د پاکستان صدراعظم شهباز شریف د شانګهای د همکارۍ د سازمان په غونډه کې چې اسلام‌آباد یې نن کوربه و، ټینګار وکړ چې په سیمه کې له سوداګریز او ټرانزیټي فرصتونو څخه د استفادې لپاره اړتیا ده چې افغانستان له امن او ثبات څخه برخمن وي.

شهباز شریف د شانګهای د همکارۍ سازمان د غړیو هېوادونو د حکومتونو د مشرانو د شورا ۲۳مې غونډې ته په وینا کې وویل، افغانستان له سیمې سره د اتصال له پلوه د سوداګرۍ او ټرانزیټ لپاره یو ارزښتناکه فرصت رامنځته کوي چې ګټه یې د شانګهای د همکارۍ د سازمان ټولو غړو هېوادونو ته رسېږي.

هغه همدارنګه له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې د بشري بېړنیو مرستو په برخه کې د افغانستان زیات ملاتړ وکړي.

د پاکستان صدراعظم همدارنګه د طالبانو له حکومت څخه غوښتنه وکړه چې سیاسي ټول شمولیت ته غاړه کېږدي او هم دا ډاډ ورکړي چې هېڅ یوه ډله به د افغانستان خاوره د ګاونډیانو پر ضد د ترهګرۍ لپاره نه کاروي.

که څه هم افغانستان د شانګهای د همکارۍ د سازمان څارونکی غړی دی، خو له کله چې طالبان پرافغانستان واکمن شوي، په غونډو کې یې د افغانستان څوکۍ خالي ده.

په هغه ګډه اعلامیه کې چې د شانګهای د همکارۍ سازمان د غړیو هېوادونو د حکومتونو د مشرانو د شورا د غونډې په پای کې خپره شوې، د افغانستان نوم هم نه‌دی اخیستل شوی.

د افغانستان د ۱۷ کلنو ځوانانو د فوټبال ملي لوبډله د ۲۰۲۵م کال اسیا جام د لارموندنې پړاو په سیالیو کې د ګډون په موخه کمبودیا ته لاړه.

د چهارشنبې په ورځ د اکټوبر په ۱۶مه نېټه د فوټبال فدراسیون خبر ورکړی چې لوبډله یې نن له کابل د کمبودیا په لور حرکت وکړ.

په خبر کې ویل شوي چې د اسیا جام د لارموندنې پړاو سیالۍ به د اکټوبر په ۱۷مه نېټه پیل او تر ۲۷مې نېټې به دوام وکړي.

افغانستان به د دې سیالیو په ترڅ کې په ب ګروپ کې له بنګله‌دېش، کمبودیا، فیلیپين او ماکایو سره سیالۍ وکړي.

د ویلو ده چې یادې لوبډلې له تېرو څو ورځو راهیسې د چمتووالي په موخه په کابل کې تمرینات ترسره کول.

پاکستان او چین د یوې ګډې اعلامیې په خپرولو سره د طالبانو له حکومته غوښتي چې افغاستان کې د ترهګرو ډلو د له‌منځه وړلو لپاره دې هر اړخیز ګامونه پورته کړي.

د چين صدراعظم لي ګیانګ او پاکستاني سیال یې شهباز شريف نن چهارشنبه د میزان ۲۵مه په يوه ګډه اعلامیه کې ټينګار وکړ چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې په افغانستان کې د ترهګرو ډلو شتون د سيمې او نړۍ د امنيت لپاره جدي ګواښ دى.

د دواړو هېوادونو صدراعظمانو له طالبانو دا هم غوښتي چې د افغانستان له خاورې د خپلو ګاونډيانو، سيمې او نړۍ پر ضد له کارولو دې ډډه وکړي.

دغه راز په دې اعلامیه کې دواړو هېوادونو په افغانستان کې د یوه ټولشموله حکومت د جوړولو لپاره د طالبانو د هڅولو لپاره د نړیوالې ټولنې د ګډو هڅو غوښتنه کړې ده.

دا اعلامیه وروسته له هغې خپره شوه چې د چین صدراعظم لي کیانګ تېره دوشنبه د پاکستان پلازمېنې اسلام‌اباد ته ولاړ.

لي ګیانګ د شانګهای همکاریو سازمان سرمشریزه غونډه کې چې نن په اسلام‌اباد کې جوړه شوې وه هم ګډون کړی دی.

