د امریکا پخوانی ولسمشر جیمي کارتر د سل کلنۍ په عمر مړ شو.

د کارتر مرکز پرون یکشنبه خبر ورکړ چې نوموړی په جورجیا ایالت کې په خپل کور کې مړ شوی دی.

کارتر د ۱۹۷۷ او ۱۹۸۱ کال ترمنځ د امریکا نهه دیرشم ولسمشرپاته شوی او په ۲۰۰۲ کال کې یې د نوبل د سولې جایزه هم ګټلې وه.

د امریکا ولسمشر جوبایډن ویلي چې د کارتر لپاره به په واشنګټن کې د جنازې د مراسمو د بند و بست امر وکړي او نوموړي زیاته کړې " متحده ایالتونو او نړۍ یو کمساری رهبر له لاسه ورکړ".

د بشري حقونو د څار نړیوال سازمان د بشري حقونو په ساتنه کې د کارتر رول ستایلی او ویلې يې دي، هغه له ولسمشرۍ وروسته هم د بشري حقونو دفاع ته دوام ورکړ.

کارتر د نړۍ او سیمې په سیاستونو کې هم مهم رول درلودلی دی.

کارتر د اسراییل او مصر ترمنځ د سولې په تړون کې منځګړیتوب کړی او دغه راز یې په ایران کې د ۱۹۷۹ کال له اسلامي انقلاب وروسته د متحده ایالتونو له ملاتړه برخمن پاچا محمد رضا پهلوي ته هم سیاسي پنا ورکړه چې د ګڼ شمېر ایرانیانو غوسه یې پارولې وه.

د امریکا پوځ د یمن په بېلابېلو سیمو او له هغې ډلې په صعده ولایت کې د لسو هوايي حملو په ترڅ کې یوځل بیا د حوثي یاغیانو مرکزونه په نښه کړي دي.

رویټرز خبري آژانس د حوثيانو د رسنیو په حواله خبر ورکوي چې د امریکا جنګي الوتکو د ایران پلوې حوثي ډلې مرکزونه په نښه کړل. حوثيانو تېره اونۍ اعلان وکړ چې له فلسطینیانو څخه د ملاتړ لپاره په سره سمندرګي کې پر سوداګریزو کشتیو بیا حملې پیلوي.

د حوثي ډلې پوځي ویاند یحیی سریه نن وویل چې دې ډلې په سره سمندرګي کې د دښمن حرکات تشخیص کړي دي چې غواړي پر یمن هوايي حملې وکړي.

سریه د شواهدو له وړاندې کولو پرته ادعا وکړه چې د امریکا د جنګي الوتکو وړونکې یو اس اس هري اس ټرومن او نورې پوځي کشتۍ د توغندیو او بې پیلوټه الوتکو په وسیله په نښه کړي او د متحدایالاتو هڅې یې شنډې کړې دي.

د پاکستان صدراعظم د هېواد له سیاسي مشرانو غوښتي دي چې د پوره ځواک په کارولو سره د وسله والو ډلو د ځپلو په چاره کې د حکومت ملاتړ وکړي.

بلوڅ بېلتونپالو تېره اونۍ د یو اورګاډي سلګونه سپرلۍ یرغمل کړې او د چارواکو په وینا ۲۶ یرغمل یې ووژل. وروسته دولتي ځواکونو په عملیاتو کې بیا ۳۳ تنه بریدکوونکي هم ووژل شول.

صدراعظم شهباز شریف پرون وویل چې ده له دې حملې وروسته د پاکستان د پارلمان د ملي امنیت د کمیټې غونډه راوبلله چې د پوځ لوی درستیز جنرال عاصم منیر هم ګډون پکې کړی و. د پاکستان حکومت په یوه بیان کې ویلي چې په دې غونډه کې له وسله والو سره د مقابلې لپاره د حکومت د پوره قوت د کارولو او د ستراتیژیک او متحد سیاسي اقدام پر اړتیا ټینګار وشو او په وینا یې ګډونوالو د تروریزم پرضد د مبارزې لپاره د ملي اجماع غوښتنه وکړه.

