نن د زمري یا اسد ۲۸مه د افغانستان د خپلواکۍ بېرته ګټلو له ۱۰۵مې کلیزې سره برابر ده.

د پخواني افغان پاچا امان‌الله خان په مشرۍ افغانستان د ۱۲۹۸ کال د زمري په ۲۸ مه چې د ۱۹۱۹ د اګست له ۱۹ مې سره سمون خوري، له بریتانیا سره د یوې معاهدې پر بنست خپلواکي اعلان کړه.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت هم دغه ورځ د یو لړ مراسمو په جوړولو سره ونمانځله.

نن په کابل کې په دې اړه جوړې شوې غونډه کې چې د طالبانو تر کنټرول لاندې ملي راډیو تلوېزیون په ژونده بڼه خپروله د طالبانو د حکومت لوړپوړو چارواکو د دې ورځ په مناسبت افغانانو ته مبارکي وویله.

غونډې ته د طالبانو د دفاع سرپرست وزیر ملا محمد یعقوب وویل چې نړۍ سره په متقابل درناوي ولاړې او ټینګې اړیکي غواړي، خو هیڅکله به فشارونو ته تسلیم نه شي.

د ملا یعقوب په خبره، دوی به هیڅکله اجازه ورنه‌کړي چې داعش او نورې ورانکارې ډلې په افغانستان کې ګډوډۍ رامنځته کړي.

هغه وايي: "که داعش دي او که نور باغیان دي، هغوی باید دا خبره په زغرده واوري چې په هېڅ قیمت موږ د چا زور ته نه یو تسلیم شوي، که هغه په هر نامه وي، موږ په دې خاوره کې اسلامي نظام حاکم کړی، تر مرګه او اخري سلګۍ به یې دفاع کوو."

د طالبانو د حکومت دغه لوړپوړی چارواکی په داسې حال کې دا څرګندونې کوي چې وړاندې نړیوالې ټولنې په افغانستان کې د داعش د حضور په اړه اندېښې ښودلې دي.

افغان طالبانو له ازبکستان سره یو تړون لاسلیک کړ چې له مخې یې د ازبکستان د هوایي ډګرونو له لارې د افغانستان زراعتي محصولات نورو هیوادونو ته صادر شي.

د طالبانو د بلخ د والي ویاند حاجي زید د پنجشنبې په ورځ په ایکسپاڼه کې لیکلي دي چې له ازبکستان سره د لاسلیک شوې تفاهمنامې له مخې د افغانستان میوې او سبزبیجات به د ازبکستان د هوایي ډګرونو له لارې د منځنۍ اسیا، جنوبي اسیا او اروپایي هیوادونو بازارونو ته صادر شي.

له نژدې یوې میاشتې راهیسې پاکستان له افغانستان سره لارې بندې کړې دي چې له امله یې افغان سوداګرو ته سخت زیانونه اوښتې دي. د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د چهارشنبې په ورځ په کابل کې یوې غونډې ته د خبرو پرمهال له سوداګرو وغوښتل چې د پاکستان په ځای نورې بدیلې لارې پیدا کړي.

د افغانستان یوشمیر سوداګرو ازادي راډيو ته ویلي دي چې ښایي د دوی لپاره دا اسانه نه وي چې د پاکستان د لارو بدیل ژر پیدا کړي ځکه چې پاکستان د افغانستان د میوو او سبزیجاتو نژدې او لوی بازار دی.

د ژمي په رارسیدو سره د کابل په ښار کې د بریښنا پارچوي زیاته شوې ده او خلک شکایت لري چې مسوولین یې باید غم وخوري.

د کابل ښار په ځینو سیمو کې په څلرویشت ساعتونو کې دوه ساعته او په ځینو کې پنځه ساعته بریښنا وي.

د بریښنا شرکت چارواکي وایي چې د ښار اړتیا له شپږ سوه پنځوسو تر اووه سوه میګاواټو پورې ده او دوی د درې نیم سوه او څلور سوه میګاواټه ترمنځ بریښنا لري.

که څه هم د برښنا شرکت ویاند محمد صادق حق پرست کورنیو رسنیو ته په خبرو کې له کابل ښاریانو غوښتې دي چې صبر وکړي، خو د ښار اوسیدونکي وایي چې د تیرو کلونو تجربې ورته ثابته کړې ده چې د ژمي له راتګ سره پارچوي نوره هم زیاتیږي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر له پاکستان سره د اختلافاتو د حل کیدو لپاره پر مذاکراتو ټینګار وکړ.

امیرخان متقي دا خبره پرون په کابل کې د بهرنیو چارو په وزارت کې د اسلامي همکاریو د سازمان له مرستیال او د افغانستان لپاره د دغه سازمان له ځانګړي استازي طارق علي بخیت صلاح سره د لیدو پرمهال وکړه.

