په افغانستان کې د بیارغونې پر چارو د امریکا د څارنې اداره یا سیګار وایي، د افغانستان د بیارغونې لپاره د څه باندې شلو کلونو هڅو په اوږدو کې د متحدایالتونو دولتي ادارې، د اساسي چمتووالي په برخه کې له یوې دوامدارې تشې سره مخامخې وې، چې دې کار په دوامداره توګه په مناسب وخت کې پر دندو د وړ کسانو د ګومارلو مخه ډب کړې وه.

سیګار دغه ارزونه "د افغانستان له بیارغونې څه درس اخیستل کېدای شي" په اړه په خپل دیارلسم راپور کې، چې پرون جمعه یې خپور کړ، اخیستې.

سیګار وایي، د دغو دوو لسیزو په اوږدو کې د متحدایالاتو د بهرنیو چارو وزارت، د نړیوالې پراختیا ادارې او د متحده ایالاتو د دفاع وزارت لپاره ډېر فرصتونه وو چې د کارونو د ترسره کولو لپاره د دولت جوړونې بنسټونه جوړ کړي.

خو سیاسي مهال‌‌وېش چې د اوږدمهاله فکر مخه یې نیوله، دا ناشونې کړې وه چې دوی په اغېزمن ډول د افغانستان د بیارغونې لپاره پر خپلو ادارو پانګونه وکړي.

د سیګار د راپور له‌‌‌مخې پالیسۍ جوړونکو ګومان کاوه چې کولی شي یوازې د ارادې له لارې بدلون رامنځته کړي او زیاتوي دوی په چټکۍ د یوه داسې ماموریت د بشپړولو لپاره چې په هر مهال کې خورا ستونزمن و، مهال‌‌وېش یا سیاسي فشارونه راوستي و.

د سیګار په خبره تر ټولو ستر ستراتېژیک تصور چې د لنډمهاله ذهنیت پر اساس رامنځته شوی و، ښایي د هغه پرسونل ګومارنه، روزنه، همغږي او ځای پر ځای کول وو چې د هېواد پر بیارغونې یې څارنه کوله.

سیګار وایي، د ۲۰۰۱کال په وروستیو کې چې د بن په کنفرانس کې په افغانستان کې د نوي سیاسي نظام اساس کېښودل شو، تر ړنګېدو پورې یې یعنې د ۲۰۲۱ کال د اګست میاشتې تر پنځلسمې پورې، په‌‌دې هېواد کې د شاوخوا ۸۳۲ زره امریکایي پوځیانو ترڅنګ په زرګونو امریکایي ملکي کارکونکو هم دندې ترسره کړې دي.

د سیګار په خبره ډېری دغو پوځیانو او کارکونکو د افغانستان د بیارغونې، د دې هېواد د امنیتي ځواکونو د روزنې، ملکي ادارو د جوړولو، اقتصاد او مدني ټولنې پر هڅو د ۱۴۵ ميلیارډ ډالرو لګښتونو په هڅو کې برخه اخیستې وه.

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت د هواپېژندنې ادارې د هېواد په ۱۶ ولایتونو کې د واورې او باران د ورېدلو اټکل کړی.

دې وزارت په یو بیان کې خبر ورکړی چې نن به په بدخشان، بلخ، بامیان، غزني، میدان وردګو، دایکنډي، روزګان، زابل، کندهار، سرپیل، جوزجان، فاریاب، فراه، غور او بادغیس ولایتونو کې واوره او باران واوري.

پرون له دې مخکې د طالبانو د حکومت او د اوبو او انرژۍ وزارت په یوه بیان کې ویلي و، چې د لیندۍ په ۲۳ او ۲۴مه د هریرود، مرغاب، هلمند او شمال د سیندیزو حوزو په سېلبرونو کې د اوبو د کچې د لوړېدو او د سېلابونو د راوتلو احتمال شته.

د بنګلدیش د کرکټ له نولس کلنو کم عمره لوبډلې نن په اسیایي جام کې افغان سیالې لوبډلې ته په دریو ویکټو ماتې ورکړه.

په نننۍ لوبه کې چې په ابوظبي کې ترسره شوه افغانستان لومړی بېټنګ وکړ او په ټاکلو ۵۰ اوورونو کې یې د فیصل شینوزاده د ۱۰۳ منډو په مټ د ۷ لوبغاړو په زیان سره ۲۸۳ منډې جوړې کړې.

د آسیايي جام په لوبو کې چې په متحد عربي اماراتو کې روانې دي افغانستان په بې ګروپ کې له بنګلدېش، نیپال او سریلانکا سره او په الف ګروپ کې هند، پاکستان، متحده عربي امارات او مالیزیا یوځای دي.