ښاغلي شریف وویل چې غونډې په یوه آواز د بلوچستان پېښه وغندله خو زیاته يې کړه چې دی له دې کبله خواشینی دی چې د پخواني صدراعظم عمران خان تحریک انصاف ګوند دا غونډه تحریم کړه.

ښاغلي شریف که څه هم د کومې ځانګړې ډلې نوم یاد نه کړ خو په پاکستان کې د ډېری وروستیو حملو پړه د بلوڅانو د آزادي بښونکي پوځ په نوم وسله والې ډلې او د پاکستاني طالبانو تحریک یا ټي ټي پي منلې ده.

د آزادې اروپا، آزادۍ راډیو، د امریکا د نړیوالو رسنیو د ادارې او د دې ادارې د دوو چارواکو کېري لېک او ویکتور مورالیز پرضد محکمې ته شکایت کړی څو د دې راډیو د فدرال تخصیص د بندولو د هڅې مخه ونیسي.

ښاغلی مورالیز د متحدوایالاتو د نړیوالو رسنیو د ادارې سرپرست اجراییه رییس او مېرمن لېک یې جګپوړې سلاکاره ده.

په دعوه کې استدلال شوی چې د آزادې اروپا، آزادي راډیو ته د هغه تخصیص مخنیوی چې د امریکا کانګرس تصویب کړی له فدرال قوانینو او اساسي قانون سره په ټکر کې دی ځکه چې دا قوانین د فدرالي ادارو د لګښتونو په مسئله کې کانګرس ته ځانګړی صلاحیت ورکوي.

آزادۍ راډیو چې مرکز یې د چک جمهوریت په پلازمېنه پراګ ښار کې دی، خپل دا شکایت د واشنګټن ډي سي محکمې ته وړاندې کړی دی. د آزادې اروپا، آزادۍ راډیو عمومي رییس سټیفن کاپوس په یوه بیان کې ویلي دی باور لري چې دا دعوه ګټي او زیاتوي چې د دې راډیو د بندېدو لپاره د نړۍ په بېلابېلو هېوادونو کې د مستبدانو خوشالي له وخته مخکې ده.

پرون له دې مخکې د اروپايي ټولنې سیاستوالو وویل چې دوی به د آزادۍ راديو د احتمالي مالي ملاتړ په اړه هڅو ته دوام ورکړي.

د امریکا د فضايي تحقیقاتو د ادارې- ناسا دوه ستورمزلي چې د ۹ میاشتو لپاره په نړیوال فضايي سټېشن کې بند پاتې وو، نن د ځمکې پر لور وخوځېدل.

د اسوشیتیدپریس خبري آژانس د راپور له مخې بوچ ویلمور او سني ویلیامز له دوو نورو ستورمزلو سره د سپېس ایکس په یوه کپسول کې له نړیوال فضايي سټېشن څخه جلا شول او تمه ده تر ځمکې پورې د دوی سفر به اولس ساعته وخت ونیسي. امریکایی نېک هېګ او روسی الکساندر ګوربونوف په تېر مني کې په خپل سپېس ایکس کپسول کې نړیوال هوايي سټېشن ته ورسېدل.

ټاکل شوې وه چې مېرمن ویلیامز او ښاغلی ویلمور د تېرکال په جون میاشت کې د بویینګ په سټارلاینر ازمایشي فضايي کپسول کې ځمکې ته ستانه شي خو هغه مهال دا فضایي بېړۍ له ګڼو ستونزو سره مخامخ شوه او په نتیجه کې د ناسا دا کپسول بېرته تش ځمکې ته ستون شو.

د پلان له مخې د امریکايي میلیارډر ایلان ماسک د سپېس ایکس شرکت فضايي کپسول باید په تېره فبروري میاشت کې دا ستورمزلي ځمکې ته راوستي وای خو په دې پلان کې هم یوه میاشت ځنډ راغی.

