د بخښنې نړیوال سازمان له ملګروملتونو غوښتي چې باید په افغانستان کې د هغه څه په وړاندې چې د نړیوالو قوانینو پر اساس یې جنایتونه بللي، د ځواب ورکولو یو خپلواکه میکانیزم رامنځ ته کړي.

د بخښنې نړیوال سازمان همدارنګه د خپلو شواهدو پربنسټ وایي چې د طالبانو له خوا د ښځو او نجونو پر بنسټیزو حقونو سخت محدودیتونه له پراخو خپلسري توقیفونو، جبري ورکیدو، شکنجې او نورو ناوړه چلندونو سره یو ځای د بشريت ضد جنایتونه او جنسي ځورونه بلل کیږي.

دې سازمان ویلي، طالبانو په کراتو ښودلې چې دوی نه غواړي له هغو کسانو سره حساب کتاب وکړي چې له نړیوالو قوانینو څخه په جدي سرغړونو تورن شوي دي.

په تیرو نژدې دریو کلونو کې چې طالبان بیا په افغانستان کې واک ته رسیدلې، په دې هیواد کې د بشري حقونو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو بشري حقونه ورځ تر بلې محدود شوي دي.

د بشري حقونو د فعالانو په وینا همدا د ښځو او نجونو له بشري حقونو څخه جدي سرغړونې سبب شوي چې نړیوال د طالبانو حکومت په رسمیت ونه پېژني.

د امریکا او روسیې چارواکو د دوشنبې په ورځ، د وري ۴مه، د سعودي عربستان په کوربه توب خبرې اترې پیل کړې.

د رویټرز په وینا، روسي چارواکي پرون ماښام سعودي عربستان ته ورسیدل.

د دې خبرو اترو موخه په اوکراین کې د پراخ اوربند پر لور پرمختګ دی، چې د متحده ایالاتونو د ولسمشر ډونالډ ټرمپ لخوا وړاندیز شوی.

دا خبرې اترې د یکشنبې په ورځ د امریکا او اوکراین د چارواکو تر غونډې وروسته ترسره کیږي.

د امریکا پلاوي تر اوسه د یکشنبې د ورځې د اوکراین سره د خبرو اترو په اړه څه نه دي ویلي، خو د اوکراین دفاع وزیر رستم عمروف، چې په دې غونډه کې یې د خپل هیواد د پلاوي مشري کوله، خبرې اترې رغنده وبللې.

هغه په ایکس پاڼه کې لیکلي چې د اوکراین د ولسمشر ولادیمیر زیلینسکي هدف د اوکراین او ټولې اروپا لپاره د عادلانه او تلپاتې سولې تامینول دي، هغه وویل چې هیواد یې هڅه کوي چې دا موخه په واقعیت بدله کړي.

د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) وايي چې په افغانستان کې د نري رنځ پر وړاندې د مبارزې ملاتړ کوي.

دې سازمان نن دوشنبه، د مارچ ۲۴مه، د نري رنځ د نړیوالې ورځې په مناسبت په خپلې ایکس پاڼه کې لیکلي چې دوی د خپلو شریکانو سره نږدې نه کار کوي ترڅو د دې وژونکې ناروغۍ څخه اغیزمن شوي هر فرد، کورنۍ او ټولنې ته ورسیږي.

د روغتیا نړیوال سازمان په وینا، دا سازمان به په افغانستان کې د نري رنځ سره د مبارزې ملاتړ ته د اړینو تخنیکي ملاتړ په ورکولو سره دوام ورکړي.

اوس مهال، په افغانستان کې پرنري رنځ د اخته ناروغانو کره شمېره معلومه نه ده، خو د روغتیا نړیوال سازمان په خپله ویب پاڼه کې د ۲۰۱۷ کال لپاره شمېرې خپرې کړې دي، چې له مخې یې په افغانستان کې د نري رنځ له ۴۷۰۰۰ څخه زیاتې پېښې ثبت کړې دي.

سږ کال د نري رنځ نړیواله ورځ د "هو، موږ کولی شو د ژمنې، پانګونې او عمل سره نری رنځ پای ته ورسوو" تر شعار لاندې نمانځل کیږي.

