د افغان نجونو، ښځو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري وایي، په افغانستان کې پر هزاره‌ګانو وروستۍ حمله یوازینۍ حمله نه‌ده، بلکې هغه د دوی په وړاندې د ویجاړونکي تاوتریخوالي یوه بېلګه ده.

مېرمن امیري بېګا پر خپله ایکس‌پاڼه په دایکنډي کې پر هزاره وګړو د وړمې ورځې د برید چې مسوولیت د اسلامي دولت ډلې د خراسان څانګې اخیستی، له قربانیانو او د هغوی له کورنیو سره خواخوږي څرګنده کړې ده.

نوموړې لیکلي، دا هم له هغو افغانانو سره یوځای کېږي چې د هزاره‌ګانو وضعیت ته د لازیاتې پاملرنې او ساتنې او د حساب ورکولو غوښتنه کوي.

تر دې مخکې دا برید د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت شارژدافیرې کرن ډیکر، په افغانستان کې د ملګروملتونو د مرستندویه ماموریت یا یوناما او د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړې راپور ورکونکي په ګډون یوشمېر لوريو غندلی او له عاملانو سره یې د حساب کتاب غوښتنه کړې ده.

د راپورونو له‌مخې په سرپل ولایت کې د طالبانو د امربالمعروف او نهي عن‌المنکر ریاست د چنار یوه ونه د شرک، بدعت او خرافاتو د دودېدو د مخنیوي لپاره له بیخه ایستلې ده.

د طلوع نیوز خصوصي ټلوېزیون او څو نورو رسنیو د راپورنو له‌مخې د سرپل د امربالمعروف ریاست په یوه بیان کې ویلي، د دې ولایت اوسېدونکو باور درلود چې که پردې ونه میخ ټک وهي، نو ستونزې او ناروغۍ به یې ختمې شي.

د سيمې خلکو په‌دې اړه رسنيو سره تر اوسه خبرې نه‌دي کړي.

د جنوبي افریقا د کرکټ د ملي لوبډلې کپټان له افغان لوبډلې سره د سیالۍ په درشل کې خپل غږ د دې هېواد د کرکټ د لوبغاړو له انجمن سره غبرګ کړ او د افغانستان له ورزشکارو ښځو او نجونو سره د توپیری چلند د پای ته رسېدو غوښتنه یې وکړه.

ټېمبا باووما Temba Bavuma پرون (د وږي ۲۳مه) متحده عربي اماراتو ته چې له افغانستان سره لوبې په‌کې پلان شوې دي، له روانېدو مخکې وویل، د ده خپل هېواد جنوبي افریقا چې دېرش کاله مخکې توکمیز تبعیض په‌کې پای ته ورسېد، د بشري حقونو د سرغړونو له پلوه خورا ډېر کړاو ګاللی او دی غواړي چې د افغان ښځو او نجونو حقونو ته درناوی وشي.

په پام کې ده د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله د وږي په ۲۸مه په متحده عربي اماراتو کې د جنوبي افریقا د لوبډلې کوربه وي.

په‌دې لوبلړۍ کې به دواړه لوبډلې د پنځو ورځو په ترڅ کې درې یوورځنۍ لوبې وکړي.

په افغانستان کې د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت یا یوناما په دایکنډي کې د خونړۍ حملې د عاملانو د نیول کېدو غوښتنه کړې.

یوناما پرون پر ایکس شبکې په یو بیان کې د دې پېښې له قربانیانو او د هغو له کورنیو سره خواخوږي څرګنده کړې ده.

د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت شارژدافیرې کرن دیکر هم دا پېښه غندلې ده.

مېرمن دیکر پر خپله ایکس‌پاڼه په یو بیان کې د یوناما د هغې غوښتنې ملاتړ کړی چې وايي، د دې حملې له عاملانو سره باید حساب کتاب وشي.

په عین حال کې په ژنیو کې د افغانستان دایمي استازولۍ چې د پرځېدلي جمهوري نظام استازي یې اداره کوي، پر خپله ایکس‌پاڼه د دایکنډې په پېښه کې د بې‌ګناه کسانو پر مرګ‌ژوبله خپګان ښودلی دی.

له بلې خوا د ایران د بهرنیوچارو وزارت ویلي، د دایکنډي د پېښې قربانیان هغه کسان دي چې له کربلا څخه د راستنو شویو زایرانو هرکلي ته ولاړ وو.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت په بیان کې راغلي دي چې، تهران د دې جنایت عاملانو ته د سمدستي سزا ورکولو غوښتنه کوي.