له دې مخکې نورو ستورمزلو هم په فضا کې تردې ډېره موده تېره کړې ده خو د ښاغلي ویلمور او مېرمن ویلیامز کیسې ته ځکه پاملرنه ډېره شوه مخکې نور ستورمزلي هېڅکله له داسې یوه مبهم حالت سره نه وو، مخامخ شوي.

د جرمني د بهرنیو چارو وزیرې انالینا بیربوک نن دوشنبه د کب (۲۷) مه، په بروکسل کې د اروپايي ټولنې په مشرۍ د بسپنه ورکوونکو تر کنفرانس مخکې ویلي، جرمني د ملګرو ملتونو او ځینو سازمانونو له لارې د سوریې لپاره د ۳۰۰ ملیون یورو د مرستو ژمنه کوي.

بیربوک وویل، د چمتو شویو مرستو له نیمایي څخه ډیر به د سوریې خلکو ته ګټه ورسوي، او دا مرستې به په سوریه کې د انتقالي حکومت پرته ورکړل شي.

د بهرنیو چارو وزارت په وینا، دا مرستې به د خوړو، روغتیا خدماتو او بیړنیو سرپناهو چمتو کولو او همدارنګه د ځانګړي زیان منونکو لپاره د محافظتي اقداماتو لپاره ولګول شي.

هغې زیاته کړه، په اردن، لبنان، عراق او ترکیه کې د سوریې کډوال او کوربه ټولنې به هم ملاتړ ترلاسه کړي.

هغې وویل د اروپایانو په توګه، موږ د سوریې د خلکو، د آزادې او سوله ایزې سوریې لپاره یوځای ولاړ یو.

هغې له انتقالي حکومته هم وغوښتل چې د علويانو ( د شیعه ګانو یوه فرقه) په کلیو کې د سلګونو ملکي وګړو د وژنې په اړه تحقیقات وکړي او هغه کسان چې د دوی لپاره مسؤل دي، حساب ورکړي.

د سوریې په ساحلي سیمه کې د څو ورځو تاوتریخوالي جګړو پر مهال روانه میاشت د لرې کړای شوي ولسمشر بشارالاسد وفادارانو د سوریې د نويو اسلامپالو واکمنانو پر وړاندې جګړه وکړه. د جګړې د څارنې یوې ډلې ویلي چې تر ۱۰۰۰ زیات کسان په دغو نښتو کې وژل شوي دي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند وايي، ایران به د ټرمپ لیک ته تر بشپړه څېړنې وروسته ځواب ورکړي.

دا وروسته له هغه چې تېره اوونۍ د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ایران ته د اټومي خبرو لپاره یو لیک لېږلی و.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې نن دوشنبه ( مارچ ۱۷مه) د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعیل بقايي تر بشپړه څېړنې وروسته د ټرمپ لیک ته د ځواب ورکولو خبره کړې ده.

تیره اونۍ، د اماراتو یوه چارواکي د امریکا د ولسمشر له خوا له تهران سره د اټومي خبرو اترو وړاندیز شوی لیک راوړ، چې ایران ستر مذهبي مشر ایت الله علي خامنه اي رد کړ او ویې ویل چې دا ډول وړاندیز د واشنګټن دوکه ده.

ډونالډ ټرمپ د کب په ۱۷مه ویلي و چې له ایران سره د اټومي پروګرام پر سر خبرو ته لیوالتیا لري او له همدې کبله یې د ایران ستر مشر ته لیک لیږلی دی.

د ټرمپ د لیک نور جزیات نه دي خپاره شوي خو ده هیله څرګنده کړې ده چې ایران خبرو ته حاضر شي، ځکه د ده په وینا خبرې د ایران په ګټه دي.

ایران بیا مخکې ویلي، تر هغو چې امریکا د فشار له سیاستونو لاس وانخلي، له واشنګټن سره به مخامخ خبرې ونکړي.

د سې شنبې په ورځ (د مارچ ۱۱مه) په غزه کې د اسراییلو په هوايي برید کې څلور فلسطینیان ووژل شول.