د کاناډا نوي صدراعظم، دې ته په اشاره چې د کاناډا پر اقتصاد د ډونالډ ټرمپ له لوري د وضع شوو تعرفو له اغېزو سره د مقابلې لپاره د کاناډا اقتصاد قوي ملاتړ ته اړتیا لري، تر خپل وخت مخکې د ثور په ۸مه (اپرېل ۲۸) د انتخاباتو د ترسره کېدو اعلان وکړ.

مارک کارني د یکشنبې په ورځ (د وري ۳مه) له خبریالانو سره په خبرو کې د امریکا د ولسمشر تجارتي اقدامات «ناعادلانه» وبلل او زیاته یې کړه چې د کاناډا حاکمیت تر ګواښ لاندې دی.

هغه له خپلو هېوادوالو د «قاطع او مثبت» ملاتړ غوښتنه وکړه.

په کاناډا کې بدلونونه هغه وخت پیل شول، کله چې ډونالډ ټرمپ د کاناډا لپاره تعرفې لوړې کړې چې ورپسې پخواني صدراعظم جاستین ترودو، له واکه لاس واخیست.

مارک کارني، چې پخوا یې نه په سیاست او نه هم په انتخاباتي کمپاینونو کې تجربه درلوده، دوه اوونۍ وړاندې د لیبرال ګوند مشري ترلاسه کړه.

نوموړی پخوا د کاناډا او بریتانیا د مرکزي بانکونو مشر پاتې شوی دی.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د امریکا سره په اړیکو کې " وروستی پرمختګ مهم" بللې او په دې کې د" قطر دولت له اسانچارۍ او همکارۍ" مننه کړې ده.

دا څرګندونې د یاد وزارت ویاند حافظ ضیا احمد په یوه خپاره کړي بیان کې کړې دي.

د نوموړي په وینا، امیرخان متقي د یکشنبې په ورځ په کابل کې د قطر دولت له شارژدافیر مُردِف القاشوطي سره وکتل.

د بهرنیو چارو وزارت په بیان کې زیاته شوې چې په دې کتنه کې د "افغانستان او قطر پر دوو اړخیزو اړیکو، له متحده ایالتونو سره پر وروستیو پرمختګونو او پر یو لړ نورو مسایلو خبرې وشوې."

قطر، چې د طالبانو او د امریکا د حکومت ترمنځ د سولې په تړون کې یې مهم رول درلود، لا هم له امریکا او د لویدیځې نړۍ له هېوادونو سره، چې د طالبانو حکومت یې په رسمیت نه دی پېژندلی، د طالبانو د حکومت د اړیکو په تنظیم کې رول لري.

قطر په دې وروستیو کې د طالبانو له بنده د امریکايي وګړي جورج ګلزمن د خلاصون په برخه کې مهم رول لوبولی دی.

جورج ګلزمن د ۲۰۲۲ کال په ډسمبر کې د طالبانو لخوا نیول شوی و او دوه ورځې وړاندې کابل ته د یوه امریکايي هیئت د سفر پر مهال خوشې شو.

تر دې مخکې، دوه میاشتې وړاندې، هم د طالبانو له بنده د دوو نورو امریکايي وګړو او د امریکا له بنده د طالبانو د یوه غړي په خوشې کېدو کې قطر د دواړو لورو ترمنځ دمنځګړتوب کړی و.

د امریکا د ملي امنیت سلاکار مایک والټز وايي، د امریکا هدف دا دی چې د ایران اټومي پروګرام ختم کړي.
والټز دغه څرګندونې د یکشنبې په ورځ له "سي‌بي‌اس" خبري شبکې سره په یوه مرکه کې وکړې. نوموړې دا څرګندونې د ایران رهبر ته د ولسمشر ټرمپ له خوا د استول شوي لیک په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې وکړې او ویې ویل. "ټول انتخابونه مخ ته پراته دي، اوس هغه وخت رارسېدلی چې ایران باید د اټومي وسلو د ترلاسه کولو له هیلې په بشپړ ډول تېر شي."
مایک والټز دا هم وویل چې د امریکا له خوا په تېره یوه اوونۍ کې پر یمن کې د ایران پلوه حوثي جنګیالیو پر هدفونو د هوايي بریدونو په ترڅ کې د دې ډلې یو شمېر لوړپوړي مشران، چې یو یې د میزایلو متخصص و، وژل شوي دي.
ده نور جزیات ورنه کړل.

