د جرمني صدراعظم اولاف شولڅ د منځنۍ آسیا د پنځو هېوادونو ولسمشرانو ته ویلي دي چې له دوی سره د همکارۍ پراختیا د جرمني ستراتیژیک هدف دی.

شولڅ د قزاقستان، ازبکستان، قرغزستان، ترکمنستان او تاجکستان ولسمشرانو ته په هغه غونډه کې چې پرون د قزاقستان په پلازمېنه استانه کې جوړه شوې وه وویل چې له دې هېوادونو سره د جرمني اړیکي هیڅکله دومره نه وو نږدې شوي لکه اوس چې دي.

هغه زیاته کړه چې دواړه لوري د نړۍ په اوسني مبهم حالت کې نږدې ملګرتیا ته اړتیا لري.

شولڅ په منځنۍ آسیا کې د روسیې د نفوذ د کمولو لپاره د هڅو په ترڅ کې د ۲۰۲۳م کال په سپټمبر کې په برلین کې د منځنۍ آسیا له ولسمشرانو سره په لومړۍ سرمشریزه کې هم کتلي وو.

د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو په چارو کې د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري هغه افغان مېرمنې ستایلي چې په افغانستان او نوره نړۍ کې د خپل حقونو لپاره غږ اوچتوي.

مېرمن امیري نن پر خپل ایکس‌پاڼه په یوه بیان کې ولیکل، داسې مهال چې طالبان د دې په ټکو، د جنسي ځورونو تګلارې ته دوام ورکوي افغان مېرمنې په هېواد کې دننه او بهر په بېلابېلو ځایونو کې راټولېږي څو وښيي چې د خپلو حقونو په دفاع کې له نړیوالو حساب کتاب غواړي.

مېرمن امیري د کومې غونډې یادونه نه ده کړې او نه یې د چا نومونه یاد کړي، خو نوموړې دا بیان وروسته له هغه ورکوي چې د افغان مېرمنو یوې ډلې پرون د اروپا د پارلمان یوې غونډې ته د افغانستان د بشري وضعیت په اړه خبرې وکړې.

د دې غونډې یوې ګډونوالې افغانې سیاستوالې شکریې بارکزۍ په خپله وینا کې له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې د افغانستان د روان وضعیت او په ځانګړي ډول د بشري حقونو وضعیت ته ډېره پاملرنه وکړي.

د افغانستان دوه ملي لوبډلې نن لوبې کوي.

د افغانستان د فوټسال ملي ټیم به نن چهارشنبې د ۲۰۲۴م کال د فوټسال نړیوال جام سیالیو په لړ کې په دویمه لوبه کې له ارجنټاین سره مخامخ شي.

د ازبکستان پلازمېنه تاشکند د دغو سیالیو کوربه دی.

افغانستان په خپله لومړۍ لوبه کې انګولا ته ۶ د ۴ پر وړاندې ماتې ورکړې وه او ارجنټاین هم د اوکراین په وړاندې ۷-۱ بریا خپله کړې ده.

همدارنګه د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله به نن له جنوبي افریقا سره د درېیو نړیوالو یو ورځنیو لوبو د لړۍ لومړی لوبه پیل کړي.

دغه لوبې د متحده عربي اماراتو د شارجې ښار د کرکټ په لوبغالي کې ترسره کېږي.

دا لومړی ځل دی چې د افغانستان او جنوبي افریقا د کرکټ ټیمونه په یوه لوبلړۍ کې سره مخامخ کېږي.

دواړو ټیمونو مخکې په مختلفو تورنمنټونو کې سیالي سره کړي چې تراوسه هېڅ یوه یې هم افغانستان نه‌ده ګټلې.

د دواړو ټیمونو ترمنځ دویمه لوبه د سپټمبر په ۲۰مه او درېیمه یې د سپټمبر په ۲۲مه پلان شوې دي.

پولیو فري افغانستان د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو ناروغۍ ضد د پولیو د واکسین پر اهمیت ټینګار وکړ.

دغه بنسټ پرون سې شنبې په خپله ایکس‌پاڼه کې لیکلي چې له پنځو کلونو کم عمره ماشومان د پولیو ناروغۍ له لوړ ګواښ سره ځکه مخ دي چې د هغوی د معافیت کچه ټیټه ده.

د دغه بنسټ په وینا، له همدې امله دا ډېره مهمه ده چې دغه ماشومان د پولیو په ټولو کمپاینونو او له یوه ځایه بل ته د سفر پر مهال د ټرانزیټ یا سرحدي ټیمونو له لوري واکسین شي.