د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ اداره (اوچا) وایي، د روان زېږديز کال په لومړیو شپږو میاشتو کې بشرپالو ادارو د افغانستان د ۱۳،۴ ميلیونه وګړو یو ډول لاس‌نیوی کړی دی.

اوچا پرون سه‌شنبه په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې، د جنوري نه تر جولای میاشتې پورې ۲،۲ میليون کسانو لږ تر لږه درې ډوله سکټوري ملاتړ ترلاسه کړی دی.

د اوچا د نویو شمېرو له‌مخې په افغانستان کې ټولټال ۲۳،۷ ميلیونه کسان د خوړو، روغتیا او روزنې په ګډون په مختلفو برخو کې مرستو ته اړ دي.

د دې ادارې په خبره، د غوښتل شوې ۳،۰۶ ميلیارډ ډالرو څخه تر اوسه پورې یوازې څه باندې ۷۳۵ ملیونه ډالر ترلاسه شوي دي.

د طالبانو د حکومت د ټرانسپورټ او هوایي چلند وزارت د هواپېژندنې ادارې نن چهارشنبې د افغانستان په ۷ ولایتونو کې د شدیدو بارانونو اټکل کړی دی.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د راپور له‌مخې د دې ادارې د خبرپاڼې سره سم په بدخشان، نورستان، تخار، پنجشېر، بغلان، کندز او بلخ ولایتونو کې د سالنګونو په ګډون د نسبتاً تېز باران، تالندې برېښنا او سېلابونو د راتلو اټکل کړی دی.

د افغانستان په یوشمېر ولایتونو کې وروستیو شدیدو ورښتونو او سېلابونو خلکو ته ځاني او مالي زیانونه اړولي دي.

په چین کې د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان سفارت وایي، پېکینګ د چین او افغانستان ترمنځ د واخان دهلیز د فعاله کېدو په اړه د طالبانو د حکومت هڅې ستایي او له خپله اړخه د دغه دهلیز د چارو لپاره په تدریج د ګامونو د اخیستو لپاره چمتووالی لري.

دا خبره په چین کې د افغانستان سفارت چې چارې یې د طالبانو له‌خوا ټاکل شوی سفیر مولوي بلال کریمي سمبالوي، پرون سه‌شنبې په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کې کړې.

په‌دې اړه په یوه بیان کې ویل شوي چې، د ښاغلي کریمي او د چین د بهرنیو چارو وزارت د اسیایي څانګې د مشر لیوجین سونګ ترمنځ په کتنه کې د دې دهلیز ترڅنګ د دواړو هېوادونو تر منځ د سیاسي، تجارتي او اقتصادي اړیکو پر لا پراختیا او تقویې او همدارنګه له سیمې او ګاونډیو هېوادونو سره د مثبتو تعاملاتو، سیاسي، اقتصادي، تجارتي او ټرانزیټي همکاریو پر دوام خبرې وشوې.

د بیان له‌مخې لیوجین سونګ وویل چې د ايم‌سي‌سي او مرکزي اسیا د نفت او ګازو شرکتونه به لا نور وهڅوي، تر څو د امو دریا د نفتي حوزې د تېلو د استخراج بهیر لا ګړندی او د مس عینک پروژې روان کارونه نور هم پراخ او چټک شي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت هم پرون سه‌شنبه پر خپله وېب‌‌پاڼه په یوه خبرپاڼه کې د دغې کتنې پخلۍ کړی او یوازې دومره یې ویلي چې، دواړو لورو د چین-افغانستان د اړیکو او د نورو د علاقې وړ دوه اړخیزو موضوعاتو په اړه خپل نظرونه تبادله کړل.

چین که څه هم لکه د نورو هېوادونو په څېر د طالبانو حکومت په رسمیت نه‌دی پېژندلی، خو لومړی هېواد و چې د تېر ۲۰۲۳ کال په وروستیو کې یې په پېکینګ کې د افغانستان د سفارت لپاره د طالبانو د حکومت له‌خوا د نومول شوي سفیر بلال کریمي باورلیک ومانه.

د افغانستان یوشمېر کورنیو رسنیو راپور ورکړی چې، د چارو شنونکی او پخوانی جنرال جاوید کوهستاني د طالبانو د حکومت له توقیفه خلاص شوی دی.

د کوهستاني د کورنۍ غړو له دغو رسنیو سره په خبرو کې منلې چې، هغه نن خپل کور ته تللی دی، خو نور جزیات یې نه‌دي ورکړي.

