په میانمار یا پخوانۍ برما کې د جمعې د ورځې د زلزلې د مړو شمیرله زرو واوښت. د دغې زورورې زلزلې د قربانیانو شمیر وروسته له هغې زیات شو چې د دې هیواد په دوهم لوی ښارکې د زلزلې په مهال د یوې نړیدلې لوړپوړیزې ودانۍ له خاورو خښتو لاندې نور جسدونه را وایستل شول. د میانمار پوځي حکومت په یوه بیان کې وویل چې تراوسه ۱۰۰۲ کسان مړه شوي، له ۲۰۰۰ درې سوه زیات ټپیان شوي او دیرش تنه نور لادرکه دي. د بیان له مخې د قربانیانو د د قیق شمیرپه اړه څیړنې روانې دي او ښایي شمیریې له دې هم زیات شي.

د جمعې په ورځ د اووه اعشاریه اووه ریښتر په کچه زلزلې د میانمار او ګاونډي تایلنډ یوشمیر سیمې ولړزولې چې له امله یې یوه هسکه ودانۍ، یو پل او د اوبو یو بند ویجاړ شوې دي. په میانمار کې مرستندویه ډلې وایي چې لرې پرتو سیمو ته رسیدل سخت دي او ښایي ویجاړۍ ډیرې وي.

د ګاونډي تایلنډ په پلازمینه کې بیا یوه تر کار لاندې جګه ودانۍ ونړیدله او هلته شپیږ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.

د میانمار پوځي حکومت په لږ تر لږه شپږ سیمو کې بیړنۍ حالت اعلان کړی دی.

پرون له لومړۍ سختې زلزلې لس دقیقې وروسته، په سیمه کې بله زلزله وشوه چې شدت یې د ریښتر په حساب شپږ اعشاریه څلور درجې و.

د اسراییل پوځ د جمعې په ورځ (د غويي په ۲۶مه) اعلان وکړ چې د یمن پر حدیده او الصلیف بندرونو یې، چې د حوثیانو تر کنټرول لاندې دي، بریدونه کړي دي.

د دغه پوځ په وینا په دې بریدونو کې یې د ایران پلوه حوثي یاغیانو تاسیسات یې له منځه وړي دي.

اسراییلي پوځ په یوه خبرپاڼه کې ویلي: «له دغو بندرونو څخه د وسلو د انتقال لپاره کار اخیستل کېږي، او دا له ملکي تاسیساتو څخه د حوثیانو د سیستماتیک او ناوړه استفادې یو بل مثال دی، چې د ترهګریزو فعالیتونو د پرمخ وړلو لپاره ترې کار اخلي.»

اسراییل دا برید دوه ورځې وروسته تر هغه وکړ چې پوځ یې د یادو بندرونو اوسېدونکو ته څو ځلې خبرداری ورکړی و.

د اسراییل صدراعظم بنیامین نتانیاهو، تر برید وروسته، حوثي یاغیانو ته ګواښ وکړ چې «د نورو بریدونو انتظار ولري.»

ښاغلي نتانیاهو دا هم وویل چې دوی چمتو نه دي چې یوازې ننداره وکړي او اجازه ورکړي چې حوثیان پرې بریدونه وکړي.

د طالبانو د ريیس الوزرا د اقتصادي مرستیال دفتر وايي چې ملاعبدالغني برادر پرون (جمعه) د کازان د نړیوال فورم په څنډه کې د روسیې د صدراعظم له مرستیال الیکسي اوفیرچوک سره په بېلابېلو سیکتورونو کې د تفاهم ۵ یادښتونه لاسلیک کړل.

د ملابرادر د دفتر پر اساس، یاد تفاهم‌لیکونه د افغانستان د ترانسپورت او ملکي هوايي چلند وزارت او د روسیې د ترانسپورت وزارت ترمنځ د ترانسپورت او ترانزیت په برخو کې د همکارۍ، د دواړو هېوادونو د سوداګري خونو ترمنځ د سوداګریزو اړیکو د پراختیا، د دواړو هېوادونو د ځینو لویو خصوصي شرکتونو ترمنځ د تېلو او ګازو د سپړنې، استخراج او تصفیې په برخه کې د ګډ کار، او په سیمه کې د سوداګرۍ د پراخولو او د یوه صنعتي ـ لوژستیکي کمپلکس د جوړولو په اړه دي.»