د طالبانو حکومت وايي چې د افغانستان په اړه د تهران په راروانه غونډه کې ګډون نه کوي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزارت ویاند ضیااحمدتکل کورنیو رسنیو ته تایید کړې ده چې د طالبانو استازي دې غونډې ته بلل شوي خو وايي نه غواړي ګډون پکې وکړي.

د ایران د بهرنیوچارو وزارت ویلي دي چې د افغانستان لپاره د چین، روسیې، پاکستان، تاجکستان، ازبکستان او ترکمنستان ځانګړي استازي راروانه اونۍ په تهران کې په یوه غونډه کې د افغانستان د روانو مسایلو په اړه بحث کوي.

د افغانستان د کرکټ له ۱۹ کلنو کم عمره لوبډلې د بنګلدېش سیالې لوبډلې ته د ۲۸۴ منډو هدف وټاکه.

دا لوبه په ابوظبي کې د ۱۹ کلنو د کرکټ د آسیايي جام په لوبلړۍ کې روانه ده.

لوبه افغانستان پیل کړه. افغان لوبډلې د فیصل شینوزاده د ۱۰۳ منډو په مټ په ټاکلو ۵۰ اوورونو کې د ۷ لوبغاړو په زیان سره ۲۸۳ منډې جوړې کړې.

افغانستان د آسیايي جام د لوبو په لړۍ کې په بې ګروپ کې له بنګلدېش، نیپال او سریلانکا سره او په الف ګروپ کې پاکستان، هند، متحده عربي امارات او مالیزیا یوځای دي.

د هواپېژندنې ادارې په راروانو دوو ورځو کې د هېواد په ځینو سیمو کې د اوبو د کچې د لوړېدو او سېلابونو د راوتلو اټکل کوي.

د طالبانو د حکومت او د اوبو او انرژۍ وزارت نن پر ټولنیزو شبکو په یوه بیان کې وویل چې د لیندۍ په ۲۳ او ۲۴مه د هرات، غور، بادغیس، سمنګان، بلخ، جوزجان، هلمند، ارزګان، زابل، کندهار، سرپل او فاریاب په سیندونو کې د نسبتا تېزو بارانونو له کبله د سېلابونو د راوتلو احتمال شته.

اټکل شوی چې دا سېلابونه به د هریرود، مرغاب، هلمند او شمال د سیندیزو حوزو په سېلبرونو کې راووځي.

په بیان کې د دې سیندونو پر غاړو له دېره هېوادوالو غوښتنه شوې چې د اوبو د کچې د لوړېدو په صورت کې سیندونو ته له نژدې کېدو ډډه وکړي او د کوزنیو سیمو اوسېدونکي هم له احتمالي خطرونو خبر کړي.

د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان د جمعې په ورځ د ترکمنستان په پلازمېنه، عشق‌آباد کې د «سولې او باور نړیوال فورم» په نوم د غونډې په څنډه کې د پاکستان له صدراعظم شهباز شریف سره په لیدنه کې وویل چې ترکیه د افغانستان - پاکستان ـ اوربند د ټينګښت په برخه کې هر ډول مرستې ته چمتو ده.

اردوغان څرګنده کړه چې انقره له اسلام‌اباد سره د «ښو اړیکو» د پیاوړتیا لپاره کار کوي، او د ترکیې د اطلاعاتو ریاست په وینا، ترکیه به هڅه وکړي چې د انرژۍ، سوداګرۍ او پانګونې په برخو کې د دواړو هېوادونو ترمنځ همکاري نوره هم پراخه کړي.

نوموړي د پاکستان او افغانستان د اوربند د تمدید هرکلی وکړ او زیاته یې کړه چې ترکیه چمتو ده د هغه میکانیزم ملاتړ وکړي چې د شخړې د نشتون د تضمین لپاره رامنځته شوی دی.

په عشق‌آباد کې دا فورم د ترکمنستان د دایمي بېطرفۍ د ۳۰مې کلیزې، او د ملګرو ملتونو د عمومي اسامبلې له لوري د ۲۰۲۵ کال د «سولې او باور د نړیوال کال» د نومولو په مناسبت جوړ شوی دی.

د هسپانیا د بهرنیو چارو وزیر، خوزې مانویل آلبارس، وايي، هیواد به یې د طالبانو حکومت په رسمیت و نه پېژني. نوموړي ټینګار وکړ چې د طالبانو رژیم «نامشروع» دی.

د هسپانیا د باندنیو چارو وزیر د جمعې په ورځ (۲۱ قوس) په مادرید کې د افغان فعالانو په غونډه کې څرګنده کړه چې هسپانیا د افغان ښځو د حقونو ملاتړ ته ژمنه ده او د هغوی له مشارکت پرته په افغانستان کې رښتینې او دوامداره سوله ناشونې ګڼي.

