که څه هم پر افغانستان د ۲۰۲۱ کال راهیسې د طالبانو له بیا واکمنیدو وروسته، له شپږم ټولګیو پورته د نجونو پر مخ د ښوونځیو دروازې بندې شوې، خو تازه طالبانو د بامیانو ولایت د کهمرد ولسوالۍ په "دشت سفید" کلي کې د نجونو د یوه نوي ښوونځي د پرانستو خبر ورکړی دی.

د طالبانو تر واک لاندې د باختر خبري اژانس د راپور له مخې، دا ښوونځی د ارغوشه خیریه بنسټ په مالي مرسته جوړ شوی دی.

د باختر په راپور کې وړاندې راغلي، په دې ښوونځي کې له شپږم ټولګیو ښکته نجونو ته د زده کړې زمینه برابره شوې ده.

طالبانو په افغانستان کې یوازې له شپږم ټولګیو پورته نجونې له زده کړو نه دي راګرځولي، بلکې دغې ډلې د ۲۰۲۲ کال په ډیسمبر کې د نجونو پر پوهنتوني زده کړو بندیز ولګوه او د ملګروملتونو د ادارو په ګډون يې په ټولو غیردولتي او یو شمیر دولتي ادارو کې يې ښځې له کاره راوګرځولې.

که څه هم پر افغانو ښځو او نجونو د طالبانو بندیزونو کورنۍ او نړیوال غبرګونونه پارولي، خو طالبانو په ځلونو د دغو غبرګونونو په ځواب کې ویلي، د اسلامي شریعت په چوکاټ کې د ښځو او نجونو حقونه يې خوندي کړي دي.

د برازیل د هوايي ځواکونو څیړنیز مرکز، قزاقستاني چارواکو د الوتکو د پروازونو هغه معلومات سپارلي چې د الوتکو له پروازونو يې ضبط کړي.

دا معلومات د هغه اذربایجاني هوايي شرکت په اړه دي چې تیره میاشت یې یوې الوتکې سقوط وکړ.

دغې څیړنیز مرکز په یو بیان کې ویلي، معلومات يې د امبرایر الوتکې له کابینونو چې په برازیل کې جوړه شوې وه، تکمیل کړي او څیړنیز ټیم ته يې سپارلي دي.

د قزاقستان چارواکو د تیرکال د ډسمبر په ۲۹مه اعلان کړی و چې د دې الوتکې ضبط شوي معلومات د اذربایجان د ولسمشر الهام علي اف د هغوو تورونو له کبله چې ویل یې روسیه هڅه کوي د دې لوې فاجعې دلایل "پټ" کړي او برازیل ته يې واستوي.

کرمیلین ویلي و، د روسیې ولسمشر له اذربایجاني سیاله بښنه غوښتي د الوتکې په سقوط کې يې لاس لرل رد کړي و.

د "اذربایجان ایرلاینز" الوتکې د تیرکال د ډیسمبر په ۲۵مه هغه مهال سقوط وکړ چې له خپلې کرښې ووته.

دغه الوتکه د اذربایجان له پلازمینې باکو د چچنیاي د ګروزني پر لور روانه وه او ۶۷ مسافر په کې سپاره وو.

د دغو مسافرو له ډلې ۳۸ تنه يې ووژل شول.

پر اشغال شوې لودیزې غاړې د اسراییلو په بریدونو کې درې فلسطینیان چې د اسراییلو پوځ يې "شبه نظامیان" بولي وژل شوي دی.

د اسوشیټدپرس خبري اژانس د راپور پر بنسټ، دا بریدونه د سه شنبې په ورځ د جنوري په ۷مه وروسته له هغه شوې چې په لودیزه غاړه کې پرون دوشنبې پر یوه موټر په برید کې درې اسراییلي وګړي ووژل شول.

حماس ډلې په یو بیان کې پر اسراییلي وګړو د برید ستاینه کړې وه، خو د برید مسولیت يې نه و منلی.

حماس وسله واله ډله د امریکا او اروپايي ټولنې له خوا د یو ترهګریز سازمان په توګه پیژندل کیږي.

حماس پرون په یو بیان کې ویلي و، د اسراییلو په بریدونه کې يې یو مهم قومندان د جعفر دبابسه په نوم وژل شوی دی.

که څه هم په غزه کې له څه باندې یو کال راهیسې د اسراییلو او حماس وسله والې ډلې ترمنځ جګړه په شدت روانه ده، خو د اسراییلي یرغمل شویو د خوشي کیدو او په غزه کې د اوربند لپاره خبرې اترې هم روانې دي.

په قطر کې د طالبانو د سیاسي دفتر مشر سهیل شاهین په دوحه کې د طالبانو د حکومت د نوي سفیر په توګه ټاکل شوی دی.

طلوع نیوز د باخبرو سرچینو په حواله راپور ورکړ چې نوموړی په دوحه کې د افغان سفارت چې د طالبانو په واک کې دی، د سفیر په توګه ټاکل شوی دی.