د طالبانو د ريیس الوزرا د اقتصادي مرستیال په مشرۍ پلاوی د چهارشنبې په ورځ د روسیې د تاتارستان جمهوریت کازان ته لاړ چې د روسیې – اسلامۍ نړۍ په شپاړسم فورم کې ګډون وکړي.

په غزې تړانګه کې د بیړنیو مرستو مسوولان وايي چې له تېرې شپې څخه د جمعې تر سهار پورې، د اسراییل په درنو بمباریو کې لږ تر لږه ۶۴ کسان وژل شوي دي.

اسوشیتید پریس خبري آژانس هم د غزې تړانګې له شمال، دیر البلح څخه خبر ورکړی چې خبریال یې تر جمعې سهاره لږ تر لږه د ۲۰ کسانو وژل تأیید کړي، د وژل شویو کسانو مړي یې شمېرلي دي.

د اسراییل بریدونه په شمالي غزه کې داسې مهال پراخېږي چې مخکې دا هیله موجوده وه چې منځني ختیځ ته د ډونالډ ټرمپ له سفر سره به د دې کړکېچ لپاره کومه حل‌لاره وموندل شي.

ښاغلي ټرمپ د جمعې په ورځ، چې منځني ختیځ ته د ده د سفر وروستۍ ورځ وه، وویل: «ډېر خلک په غزه کې د لوږي له سخت حالت سره مخامخ دي.»

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو، وایي چې د سولې له هغو خبرو اترو، چې ټاکل شوې د اوکراین او روسیې ترمنځ په ترکیه کې وشي، ډېرې هیلې نه لري.

ده پرون (پنحشنبې) وویل چې د دې خبرو د پرمختګ لپاره باید د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ او د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین له یو بل سره وویني.

هغه د ناټو د بهرنیو چارو وزیرانو تر غونډې وروسته، چې د ترکیې په جنوب کې ترسره شوه، وویل: «زما په باور تر هغه وخته به پرمختګ ونه شي، چې ټرمپ او پوتین دا موضوع په مستقیم ډول و نه څېړي.»

د اوکراین ولسمشر، ولودیمیر زیلینسکي، تأیید کړې چې هېواد به یې د خبرو لپاره استانبول ته یوه پلاوي واستوي، خو د مسکو له لوري د «ټیټې کچې» پلاوي پر استولو یې انتقاد کړی دی.

د روسیې له لوري تر ټولو لوړپوړی استول شوی غړی، ولادیمیر مدینسکي دی، چې د ولسمشر سلاکار بلل کېږي، او ټینګار کوي چې د کرملین له خوا استول شوی پلاوی «ټول لازم صلاحیتونه» لري.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان برښنا شرکت وايي، اجراییه ريیس یې چې تاجکستان ته تللی، په دوشنبې کې څو مهمې موافقې لاسلیک کړي چې د کاسا زر د برېښنا د لېږد پروژې تطبیق ګړندي شي.

دا هوکړه‌لیکونه د قزاقستان، تاجکستان، پاکستان او د افغانستان د برښنا د ملي شرکتونو د استازو ترمنځ لاسلیک شوي دي.

د افغانستان برښنا شرکت په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي چې دا هوکړه‌لیکونه به د کاسازر پروژې د پلي کېدو لپاره د رغنیزو چارو د چټکتیا او لازمو همغږیو د پیاوړتیا سبب شي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان برښنا شرکت اجراییه ريیس عبدالباري عمر او ورسره پلاوی د چهارشنبې په ورځ، د ثور ۲۴مه، د کاسا–۱۰۰۰ پروژې په اړه په یوې ناستې کې د ګډون لپاره دوشنبې ته لاړ.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په یوې اعلامیه کې ویلي، ښاغلي روبیو له اسرایلو سره د سولې لپاره دسوریې د لیوالتیا، په دغه هېواد کې د ایران د نفوذ د پای ته رسولو د ، د هغو امریکايي وګړو د برخلیک د معلومولو په برخه کې چې سوریه کې وژل شوي یا ورک دي ، هڅو او همداراز د سوریې د ټولو کیمیاوي وسلو د له منځه وړلو د ژمنو هرکلی کړی دی.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر په دې لیدنه کې همداراز ټینګار کړی چې باید د سوریې د ټولو وګړو بشري حقونه، پرته له دې چې هغوی له کوم قوم یا مذهب څخه دي رعایت شي.