هغه چې په مادرید کې «زموږ ږغ واورئ» په نوم د افغان ښځو په درېیمه ځانګړې ناسته کې خبرې کولې، وویل چې «هره هغه راتلونکې چې د پرمختګ اراده لري، د ښځو حضور ته اړتیا لري.»

ده په عین حال کې وویل چې مادرید د افغان ښځو د حقونو کلک ملاتړ کوي.

آلبارس په افغانستان کې د تېرو څلورو کلونو وضعیت د ښځو لپاره «ویجاړونکی» وباله.

هغه خبرداری ورکړ: «که افغان ښځې په خپلې مبارزې کې بریالۍ نه شي، نو په افغانستان او له هغې هاخوا د مساوات بنسټونه به کمزوري شي.»

نوموړي ټینګار وکړ چې د طالبانو کړنې به وڅېړل شي او باید د خپلو اعمالو په وړاندې ځواب‌ویونکي وي.

د تاجکستان د پانګوالو یوه پلاوي په افغانستان کې د سمنټو د تولید فابریکې جوړولو ته لېوالتیا څرګنده کړې ده.

تاجک پلاوي پرون (جمعه) د طالبانو د حکومت د کانونو او پټرولیم له وزیر، هدایت‌الله بدري، سره د لیدنې پر مهال د کانونو او صنعتي برخو په ګډون د احتمالي پانګونې فرصتونه وڅېړل.

سره له دې چې په وروستیو کې د تاجکستان او طالبانو ترمنځ اړیکې په نسبي ډول ښه شوي خو په وروستیو کې د تاجکستان په خاوره کې د پنځو چینایانو وژل کېدو تاجک چارواکي له افغانستان څخه خپلې اورې ته د ورپېښېدونکي تروریزم په اړه اندېښمن کړي دي.

د افغانستان د ښځو لپاره ولسي محکمې وویل چې د طالبانو مشرانو بشري ضد جرمونه کړي او د «جنسیتي ځورونې» په تور یې محکوموي.

دې محکمې خپله وروستۍ پرېکړه د پنجشنبې په ورځ، د قوس په ۲۰مه نېټه اعلان کړه.

دا محکمه چې د «دایمي ولسي محکمې »له لوري د اکتوبر له ۸مې تر ۱۰مې پورې د هسپانیا په مادرید ښار کې جوړه شوې وه، رسمي اجرايي صلاحیت نه لري، خو د ښځو شهادتونه، د بشري حقونو د فعالانو څرګندونې او د حقوقي کارپوهانو ارزونې راټولوي او مستندوي.

محکمې په خپل حکم کې وویل چې د وړاندې شويو څېړنو او شواهدو له مخې، ترسره شوې کړنې د افغانستان له عامه ژوند څخه د ښځو د لرې کولو د یوه منظم کمپاین برخه جوړوي.

یوشمېر افغان ښځو او نجونو تر دې وړاندې هیله څرګنده کړې وه چې د دې محکمې پرېکړه به د دوی غږ بیا نړۍ ته ورسوي او د طالبانو پر ضد به د نورو نړیوالو فشارونو زمینه برابره کړي.

د پاکستان صدراعظم شهباز شریف د جمعې په ورځ له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې د افغانستان د طالبانو پر واکمنې ادارې فشار زیات کړي څو خپلې نړیوالې دندې، مکلفیتونه او ژمنې عملي کړي.

هغه ټینګار وکړ چې له افغانستان څخه د ترهګرۍ نوې څپه راټوکېدلې چې ټولې نړۍ ته ګواښ پېښوي.

شهباز شریف « ۲۰۲۵ د سولې او باور نړیوال کال، د بې‌طرفۍ نړیوالې ورځې او په ترکمنستان کې د دایمي بې‌طرفۍ د ۳۰مې کلیزې» په اړه په جوړ شوي نړیوال فورم کې وویل چې د شخړو سوله‌ییز حل د پاکستان د بهرنۍ تګلارې اصلي ستنه جوړوي.

پاکستان تور پورې کوي چې د ټي ټي پي په شمول د دغه هیواد وسله والې مخالفې ډلې د افغانستان له خاورې پاکستان ته اوړي خو د افغانستان د طالبانو حکومت د پاکستان تورونه ردوي او وايي چې پاکستان دې خپلې کورنۍ ستونزې په خپله خاوره کې حل کړي.

د پاکستان او افغانستان په اړیکو کې هغه وخت لوی درز رامنځته شو کله چې د دواړو هېوادونو پوځونه د اکتوبر په میاشت کې د یوې اونۍ لپاره په سرحدي نښتو کې ښکېل شول.