بل لور ته طارق علي بخیت د افغانستان او پاکستان ترمنځ د اوربند هرکلی وکړ او ویې ویل چې د دوو ګاونډیو مسلمانو هیوادونو ترمنځ باید دا اختلافات د خبرو له لارې حل شي.

د پاکستان او افغانستان ترمنځ اړیکي په وروستیو کې هغه وخت ډيرې خرابې شوې چې تیره میاشت پاکستاني الوتکو پر کابل برید وکړ، په ځواب کې یې طالبانو د ډیورنډ کرښې په اوږدو پر پاکستاني پوځي پوستو حملې وکړې.

تر دې نښتو وروسته د قطر او ترکیې په منځګړیتوب د روغې جوړې خبرې په دوحې او استانبول کې وشوې چې د دواړو هیوادو ترمنځ یې اوربند ته لاره پرانیسته، خو لاهم اړیکي کړکیچن دي او د دواړو هیوادو ترمنځ د تګ راتګ لارې بندې دي.

د پښتون ژغورنې د غورځنګ مشر تور پورې کړ چې پولیسو او استخباراتي ادارو د دوی د غورځنګ درې مهم غړي نیولي دي.

منظور پشتین نن پر خپله فیسبوکپاڼه لیکلي دي چې د دوی د غورځنګ د سیند ایالت مشر نور الله ترین، د دوی د غورځنګ دوه نور چارواکی حنیف پشتین او نظیف لالا د چهارشنبې په ورځ په پیښور کې جوړی شوې جرګې ته ورغلي وو چې تر اوسه بیرته خپلو کورونو ته نه دې ستانه شوي.

پولیسو او استخباراتي ادارو په دې اړه څه نه دې ویلي.

د خیبر پښتونخوا په اسامبلۍ کې د نومبر په دولسمه د واکمن ګوند تحریک انصاف له لورې ټولو ګوندونو ته بلنه ورکړل شوې وه چې په یوه ورځنۍ جرګه کې برخه واخلي او پر دې بحث وکړي چې څرنګه د دې ایالت امنیت ټینګیدلی شي.

د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت وایي، د عراق له زندانونو نهه ویشت افغانان خوشي شوي دي.

د دغه وزارت په خبرپاڼه کې چې نن خپره شوه، راغلې دي چې دا افغانان د نیمروز له لارې افغانستان ته داخل شول.

د خبرپاڼې له مخې په عراق کې دغو افغانانو له پنځو تر نهو میاشتو پورې بند تیر کړی وو.

د طالبانو د کډوالو او راستنیدونکو چارو د وزارت په خبرپاڼه کې دا نه ده روښانه شوې چې دا کسان په کومو جرمونو په عراق کې زنداني شوي وو.

د بشري حقونو د څار ډلې پرون (چهارشنبه، د نومبر ۱۲مه) په یوه بیان کې وویل چې دا بندیزونه په افغانستان کې د طالبانو له چارواکو او نورو سرغړونکو سره د حساب ورکولو په لور مهم ګام دی.

دا بندیزونه که پلي شي، د اسټرالیا حکومت ته به دا توان ورکړي چې په افغانستان کې په هغو کسانو د سفر بندیزونه ولګوي چې د ښځو، نجونو او لږکیو په ځپلو کې ښکیل دي؛ یا په عمومي ډول په تاوتریخوالي کې لاس لري.

په استرالیا کې د بشري حقونو د څار مشرې ډینیلا ګاشون وویل چې دا د استرالیا د حکومت لپاره ډیره مهمه ده چې د طالبانو د هغو مشرانو پرضد اقدام وکړي چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو حقونه تر پښو لاندې کوي.

نوموړې زیاته کړه چې د اسټرالیا حکومت باید د طالبانو په وړاندې د بهرني سیاست د یوې مهمې وسیلې په توګه کارنده بندیزونه ولګوي چې طالبان د جدي سرغړونو لپاره حساب ورکولو ته اړ کړي.

د اروپايي ټولنې او منځنۍ اسیا هېوادونو ځانګړیو استازیو د افغانستان پر وضعیت خبرې وکړې.

دا غونډه پرون( د نومبر په دولسمه) د بلجیم په پلازمېنه بروکسل کې ترسره شوه.

د مرکزي اسیا په چارو کې د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي پر اېکسپاڼه لیکلي چې دغه غونډه د اروپايي ټولنې په کوربه ‌توب جوړه شوې وه.

په بیان کې راغلي چې په دې ناسته کې د سلوونیا، تاجکستان، قزاقستان، قرقیزستان او ترکمنستان استازیو ګډون کړی وو.

د غونډې برخه والو ټینګار کړی چې د افغانستان په تړاو یو ګډ سیمه‌ییز لیدلوری مهم دی او ګډه همغږي باید پیاوړې شي.