د سوریې رسمي خبري آژانس راپور ورکړی چې د سوریې او امریکا د بهرنیو چارو وزیرانو د واشنګټن له خوا د دمشق پر ضد د بندیزونو د لرې کولو، د دوه اړخیزو اړیکو د ښه والي او د ستراتیژیکو اړیکو د ټینګېدو پر لارو چارو هم غږیدلي دي.

ددې راپور پر بنسټ ښاغلي شیباني دا لیدنه "ګټوره او رغوونکې" بللې ده.

د پنجشنبې د ورځې دا لیدنه د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر، هاکان فیدان، په کوربتوب وشوه. ترکیه د نوي سوريايي حکومت له اصلي ملاتړو څخه ګڼل کېږي.

د سوریايي او امریکايي مشرانو تر منځ وروستۍ لیدنې د سوریې او د امریکا ترمنځ له یو بل سره د مستقیم تعامل لپاره مهمې ګڼل شوي چې د سوریې د کورنۍ جګړې، د دغه هېواد د بشري حقونو د وضعیت په اړه د پراخو اندېښنو او د واشنګټن د سختو اقتصادي بندیزونو له امله، له څه باندې یوې لسیزې راهیسې یې اړیکې ترینګلې پاتې دي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د تېرې سې شنبې په ورځ، د ثور په ۲۳مه، اعلان وکړ چې پر دمشق لګول شوي بندیزونه به لېرې کړي. هغه یوه ورځ وروسته په سعودي عربستان کې د سوریې له موقتي ولسمشر احمد الشرع سره وکتل او خبرې یې ورسره وکړې.

د هند د بهرنیو چارو وزیر جی شنکر او د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت سرپرست امیرخان متقي د دواړو خواوو ترمنځ د همکاریو د پیاوړتیا په تړاو ټیلیفوني خبرې کړې دي.

جی شنکر د پنجشنبې په ورځ، د ثور په ۲۵مه، پر خپله ایکس پاڼه لیکلي چې له امیرخان متقي سره "ښې ټیلیفوني خبرې" درلودې.
هغه زیاته کړې چې د هند او افغانستان ترمنځ د بې‌باورۍ د رامنځته کولو لپاره د "ناسمو او بې‌اساسه راپورونو" له لارې د وروستیو هڅو په وړاندې د متقي "قاطع دریځ" ته یې هرکلی ویلی دی.

د هند د بهرنیو چارو وزیر همداراز لیکلي، په دې ټیلیفوني مکالمه کې یې د افغان ولس سره د هند دودیزې دوستۍ او د افغانستان د پرمختیايي اړتیاوو پر دوامداره ملاتړ ټينګار کړی دی.

له بلې خوا، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویلي، دواړو خواوې " د دوو اړخیزو اړیکو پر پیاوړتیا، تجارت او د دیپلوماتیکو اړیکو د کچې پر لوړولو " غږېدلي دي.

له دې وړاندې، د روان لمریز میاشت په جریان کې، د هند د بهرنیو چارو وزارت د افغانستان، پاکستان او ایران د څانګې عمومي رئیس او ځانګړي استازي، انند پرکاش، کابل ته په سفر کې له امیرخان متقي سره لیدلي او خبرې یې کړې وې.

د هند د بهرنیو چارو وزیر له امیرخان متقي سره دغه ټیلیفوني خبرې څو ورځې وروسته له هغه ترسره شوې چې هند په پاکستان کې پر ځینو اهدافو بریدونه وکړل.

د شطرنج نړیوال فدراسیون د چهارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې ویلي چې دا فدراسیون به له چارواکو سره رغوونکې خبرې وکړي او له نړیوالو ورزشي سازمانونو او نورو اړوندو لورو سره به افغانستان ته ددې لوبې د بیرته زر ستنولو لارې چارې وپلټي.

د طالبانو د ورزش ادارې د روانې اوونۍ په پیل کې په افغانستان کې د شطرنج لوبه منع اعلان کړه.