له‌دې مخکې د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنيټ او یوشمېر افغان سیاستوالو هم دا برید غندلی وو او عاملانو ته یې د سزا ورکولو غوښتنه کړې وه.

د راپورونو له‌مخې د پنج‌شنبې ورځې په ماښام په دایکنډي ولایت کې وسله‌والو کسانو ۱۴ کسان په ډزو ووژل او شپږ نور یې ټپیان کړل.

د دې برید پړه د داعش ډلې خراسان څانګې ومنله.

د افغانستان لپاره د امریکا د متحده‌ایالتونو سفارت وایي، ترهغو به خپلو هڅو ته دوام ورکړي ترڅو په افغانستان کې د ټولو نجونو پر مخ ښوونځي بېرته پرانيستل شوي نه وي.

د دې سفارت مرستیال ډونالډ براون په هغه ویډیویي پیغام کې چې، پرون پنج‌شنبه د دې سفارت په ایکس‌پاڼه کې خپور شوی ويلي، په ټوله نړۍ کې زده‌کونکي بېرته ښوونځیو ته ستانه شوي، خو د افغانستان په ټولګیو کې ۱،۴ ميلیونه څوکۍ خالي پاتې دي، هغه څوکۍ چې د ده په خبره د نجونو او پیغلو لپاره ځانګړې شوې دي.

براوون وویل، متحده‌ایالات له هغو افغان کورنیو سره پیوستون څرګندوي چې، زده‌کړې د یوه حق په توګه د ټولو لپاره غواړي.

هغه زیاته کړه چې، متحده‌ایالات به د افغان زده‌کونکو ملاتړ ته دوام ورکړي او هيڅکله به د ټولو زده‌کوونکو لپاره د ښوونځیو د بیا پرانيستلو له غوښتنې په شا نه‌شي، ترڅو وکولای شي چې د افغانستان لپاره روښانه راتلونکې جوړه کړي.

طالبانو د خپلې واکمنۍ په څه باندې درې کلونو کې له شپږم ټولګي پورته نجونې له تعلیم څخه منعه کړې او هم یې د پوهنتونونو دروازې د نجونو او ښځو پر مخ تړلي دي.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد د افغانستان شمالي ولایتونو ته د خپل مشر ملا هبت‌الله اخندزاده د سفر د پای ته رسېدو خبر ورکوي.

په هغې اعلامیه کې چې ښاغلي مجاهد نن جمعه په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې خپره کړې، ویل شوي چې د دوی مشر په دغه ۱۴ ورځني سفر کې چې د روانې وږي یا سنبلې میاشتې په اوومه نېټه یې پیل کړی و، د لوېدیځ، شمال، شمال ختیځو او شمال لوېدیځو یوولسو ولایتونو هرات، بادغیس، فاریاب، جوزجان، سرپل، بلخ، سمنګان، بغلان، کندوز، تخار او بدخشان ولایتونو څخه په لیدنو کتنو کې له مسوولو چارواکو، علماو او سپین ږیرو سره لیدنې کتنې ترسره کړې.

هغه ويلي، مشر يې په دغو ليدنو کې خلک د شرعي قوانینو عملي کولو ته راوبلل.

د طالبانو مشر چې د ۲۰۲۱ کال د اګسټ په پنځلسمه پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو راهیسې هیڅکله هم په عام محضر کې نه‌دی لیدل شوی، د شرعي قوانینو پر پلي کېدو ټینګار داسې مهال کوي چې د بشري حقونو مدافعې ډلې په‌دې برخه کې د نوموړي فرمانونه او احکام د ښځو په وړاندې ډېر سخت بولي.

د دوی په خبره په دغو فرمانونو او احکامو کې تر ډېره د ښځو اساسي حقوق تر پښو لاندې شوې دي.

په افغانستان کې د طالبانو په‌دې څه باندې درې کلنه واکمنۍ کې نجونې له شپږم ټولګي پورته له زده‌کړو راګرځول شوي او ښځې د ټولنې په نورو برخو کې له فعال ګډون څخه د بې‌برخې کېدو ترڅنګ په يوشمېر نادولتي مؤسسو او ډېرو دولتي ادارو کې له کارکولو منعه شوې دي.

د افغانستان او نیوزيلنډ ترمنځ یوازېنۍ ټېست لوبه چې ټاکل شوې وه د دوشنبې په ورځ د هند په ګریټر نویډا لوبغالي کې پیل شي، د پرله‌پسې ورښتونو له امله نن لغوه شوه.