د بښنې نړیوال سازمان وایي، طالبانو د افغانستان د نجونو او ښځو ژوند " د نه زغملو حالت" ته بدل کړی دی.

دغه بنسټ د چهارشنبې په ورځ( د لړم ۲۱مه) پر خپله ایکس پاڼه لیکلي، ښځې او نجونې تقریبا د ژوند له ټولو اړخونو ګوښې ته شوي او په سیستماتیک ډول یې حقونه تر پښو لاندې شوې دي.

د امنیسټي انټرنیشنل په وینا، دغه کار روغتیایي خدمتونو ته د ښځو لاسرسی هم محدود کړی دی.

وړاندې راغلي چې نړۍ باید له افغان ښځو سره لاس یو کړي او د طالبانو له چارواکو د ښځو د حقونو د نقض په خاطر حساب کتاب وغواړي.

طالبانو واک ته له رسیدو وروسته پر ښځو د تعلیم او کار په ګډون په ګڼو ټولنیزو چارو کې محدودیتونه ولګول چې په پراخ ډول غبرګونونه یې وپارول.

تر ټولو نوی بندیز یې په هرات کې لګول شوی او هلته د ځایي اوسیدونکو په وینا ښځې مجبوره شوي چې له برقعې یا چادري پرته به له کوره نه راوځي.

طالبان که څه هم د خپلو تګلارو ننګه کوي او " د اسلامي شریعت تطبیق" یې بولي، خو د اسلامي همکاریو سازمان او ګڼ نړیوال بشري سازمانونه د طالبانو تګلارې له اسلامي لارښوونو د طالبانو سخت تعبیر بولي.

د طالبانو د کورنیو چارو مرستیال وزیر او له پاکستان سره د دې ډلې د مذاکراتي ټیم غړی وايي چې اسلام اباد له دوی څخه غوښتي چې په پاکستان کې د جګړې پرضد فتوا صادره کړي.

د چهارشنبې په ورځ په کابل کې په یوه غونډه کې د خبرو پر مهال رحمت الله نجیب وویل چې منځګړي هم غواړي چې د طالبانو حکومت هم فتوا صادره کړي؛ خو هغه وویل چې "منځګړي" د طالبانو او پاکستان ترمنځ د ډیرو حساسیتونو څخه په بشپړه توګه خبر نه وو.

اسلام آباد تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د طالبانو او پاکستاني پلاوي ترمنځ د خبرو اترو دریم پړاو د پنجشنبې او جمعې په ورځو په استانبول کې ترسره شو، چې کوربه توب یې ترکیې کاوه. خو بې ګټې پای ته ورسېد.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي د یکشنبې په ورځ په کابل کې وویل چې پاکستان تمه لري چې افغانستان به دا تضمین کړي چې په پاکستان کې به نور امنیتي پیښې نه رامنځته کیږي.

په ورته وخت کې، د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وویل چې د پاکستان اصلي اندیښنه ترهګري وه، چې په وینا یې په افغانستان کې رامنځته شوې، او د هغې مخنیوی یې لومړیتوب دی.

اسلام آباد ادعا کوي چې د تحریک طالبان پاکستان (TTP) مشرتابه او جنګیالي په افغانستان کې پټ دي او له هغه ځایه په پاکستان کې بریدونه پلانوي او ترسره کوي.

د طالبانو حکومت دا ادعا ردوي، او وايي چې ټي ټي پي د پاکستان داخلي ستونزه ده او د هغې مسوول نه دی.

د ملګروملتونو پراختیايي څانګې یو ان ډي پي په خپل تازه راپور کې چې نن (د لړم ۲۱مه) خپور شو، ویلي دي چې د کډوالو جبري ستنېدلو، زلزلو، وچکالیو او پر ښځو د کار محدودیتونو د افغانستان پر اقتصاد فشار زیات کړی دی.

دا راپور چې له ۴۸ زره کورنیو څخه د نظرپوښتنې پربنسټ برابر شوی، ښيي چې له نیمايي ډېر راستانه شوي کډوال د دې لپاره چې څه وخوري له خپلو روغتیايي خدمتونو تېرېږي او ۹۰ سلنه یې پوروړي دي.

له بلې خوا دا فشار پر ښځو لا زیات دی، ځکه د هېواد په کاري ځواک کې د ښځو ونډه شپږ سلنې ته راټیټه شوې او د طالبانو محدودیتونو پر هغو ښځو چې د کورنیو سرپرستي کوي، ژور اغېز کړی دی.

د ملګروملتونو دا اړونده اداره له طالبانو غواړي چې د ښځو پر کار لګول شوي محدودیتونه لیرې کړي.

دا په داسې حال کې ده چې ملګروملتونو د ښځو پر کار د طالبانو د محدودیتونو په غبرګون کې، په دې وروستیو کې د هرات په اسلام کلا بندر کې خپل فعالیت بند کړ.