نورو خپلواکو ادارو د ایراني چارواکي دا ادعا نه ده تایید کړې. دا په داسې حال کې ده چې په ایران کې د افغان کډوالو پر وړاندې د کډوالو ضد احساساتو او کرکې په وروستیو کې زیاتې شوي.

رویټرز راپور ورکوي چې دا پریکړه له یاد سازمانه د امریکا د مالي ملاتړ د بندېدو په سبب شوې.

متحدو ایالتونو د دې سازمان د بودیجې اتلس سلنه برابروله.

د راپور له مخې، د فبروري په میاشت کې، د روغتیا نړیوال سازمان اجرایوي بورډ په پیل کې د ۲۰۲۶ او ۲۰۲۷ کلونو لپاره وړاندیز شوې بودیجه له ۵.۳ ملیارد ډالرو څخه ۴.۲ ملیارد ډالرو ته راټیټه کړې.

د روان کال د جنوري په ۲۰مه د لوړې په لوړې په مراسمو کې، د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د روغتیا له نړیوال سازمان څخه د امریکا د وتلو اعلان وکړ او د ۹۰ ورځو لپاره یې تمویل وځنډاوه.