د ایران د اټومي پروګرام څارونکي باور لري چې د دې هېواد اټومي پروګرام په تېرو څلورو کلونو کې پرمختګ کړی، او اوس له تر بل هر وخت د اټومي وسلو د جوړولو ظرفيت ته ډېر نږدې شوی دی.
خو ایران وایي، دوی د اټومي وسلو جوړولو هڅه نه کوي او اټومي پروګرام یې د ملکي اهدافو لپاره دی.

پاکستان او د طالبانو حکومتونو یو ځل بیا ژمنه وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ډیپلوماټیکې اړیکې لا پراخې او پیاوړې کړي او د دواړو ملتونو د ګډې ګټې لپاره خپل ټول امکانات وکاروي.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي محمد صادق خان په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي، چې «په کابل کې مې د افغانستان له بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره وکتل. موږ له افغانستان سره د دوامداره تعامل او د متقابلو ګټورو اړیکو ژمنه بیا تائید کړه.»

هغه زیاته کړه: "دواړو لوریو موافقه وکړه چې د جګپوړو چارواکو ترمنځ تعامل او خبرې اترې پراخې کړي، ترڅو دوه‌اړخیزې اړیکې نورې هم ټینګې شي.»

د پاکستان ځانګړي استازي، صادق خان، تر دې وړاندې د ۲۰۲۴ کال د دسمبر په ۲۴مه کابل ته سفر کړی و. هماغه مهال پاکستان د افغانستان په پکتیکا ولایت کې بمباري وکړه چې لسګونه ملکي وګړي یې په لړ کې ووژل شول.

له امیرخان متقي سره د صادق خان د کتنې په اړه د طالبانو د باندنیو چارو وزارت ویلي چې دا ناسته "د افغانستان او پاکستان ترمنځ د دوه‌اړخیزو اړیکو پیاوړتیا، د دیپلوماتیکو همکاریو لوړولو، د سوداګرۍ او ترانزیت د همکارۍ پراخولو، او د دواړو هېوادونو د خلکو اړوندو مسایلو حل ته ځانګړې شوې وه.»

د پاکستان پوځ وايي، ځواکونو یې ډیورند کرښې ته نژدې ۱۶ وسله وال مخالفان وژلي دي.

د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو څانګې نن (یکشنبې) په یوه خبرپاڼه کې ادعا کړې چې دا کسان یې تېره شبه هغه مهال ووژل چې د افغانستان له خاورې پاکستان ته اوښتل.

د پوځ په خبرپاڼه کې راغلي چې د دوی یو شمېر وسله والو مخالفانو هڅه کوله ډیورند کرښې ته څېرمه د شمالي وزیرستان اړوند، غلام خان کلي ته ننوځي.

پاکستان په ځلونو ادعا کړې چې د دوی وسله وال مخالفان د افغانستان په خاوره کې پټنځایونه لري او له هغه ځایه پر پاکستان بریدونه کوي. خو په افغانستان کې د طالبانو حکومت د پاکستان ادعاوې ردوي او وايي چې هیڅ ډلې ته اجازه نه ورکوي چې د افغانستان له خاورې پر بل هیواد برید وکړي.

پاکستان او د طالبانو حکومتونو یو ځل بیا ژمنه وکړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ډیپلوماټیکې اړیکې لا پراخې او پیاوړې کړي او د دواړو ملتونو د ګډې ګټې لپاره خپل ټول امکانات وکاروي.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي محمد صادق خان په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي، چې «په کابل کې مې د افغانستان له بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سره وکتل. موږ له افغانستان سره د دوامداره تعامل او د متقابلو ګټورو اړیکو ژمنه بیا تائید کړه.»