جاوید کوهستاني د تلې میاشتې په لومړۍ اوونۍ کې په کابل کې ونیول شو او هغه مهال د بشري حقونو د مدافعانو ټولنې وویل چې، نوموړی د طالبانو د استخباراتو له‌خوا نیول شوی دی.

کوهستاني له هغو محدود شمېر جنرالانو او نظر خاوندانو څخه دی چې، د طالبانو له بیاځلي واکمنۍ وروسته هم کابل کې پاتې شو او وخت ناوخت یې له رسنیو سره خبرې کولې.

معلومه نه‌ده چې نوموړی د کومو دلایلو له‌مخې طالبانو توقیف کړی و او خپله د طالبانو رسمي سرچینو هم تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي.

مخکې تر دې هم ګڼ‌‌شمېر فعالان نیول شوي او خلاص شوي، خو د طالبانو چارواکي تر ډېره نه د هغوی په نیولو او نه هم ازادولو تبصره کوي.

په افغانستان کې د اروپایي ټولنې ماموریت ویلي، زده‌کړې د دغه هېواد په پرمختګ کې کلیدي رول لري او په وینا دوی د افغانستان د ښې راتلونکې د تضمین په موخه د سلګونه ښوونځیو ملاتړ کوي.

دغه ماموریت دا څرګندونې نن سه شنبه پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټر کړي او د افغانستان لپاره یې د خپلې استازې هغه انځور خپور کړی چې کابل کې د نجونو یوه لومړني ښوونځي ته ورغلې ده.

طالبانو واک ته له بیا رسېدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي بند کړل او د ۲۰۲۲م کال په وروستیو کې یې د هغوی پوهنتونونه هم وتړل.

د اروپایي ټولنې په ګډون بېلابېلو نړیوالو سازمانونو او د ملګرو ملتونو استازو له طالبانو غوښتي چې د نجونو ښوونیز او تحصیلي مرکزونه پرانېزي، خو تراوسه دغه کار نه دی شوی.

ټاکل شوې ده چې نن سه شنبه د اکټوبر په ۱۵مه نېټه د افغانستان د کرکټ الف لوبډله د عمان په کوربتوب په پیل شويو درې اړخیزو سیالیو کې له هانګ کانګ سره ولوبېږي.

دا د یادو درې اړخیزو سیالیو پایلوبه ده چې د کابل پر وخت به ماسپښین ۱:۳۰مه بجه پیل شي.

د دې سیالیو په لړ کې افغانستان خپله لومړۍ لوبه له هانګ کانګ او دویمه له عمان ګټلې وه او تر ننۍ لوبې وروسته دا لوبلړۍ پای ته رسېږي.

د افغانستان کرکټ بورډ ویلي دي، دغه سیالۍ د اسیا ایمرجینګ سیالیو د چمتووالي په موخه پلان شوې دي.

د ویلو ده چې د اسیا ایمرجینګ جام سیالۍ به د روانې اکټوبر میاشتې په ۱۸مه نېټه پیل شي چې افغانستان به خپله لومړۍ لوبه په همدې نېټه د سریلانکا له الف لوبډلې سره ترسره کوي.

قرغزستان د افغانستان په بدخشان ولایت کې له قرغز افغانانو سره بشري مرسته کړې ده.

د قرغزستان رسنیو نن سه شنبه لیکلي، دا مرسته چې طبي توکي او وسایل په کې دي، د دوی د ولسمشر سدیر جپاروف په لارښونه پامیر ته لېږدول شوي دي.

خبر کې راغلي چې په پامیر کې د زړه، غاښونو او د نسایي ولادي له څانګو سره طبي وسایل مرسته شوي او ۷۵۵ کسانو چې ښځې او ماشومان هم په کې دي، روغتیایي مرستې ترلاسه کړي دي.

دې وړاندې د ملګرو ملتونو ادارو په افغانستان کې بشري وضعیت نازک ښودلی او ویلې يې دي چې شاوخوا څلورنیم میلیونه ماشومان او مېندې په خوارځواکۍ اخته دي.

د راپورونو له مخې، د افغانستان په پامیر سیمو کې شاوخوا ۴۰۰ قرغزي کورنۍ ژوند کوي او یوځل داسې راپورونه هم خپاره شول چې قرغزستان غواړي دغه کورنۍ هغه هېواد ته ولېږدوي.