د رویترز خبری آژانس په دې اړه په راپور کې ویلي چې دا په داسې حال کې ده چې د عربي او امریکایي منځګړو له خوا د حماس او اسراییل ترمنځ د جنوري د ۱۹مې د اوربند د تړون د غځولو په اړه د اختلافاتو د حل لپاره هڅې روانې دي.

د اسراییلو دفاعي ځواکونو (IDF) هم اعلان وکړ چې دوی په مرکزي غزه کې د اسراییلو سرتیرو ته د ګواښونو په اړه شکمن یو شمیر ترهګر پیژندلي او د الوتکو په وسیله یې برید وکړ.

د اسراییلو او حماس ترمنځ د اوربند لومړی پړاو چې د امریکا متحدو ایالتونو او اروپايي ټولنې له خوا د یوه تروریستي سازمان په توګه په رسمیت پېژندل کېږي، له یوې اوونۍ زیاتې تېرې شوې او تر اوسه دواړه لوري د دې تړون د غځولو پر شرایطو نه دي سلا شوي.

په غزه کې جګړه د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر په اوومه پر اسرائیلو د حماس او نورو سخت دریځو ډلو له برید سره پیل شوه، چې په پایله کې یې شاوخوا ۱۲۰۰ کسان ووژل شول او تر ۲۵۰ ډېر کسان یرغمل شول.

په غزه کې د حماس تر کنټرول لاندې د روغتیا څانګې په وینا، له هغه وخت راهیسې له ۴۸،۵۰۰ څخه ډیر خلک وژل شوي دي، چې ډیری یې ښځې او ماشومان دي.

په شمالي مقدونیه کې په یوه کنسرت کې د اور د لګېدو په پېښه کې لږترلږه ۵۹ کسان مړه شوي دي.

د دې هېواد د کورنیوچارو وزیر پانچې توشکوفکسي نن (د مارچ ۱۶مه) په یوه خبري غونډه کې وویل چې اور تېره شپه په کوچاني سیمه کې د DNA د موسیقۍ د بانډ د کنسرت پرمهال په تالار کې دننه د اورلوبې په نتیجه کې ولګېد.

د توشکوفسکي په وینا له اورپېښې وروسته له سلو ډېر کسان د علاج لپاره د سیمې روغتونونو ته رسول شوي دي. نوموړی وايي، داسې ښکاري چې د تالار چت له داسې موادو جوړ شوی و، چې د اورلوبې له بڅرو اور اخلي.

کوچاني د شمالي مقدونیې د پلازمېنې سکوپیې په ۱۰۰ کیلومترۍ کې پروت ښار دی.

داسې مهال چې د سربیا په پلازمېنه بلګراد کې د تېرو څو لسیزو تر ټولو لویې مظاهرې روانې دي، د دې هېواد ولسمشر الکساندر ووچیچ وايي، هغه پراخه منفي انرژۍ او غوسه چې خلک یې د چارواکو په وړاندې لري، د درک وړ ده.

دا اعتراضونه په تېره نوامبر میاشت کې هغه مهال پیل شول چې د اورګاډي په یوه سټېشن کې له خونړۍ پېښې وروسته خلکو چارواکو په فساد تورن کړل.

ولسمشر ووچیچ تېره شپه په یوه خبري غونډه کې د خبرو پرمهال هڅه کوله چې ځان د خلکو د غوښتنو د استازي په توګه معرفي کړي. هغه وویل چې په حکومت کې شامل ټول کسان باید پوه شي چې کله دومره ډېر خلک راټولېږي، پیغام یې څه شی دی.

د چارواکو د اټکل له مخې په دې مظاهرو کې د ۸۸ زرو او ۱۰۷ زرو ترمنځ خلکو ګډون کړی و، خو د عمومي غونډو د ارزونې یوې ادارې ویلي دي چې ښايي د دوی شمېر به د ۲۷۵ زرو او ۳۲۵ زرو ترمنځ و.

معترضان پرون په داسې حال کې چې بیرغونه ورسره وو، د ښار په بېلابېلو برخو راټول شول او بیا یې د پارلمان مخې ته غونډه وکړه.