د راپور پر بنسټ، په دوحه کې د افغان سفارت پخوانی سرپرست محمد نعیم د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو د وزارت د مرستیال په توګه مقرر شوی دی.

د ۲۰۲۱ کال د اګست له پنځلسمې راهیسې له کله چې طالبان پر افغانستان بیا واکمن شوي حکومت يې د هیڅ هېواد له لورې په رسمیت نه دی پيژندل شوی خو قطر یو له هغوو هیوادونو دی چې په دوحه يې افغان سفارت طالبانو ته سپارلی.

د افغانستان د خبریالانو مرکز ویلي چې د نورستان په مرکز پارون کې د امرباالمعروف او نهي عن المنکر ریاست سیمه ییزو چارواکو ته امرکړی چې د ژوندیو موجوداتو د عکسونو اخیستل او خپرول په رسمي ډول منع کړي.

دې مرکز چې له افغانستان څخه بهرفعالیت کوي نن سې شنبې په یوه اعلامیه کې په افغانستان کې د دغه محدودیت د پراخیدو په اړه ژوره اندیښنه څرګنده کړې او خبرداری یې ورکړی چې هغه به د رسنیو د کاري بهیر او اطلاعاتو ته د خلکو د لاسرسي په برخه کې منفي اغیزې ولري.

د اعلامیې له مخې نورستان د افغانستان شپږم ولایت دی چې په تصویري رسنیو کې د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو پرخپریدو په کې بندیز لګول کیږي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د روانې مرغومې میاشتې په لومړیو کې په یوه راپورکې افغانستان تیر ۲۰۲۴ کال د رسنیو لپاره ترټولو سخت کال بللی او ویلي ووچې په دې کال رسنۍ سختې ځپل شوې دي.

د دې بنسټ په خبره دې کال کې د رسنیو او خبریالانو له حقونو د سرغړونو ۱۸۱ پېښې ثبت شوې دي.

همدارنګه ویل شوي چې طالبانو په ۲۰۲۴م کال کې رسنیو ته اووه نوي دستورالعملونه صادرکړي چې له مخې یې د افغانستان په یوشمیرولایتونو کې د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو پرخپریدو بندیز هم شامل دی.

د پاکستان په پلازمینه اسلام آباد کې د افغانستان سفارت چې د طالبانو ترکنټرول لاندې فعالیت کوي، په اسلام آباد کې د نیول شویو شاوخوا اته سوه افغان کډوالو په غبرګون کې ویلي چې دغه کډوال، معتبرې ویزې، د پي او آرکارټونه اود افغانستان د تابعت کارټونه، ACC لري.

دې سفارت پرون دوشنبې پر خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټرکې په یوه بیان کې ویلي، د دې لپاره چې په پاکستان کې افغان کډوال ونه نیول شي، د (NOC) یا د اعتراض نه کولو په نوم سند ته اړتیا لري چې ترلاسه کول یې ډیرسخت دي.

دې سفارت همدارنګه ویلي چې د دغو نیونو په جریان کې اکثره ښځې او ماشومان له خپلو کورنیو جلا شوي او دوی د پاکستان له حکومت څخه غوښتنه کوي چې په دې هیواد کې د میشتو افغان کډوالو حقونه او امنیت تامین کړي. سفارت همدارنګه له ملګروملتونو او د بشري حقونو له نړیوالو بنسټونو غوښتي دي چې د افغان کډوالو په وړاندې د پاکستان د سیاستونو په وړاندې اقدام وکړي.

د راپورونو له مخې په دې وروستیو اونیو کې په پاکستان کې د افغان کډوالو د کورونو تلاشي زیاته شوې ده.

له نيپال سره نژدې د چين په لويديځه غرنۍ سيمه کې کې نن سهار د یوې زورورې زلزلې له امله لږ تر لږه ۵۳ تنه مړه شوي دي.

د راپورونو له مخې په داسې حال کې چې له زلزلې وروسته په سیمه کې په لسګونه ټکانونه محسوس شوي، ډیرکسان تراوسه د نړیدلو ودانیو لاندې بند پاتې دي

د اسوشیتید پرس خبري آژانس د راپورله مخې د دغې زلزله له امله ۶۲ کسان ټپیان شوي دي.

د دولتي رسنیو د راپور ونو له مخې شاوخوا زر کورونه ویجاړ شوي دي.

د امريکا د جيولوجيکي سروې ادارې ويلي، د دغې زلزلې چې مرکز يې د تبت په سيمه کې لس کيلومتره ژور و، شدت یې د ريختر په کچه اووه اعشاريه یوه درجې و.

چین وايي چې د ریختر درجه یې شپږ اعشاریه اته درجې ثبت کړې ده.

له زلزلې وروسته په دریو ساعتونو کې شاوخوا پنځوس ټکانونه ثبت شوي او د چین په خوا کې د همالیا د غرونو، ماونټ ایوریست منظره لرونکې سیمه تړل شوې ده.