د اسوشیتید پرس خبري اژانس د راپور له‌مخې چارواکو نن جمعه د ټاکلې لوبې په پنځمه ورځ پرته له‌دې چې یو توپ هم ووهل شي، د پرله‌پسې ورښتونو له امله دغه لوبه لغوه کړه.

دا اتم ځل دی چې یوه ټېسټ لوبه پرته له‌دې چې پیل شي، د باران له امله لغوه کېږي.

لومړۍ یې په ۱۸۹۰ کال کې او تر ټولو وروستۍ یې نژدې ۲۶ کاله مخکې د نیوزيلنډ او هند ترمنځ وه.

د ګریټر نویډا د لوبغالي کارکونکو هڅه کوله چې د دغې لوبې لپاره مناسبه ځمکه برابره کړي، خو پرله‌پسې بارانونو د دوی د دې کار مخه ونیوله.

دا په روان ۲۰۲۴ کال کې د افغانستان درېیمه ټېسټ لوبه وه، چې تر دې مخکې يې یوه یې له ایرلنډ سره وه او بله هم له سریلانکا سره وه.

همدارنګه په پام کې ده چې د افغانستان د کرکټ لوبډله به د روانې سپټمبر میاشتې په ۱۸مه په متحده عربي اماراتو کې له جنوبي افریقا سره درې یو ورځنۍ لوبې ترسره کړي.

د پاکستان دفاع وزیر د طالبانو له حکومت سره د خبرو په اړه د خیبرپښتونخوا د اعلی وزیر له وړاندیز سره مخالفت وکړ.

خواجه اصف د خیبرپښتونخوا د اعلی وزیر علي امین ګنډاپور د څرګندونو په غبرګون کې ویلي، چې یو ایالت له کوم هېواد سره مخامخ خبرې نه‌شي کولی.

د خیبرپښتونخوا اعلی وزیر د چهارشنبې په ورځ (د سپټمبر په یوولسمه) ویلي و، له افغانستان سره خبرې کوي او د طالبانو حکومت ته پلاوی لېږي او د دې کار هدف یې دا دی چې خپل ایالت وژغوري.

ظاهراً د نوموړي اشاره د ټي‌ټي‌پي د بریدونو مخنیوي ته وه، چې پاکستان وايي دا ډله د افغان طالبانو له ملاتړه برخمنه ده.

د اسلامي دولټ ډلې یا داعش د خراسان څانګې د غور او دایکنډي ترمنځ د پرونۍ حملې مسوولیت ومانه. دا ډله وايي چې په دې برید کې یې ۱۵ تنه وژلي او ۶ ټپیان کړي دي.

دې سختدریځې ډلې د حملې هدف شیعه وګړي بللي او منلې یې ده چې پر ملکي خلکو یې ډزې کړي دي. یوشمیرسرچینو ازادي راډیوته د ۱۴ او فرانسپرس خبري آژانس بیا د ۱۲ کسانو د وژل کیدو خبره کړې ده.

د پېښې قربانیان له دایکنډي څخه غور ته د هغو کسانو هرکلي ته تللي وو چې د کربلا له زیارته خپلو کورونو ته بیرته راستانه شوي وو.

د جرمني د زرغون ګوند ځینو غړو، افغانستان او سوریې ته د پناه غوښتونکو له اخراج سره مخالفت وکړ.

د جرمني دویچه ویله رسنۍ پرون راپور ورکړ، چې د دغه ګوند غړي چې د جرمني د ايتلافي حکومت برخه دي، په یوه کمپاین کې افغانستان او سوریې ته د پناه غوښتونکو د اخراج د سیاست له سختېدو سره مخالفت ښوولی دی.

د راپور له‌مخې، دغه کمپاین ته د چهارشنبې تر ماسپښین پورې د زرغون ګوند څه باندې ۱۳۰۰ غړو لاسلیکونه ورکړي دي.

دا په‌داسې حال کې ده، چې جرمني د وږي یا سنبلې پر نهمه، ۲۸ افغان پناه غوښتونکي چې په جرمونو تورن بلل شوي وو، افغانستان ته اخراج کړل.

د جرمني په منهایم ښار کې د یوه افغان کډوال د چړې په ګوزارونو د یوه جرمن پولیس له وژل کېدو وروسته په دغه هېواد کې د کډوالو ضد احساسات زیات شوي دي.

د جرمني حکومت په وروستیو کې د کډوالۍ او پناه غوښتنې په قوانینو کې ځینې سختۍ اعلان کړې.