پولیو فري افغانستان د کم عمره ماشومانو د پولیو ضد واکسین پر تطبیق ټینګار داسې مهال کوي چې د روغتیا نړیوال سازمان د دوشنبې په ورځ په یوه بیان کې وویل چې د طالبانو حکومت په افغانستان کې د کور په کور د پولیو د واکسین کمپاین درولی دی.

خو د طالبانو د حکومت د روغتیا وزارت ویاند شرافت زمان رسنیو ته په استولي پیغام کې ویلي چې د پولیو د واکسین د کمپاین پر وړاندې کومه ستونزه نه‌شته.

د روغتیا د نړیوال سازمان د شمېرو له مخې، په افغانستان کې روان کال د پولیو د مثبتو پېښو شمېر اتلسو ته رسېدلی دی.

ګوزڼ یا پولیو یوه ناعلاجه ناروغي چې ماشوم د تل لپاره فلج کوي او ان د مړینې سبب یې کېدای شي او د مخنیوي یوازېنۍ لاره یې دا ده چې له پنځو کلونو کم عمره ماشوم د پولیو پر ضد ځو ځلې واکسین شي.

د منځنۍ آسیا د پنځو هېوادونو ولسمشرانو او د جرمني صدراعظم د افغانستان له خلکو سره د بشري مرستو د دوام پر اړتیا ټینګار وکړ، خو یوځل بیا یې د دې هېواد د وګړو اساسي حقونو په ځانګړې توګه د نجونو او ښځو حقونو ته د درناوي غوښتنه وکړه.

په هغه ګډه اعلامیه کې چې پرون سې شنبې د قزاقستان په پلازمېنه استانا کې د قزاقستان، قرغزستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجکستان د ولسمشرانو او د جرمني د صدراعظم اولاف شولڅ د سرمشریزې په پای کې د جرمني حکومت پر خپله ویبپاڼه خپره کړې، دغو مشرانو د یوه امن، سولې او ثبات لرونکي او سوکاله هېواد په توګه د افغانستان د پرمختګ لپاره پر خپلو ټینګو ژمنو یوځل بیا ټینګاروکړ، داسې افغانستان چې د ټولو اتباعو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو او توکمیزو ډلو د بشري حقونو او اساسي آزادیو درناوي وکړي.

په ګډه اعلامیه کې همدارنګه په افغانستان کې د یوه ټولګډونه حکومت چې ټول قومونه او مذهبي او سیاسي ډلې په‌کې ګډون ولري، پر اهمیت ټینګار شوی دی.

د منځنۍ آسیا زیاتو هېوادونو په افغانستان کې د طالبانو له حکومت سره ډیپلوماتیکي اړیکې ټینګې کړي، خو تراوسه یې د هغه له په رسمیت پېژندلو ډډه کړې ده.

جرمني چې له طالبانو سره مستقیم تعامل نه لري، په دې وروستیو کې یې په یوه بېساري اقدام کې ۲۸ هغه افغانان چې د جرمني د محکمو له‌خوا مجرم پېژندل شوي و، بېرته افغانستان ته واستول.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزات په عمان کې د افغانستان د سفارت د بیا پرانیستو خبر ورکوي.

د دې وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیااحمد پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې چې نن خپور شو، ویلي چې په مسقط کې افغان سفارت د یکشنبې په ورځ خپلې چارې بیا پیل کړې.

د عمان حکومت تراوسه رسماً په دې اړه څه نه دي ویلي او د دې سلطنتي نظام رسنیو یې هم راپور نه دی ورکړی.

ضیااحمد ویلي چې د مسقط د سفارت چارې د طالبانو د حکومت د استازي له‌خوا ترسره کېږي.

وروسته له دې چې متحده عربي اماراتو تېره میلادي میاشت د طالبانو سفیر ومانه عمان بل عربي هېواد شو چې ورته اقدام کوي.

د کندهار ولایت په ارغنداب ولسوالۍ کې نن د هغه ځوان مړی وموندل شو چې په بوږنوونکي ډول وژل شوی دی.

د طالبانو سیمه‌ییز چارواکو ویلي چې د دې پېښې په اړه یې تحقیقات پیل کړې، خو د وژل شوي ځوان د هویت او د پېښې د احتمالي علتونو په اړه تراوسه څه نه دي ویل شوي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چار سرپرست وزیر امیرخان متقي په کابل کې له ځینو دېره سفیرانو او د نړیوالو موسسو له استازو سره په کتنه کې ویلي چې کوربه هېوادونه باید د افغان کډوالو بشري حقونو ته درناوی وکړي.