هغه زیاته کړه: "دواړو لوریو موافقه وکړه چې د جګپوړو چارواکو ترمنځ تعامل او خبرې اترې پراخې کړي، ترڅو دوه‌اړخیزې اړیکې نورې هم ټینګې شي.»

د پاکستان ځانګړي استازي، صادق خان، تر دې وړاندې د ۲۰۲۴ کال د دسمبر په ۲۴مه کابل ته سفر کړی و. هماغه مهال پاکستان د افغانستان په پکتیکا ولایت کې بمباري وکړه چې لسګونه ملکي وګړي یې په لړ کې ووژل شول.

له امیرخان متقي سره د صادق خان د کتنې په اړه د طالبانو د باندنیو چارو وزارت ویلي چې دا ناسته "د افغانستان او پاکستان ترمنځ د دوه‌اړخیزو اړیکو پیاوړتیا، د دیپلوماتیکو همکاریو لوړولو، د سوداګرۍ او ترانزیت د همکارۍ پراخولو، او د دواړو هېوادونو د خلکو اړوندو مسایلو حل ته ځانګړې شوې وه.»

متحدو ایالتونو د طالبانو د کورنیو چارو وزیر په شمول د دوی د دریو جګپوړو مشرانو، پر سر ټاکلې جایزې لیرې کړې.

د امریکا این پي آر یا ملي راډیو د خبر له مخې، سراج الدین حقاني، چې منلې یې ده د ۲۰۰۸ کال په جنورۍ کې یې د کابل د سرینا هوټل د برید پلان جوړ کړی و، نور د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د «عدالت لپاره جایزو» په ویبپاڼه کې نه ښکاري.

د سرینا هوټل په برید کې د امریکایي تبعه ډېوېډ هېسلا په شمول ۶ تنه وژل شوي وو.

د دې راډیو پر اساس، سره له دې چې د امریکا د عدلیې وزارت په تور لیست کې نور د سراج الدین حقاني نوم نه شته خو تر نن (یکشنبې) پورې لا هم د نوموړي نوم د امریکا د فدرالي تحقیقاتي ادارې، FBI په ویبپاڼه کې شته.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند، عبدالمتین قانع پرون (شنبې) وویل چې د امریکا حکومت د سراج الدین حقاني، عبدالعزیز حقاني، او یحیی حقاني پر سر ټاکل شوې جایزې لغوه کړي دي.

امریکا د سراج الدین حقاني پر سر ۱۰ میلیون ډالره جایزه ایښې وه.

د شنبې په ورځ (د حمل ۲مه) لسګونه متقاعدین د اعتراض په توګه په کابل کې د تقاعد ریاست مخې ته راټول شوي وو او د خپلو معاشونو د ترلاسه کولو غوښتنه یې کوله.

د افغانستان د متقاعدینو د اتحادیې مشر افندي سنګر ازادي راډیو ته وویل چې د طالبانو د مالیې وزارت په دې وروستیو کې د متقاعدینو د معاشونو لپاره یو مهالویش چمتو کړی چې له مخې به یې د ځینو متقاعدینو معاشونه په اوږد مهاله ډول ورکړل شي.

ښاغلي سنګر زیاته کړه چې"دوی د دې لپاره تقسیم اوقات چمتو کړي، او هر وزارت ته هره میاشت وخت ورکول شوي. موږ انتظار کوو، لکه څنګه چې مونږ نظامي وګړي یو، زموږ نوبت به د ۱۴۰۴ کال د حوت په میاشت کې راشي. نور وزارتونه هم ورته وختونه لري او دوی به مهال ویش سره سم فعالیت وکړي. دا هغه څه دي چې طالبانو مونږ ته وویل. ایا دا به ترسره شي یا نه، دا بل ګام دی، مګر د هغو کسانو لپاره چې د اسلامي امارت په جریان کې تقاعد شوي دي د هغو نه ځينو کسانو ته ویشل شوی دی."

د هغه په وينا، د تقاعد شويو کسانو ټول شمېر شاوخوا ۱۵۰ زره کسان دي ، چې له شاوخوا څلورو کلونو راهیسې یې معاشونه نه دي ترلاسه کړي.