د شطرنج نړیوال فدراسیون ویلي چې شطرنج په افغانستان کې اوږده مخینه لري. د دې فدراسیون په خبره، په وروستیو کلونو کې شطرنج په دې هېواد کې ښه غوړېدلی و او زیات شمېر ځوانانو دې لوبې ته مخه کړې وه.

اعلامیه زیاتوي چې د شطرنج بندول به په افغانستان کې د دې لوبې ودې ته سخت زیان ورسوي او د افغان لوبغاړو هغه فرصتونه به له منځه یوسي چې له مخې یې دوی خپل استعدادونه ښودلی او د نړیوالو سیالیو په ډګر کې یې د خپل هېواد استازولي کوله.

د شطرنج نړیوال فدراسیون وايي چې شطرنج د نړۍ له تر ټولو ښکلو لوبو څخه یوه ده چې زیار، زغم او انصاف ته وده ورکوي، او له لوبغالي بهر هم د ټولنې د یووالي او د خلکو د یو ځای کولو لپاره یو پیاوړی وسیله ده.

د امریکا د متحدو ایالتونو ولسمشر ډنالډ ټرمپ یو ځل بیا له افغانستان څخه د امریکايي سرتیرو وتل ناورین وباله.

نوموړي چې په قطر کې یې د العدید په پوځي اډه کې امریکايي پوځیانو ته وینا کوله، یو ځل بیا وویل که دا ولسمشر وی باګرام هوايي اډه به یې چې دده په وینا چین ته نژدې ده نه وه پریښې. نوموړی یو ځل بیا ادعا وکړه چې دا هوايي اډه دا مهال د چین په اشغال کې ده.

د امریکا ولسمشر ډنالډ ټرمپ چې په تېره دوره کې یې د امریکا او طالبانو ترمنځ د دوحې د سولې تړون لاسلیک شو، تر دې مخکې هم د بایډن د ولسمشرۍ پر مهال له افغانستان څخه په اله ګوله د امریکايي سرتیرو په وتلو انتقاد کړی دی او هغه یې د امریکا لپاره شرمونکي بللي وو.

امریکايي سرتیري د 2021 م کال د اګست میاشت په پای کې هغه مهال چې جو بایډن د امریکا ولسمشر و له افغانستان څخه ووتل او ورسره طالبان په ټول افغانستان بیرته واکمن شول. د بایډن د ادارې د هغې هوکړې پر بنسټ له افغانستان څخه امریکايي سرتیرې وویستل چې د ډنالډ ټرمپ د تیرې ولسمشرۍ دورې پر مهال د امریکا د متحدو ایالتونو او طالبانو ترمنځ په دوحه کې شوې وه.

د امریکا او روسیې ولسمشران ډونالډ ټرمپ او ولادیمیر پوتین به نن د مسکو او کیېف ترمنځ د سولې په مستقیمو خبرو اترو کې برخه وانخلي.

کرملین اعلان کړی چې د لوړ پوړو تکنوکراتانو یو پلاوی به، چې پکې د پوتین سلاکار ولادیمیر میډینسکي او د دفاع مرستیال وزیر الکساندر فومین شامل دي، په دې خبرو اترو کې ګډون وکړي.

پوتین مخکې په استانبول کې له قید او شرط پرته د مستقیمو خبرو وړاندیز کړی و، خو په دې خبرو کې يې خپل حضور نه و تایید تایید کړی.

د یوه امریکایي چارواکي په وینا، ټرمپ به په دې غونډه کې ګډون ونکړي. ده مخکې ویلي و چې ښايي په دې غونډه کې ګډون وکړي.

د رویټرز خبري اژانس په وینا، د امریکا او روسیې د مشرانو نه شتون د اوکراین په جګړه کې چې روسیې د ۲۰۲۲ کال د فبروري راهیسې پیل کړې ده، د پام وړ پرمختګ لپاره هیلې کموي.

د اوکراین ولسمشر ولادیمیر زیلینسکي له پوتینه غوښتي چې "که هغه بېره نه لري" په دې خبرو اترو کې دې ګډون وکړي. ده مخکې ویلي و چې دی به یوازې هغه مهال ګډون وکړي چې پوتین هم حاضر وي.