د بریتانیا د پارلمان یوشمیرغړیو له انګلستان څخه غوښتي چې راتلونکې میاشت د افغانستان په وړاندې د کرکټ د چمپینز ټرافي لوبه بایکاټ کړي او ویلي یې دي چې د انګلستان کرکټ بورډ (ECB) باید د طالبانو له لوري د ښځو د ځپنې په وړاندې دریځ ونیسي.

ټاکل شوې ده چې انګلستان د فبرورۍ میاشتې په ۲۶مه د پاکستان په لاهور کې په یوه ګروپ کې له افغانستان سره لومړنۍ لوبه وکړي.

د رویترز خبري آژانس د راپورله مځې د دوشنبې په ورځ له ۱۶۰ څخه زیاتو سیاستوالو په یوه لاسلیک شوي لیک کې د انګلستان له لوبغاړو او چارواکو څخه غوښتي چې په افغانستان کې له ښځو او نجونو سره د چلند په وړاندې غږ پورته کړي. په لیک کې زیاته شوې" موږ له ECB څخه هم غوښتنه کوو چې د فبروري په ۲۶مه د کرکټ د نړیوالې شورا ICCچیمپینز ټرافي ګروپ پړاو کې د افغانستان په وړاندې د راتلونکې لوبې بایکاټ په پام کې ونیسي ترڅو یو واضح پیغام ورکړي چې دا ډول ناوړه چلند به ونه زغمل شي."

د ECB اجرایوي رییس ریچارډ ګولډ په ځواب کې د کرکټ د نړیوالې شورا له ټولو غړو هیوادونو څخه غوښتي چې د کرکټ په نړیوالو لوبو کې د افغانستان په اړه یو شان چلند غوره کړي.

انګلستان مخکې له افغانستان سره د ۲۰۲۳ کال د پنځوس اوریزو کرکټ نړیوال جام او همدارنګه په ۲۰۲۲ کال کې د شل اوریزو نړیوال جام کې مخامخ شوی و.

تیر کال، آسټرالیا په افغانستان کې د ښځو لپاره د بشري حقونو د خرابېدونکي وضعیت له امله د افغانستان پر وړاندې د شل اوریزو لوبو لړۍ لغوه کړې وه.

د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر (OCHA) راپور ورکړی چې په ۲۰۲۵ کال کې به په افغانستان کې ۲۲.۹ میلیونه خلک، چې د نفوس تقریباً نیمه برخه جوړوي، د ژوندي پاتې کېدو لپاره بشري مرستو اړتیا ولري.

اوچا ویلي چې په افغانستان کې د خوراکي موادو بحران لا هم جدي دی، او اټکل کېږي چې په ۲۰۲۵ کال کې به ۱۴.۸ میلیونه خلک، چې د نفوس نژدې درېیمه برخه جوړوي، خوراکي موادو او کرنیزو مرستو ته اړتیا ولري.

د ملګرو ملتونو دا اداره زیاتوي چې د اوبو، او روغتیایي خدماتو له نشتوالي سره یوځای د خوراکي توکو سخت کمښت د خوارځواکۍ کچه لوړه کړې ده.

د اوچا د معلوماتو له مخې، په دې کال کې به ۳.۵ میلیونه ماشومان چې عمرونه یې تر پنځو کلونو کم وي او ۱.۱ میلیونه ښځې د عاجلې تغذیې درملنې ته اړتیا ولري.

اوچا همداراز ویلي چې د افغانستان نازک اقتصاد، چې د ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له واک ته رسیدو وروسته لا ډېر کمزوری شوی، بحران زیات کړی دی. د پرمختیایي بودجې محدودیت، بېکاري، د کورنیو پورونه، او پراخې بېوزلۍ د نفوس نژدې ۴۸ سلنه اغېزمن کړی، چې کورنۍ یې د اساسي توکو او خدماتو د پېرلو توان نه لري.

طالبانو د هېواد ټولو خصوصي پوهنتونونو ته ویلي چې له خپلو استادانو د هغوی د سویې او تخصص د معلومولو لپاره لیکلې او شفاهي ازموینې واخلي.

د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت په وینا، دا ازموینې د لوړو زده‌کړو په موسسو کې د استادانو د وړتیاوو د ارزولو لپاره ترسره کېږي.

د طالبانو د لوړو زده‌کړو وزارت له رسمي لیک سره سم، چې پرون (دوشنبې) رسنیو ترلاسه کړ، دا ازموینې به د ځانګړې کمېټې له‌خوا څارل کېږي چې مشري به یې د طالبانو د "اسلامي تخصصاتو ریاست" ريیس کوي. په دې کمېټه کې به د پوهنتونونو د شرعیاتو پوهنځیو ريیسان او د هر ولایت یو استاد هم شامل وي.

د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت په دې لارښوونه کې روښانه شوې چې ازموینې به په اسلامي مضامینو تمرکز ولري، او د زده‌کړې مواد به د اسلامي تخصصاتو ریاست له‌خوا چمتو کېږي. د ازموینو پایلې به د استادانو د علمي سویې د ارزولو او د طالبانو له منظور شوو علمي معیارونو سره د مطابقت لپاره وکارول شي.