متقي په دې کتنه کې چې ویډیو یې نن د بهرنیو چارو وزارت ویاند حافظ ضیااحمد پر خپله ایکس پاڼه خپره کړې، ویلي چې له افغان کډوالو سره باید ښه چلند وشي څو هغو په مناسب وخت کې او په خپله خوښه بېرته خپل هېواد ته ستانه شي.

هغه همداراز له مرستندویو هېوادو او د بشري حقونو له ادارو غوښتي چې له افغان کډوالو سره په هېواد کې دننه او بهر مرستې وکړي او د هغوی د حقونو ملاتړ وکړي.

متقي دا څرګندونې داسې مهال د بشري حقونو یادونه کوي چې د دوی خپل حکومت د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د شورا په ګډون د بشري حقونو د موسسو له‌خوا له بشري حقونو، په تېره د ښځو او نجونو له بشري حقونو څخه په سرغړونه تورن شوی دی.

په عین حال کې د ایران ولسمشر مسعود پزشکیان پرون د سپټمبر په ۱۶مه وویل، هغه ډله افغانان چې په غیرقانوني اسنادو ایران ته ننوتي دي، بېرته به افغانستان ته واستول شي.

د ایران د سیستان او بلوچستان ایالت پولیسو د یکشنبې په ورځ خبر ورکړ چې شاوخوا ۱۵۰۰ تنه هغه افغان کډوال یې نیولي دي چې د ایراني چارواکو په وینا په دې هېواد کې د استوګنې قانوني اسناد یې نه درلودل.

د منځنۍ آسیا ځینو هېوادونو د جرمني له صدراعظم اولاف شولڅ څخه غوښتي چې د طالبانو له حکومت سره اړیکې عادي کړي.

د جرمني د خبري آژانس د راپور له مخې دوی دا غوښتنه نن د وږي په ۲۷مه له شولڅ سره په یوه سرمشریزه کې وکړه.

شولڅ د منځنۍ آسیا د پنځو هېوادونو له مشرانو سره د قزاقستان په پلازمېنه آستانه کې کتلي دي.

افغانستان د منځنۍ آسیا له درېیو هېوادو تاجکستان، ازبکستان او ترکمنستان سره ګډه پوله لري.

د خبر له مخې، شولڅ په دې غونډه کې د خبرو پر مهال د افغانستان په اړه په تېره د طالبانو له‌خوا پر نجونو او ښځو د لګېدلو پراخو محدودیتونو په اړه په احتیاط سره خبرې کولې.

شولڅ وویل هغه څه چې په افغانستان کې روان دي د زغملو نه دي.

هغه زیاته کړه چې د طالبانو حکومت په نامشروع ډول واکمن شوی او په افغانستان کې اوس مهال هغه څه پېښېږي چې ځوروونکي دي.

جرمني چې دوه لسیزې یې په افغانستان کې د امریکا په مشرۍ د نړیوال ائتلاف په چوکاټ کې پوځي ځواکونه لرل، په تېرو درېیو کلونو کې د طالبانو له حکومت سره ترینګلي اړیکي درلودل.

له ایرانه د افغان کډوالو د ایستلو په اړه د ایراني چارواکو له تېرو څرګندونو وروسته اوس ولسمشر مسعود پزشکیان ویلي، هغه افغانان به بېرته خپل هېواد ته واستول شي چې، په غیرقانوني اسنادو ایران ته ننوتي دي.

ښاغلي پزشکیان پرون یوې خبري غونډې ته وویل، د ایران د امنیت عالي شورا د کډوالو د قوانینو په اړه د بحث لپاره درې ځلې غونډې جوړې کړې دي.

هغه زیاته کړه چې افغانان او ایرانیان وروڼه دي، خو د دواړو هېوادو ترمنځ د قانوني چوکاټونو رعایت خورا مهم دی.

پزشکیان د انتخاباتي کمپاین پر مهال هم د افغانستان او ایران ترمنځ د سرحدونو د بندېدو پر اړتیا ټینګار کړی و.
ایراني چارواکو مخکې اعلان کړی و، چې د روان کال ترپایه به شاوخوا دوه میلیون غیرقانوني کډوال له‌دې هېواده وباسي.

د ایران د سیستان-بلوچستان ولایت امنیه قوماندانۍ د یک‌شنبې په ورځ د هغو نژدې ۱۵۰۰ تنه افغانانو د نیولو خبر ورکړ چې، د چارواکو په وینا په ایران کې یې د استوګنې قانوني اسناد نه درلودل.