افغانستان
یوناما: په اقلیمي بدلونونو کې د افغانستان ونډه کمه، خو ډېر ګواښ سره مخامخ دی
![ارشیف: په هلمند کې د اوبو کمښت خلک له ستونزو سره مخ کړي دي.](https://gdb.rferl.org/01000000-0aff-0242-255b-08db71514083_w250_r1_s.jpg)
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی دفتر یا یوناما وايي، افغانستان په اقلیمي بدلونونو کې تر ټولو لږه ونډه لري، خو تر ټولو زیات ګواښ سره مخامخ دی.
یوناما د اقلیم د اوونۍ په مناسبت په یوه بیان کې ویلي چې افغانستان اوس مهال د اوبو او هوا د ناڅاپي بدلون، په تېره د سېلابونو، وچکالۍ او د شګو د توپان او لړې له جدي ستونزو سره لاس ګرېوان دی.
یوناما زیاتوي، اوسمهال افغانستان د هغو اتو ډېرو زیانګالو هېوادونو له ډلې دی چې د اقلیمي بدلون د اغېزو پر وړاندې تر ټولو لږ چمتووالی لري.
پر افغانستان تېرکال سخته وچکالي راغله چې ساری یې په تېرو دېرشو کلونو کې نه و، لیدل شوی.
یوناما ټینګار کوي چې د تېرو ۴ لسیزو د وچکالۍ، د ټولنیز او اقتصادي وضعیت د ترینګلتیا، د کورنیو بېځایه شویو د شمېر د ډېرېدو او د اقلیمي بدلون د زیانونو له کبله په افغانستان کې بشري بحران زیات شوی.
د یوناما د بیان له مخې د دې بحران تر ټولو زیات تاوان کلیوالو خلکو په تېره ښځو او ماشومانو ته رسېږي.
د ورځې تازه خبرونه دلته ولولئ
تازه څېړنه ښيي چې په جرمني کې د بهرنیو وګړو د شمېر زیاتېدل د جرایمو له لوړېدو سره ارتباط نه لري
![د هغه افغان کډوال موټر چې په مونشن ښار کې یې له دېرشو زیات خلک ټپیان کړل](https://gdb.rferl.org/7a61e434-1352-4b0c-a3ba-08dd4a814ce6_w250_r1_s.jpg)
په جرمني کې د یوه تحقیقاتي مرکز تازه څېړنه ښيي چې په دې هېواد کې د دېره بهرنیانو لویه برخه په عمده جرایمو کې ښکېل نه دي.
د Ifo ایفو انستیتوت له خوا په شوي تحقیق کې د ۲۰۱۸ او ۲۰۲۳ کلونو ترمنځ د پولیسو له خوا د ثبت شویو جنايي پېښو په استناد ویل شوي دي چې په یوه ولسوالۍ کې د بهرنیو وګړو د زیاتېدونکي تناسب او په سیمه کې د شویو جرایمو ترمنځ هېڅ ارتباط نه و.
د دې تحقیق یوه څېړونکي ژان ویکتور علیپور ویلي دي چې د کډوالو په برخه کې هم د جرایمو تناسب په همدې ډول دی.
دا څېړنه د جرمني له عمومي انتخاباتو پنځه ورځې مخکې ترسره کېږي. د کډوالو له خوا د تشدد له پېښو وروسته امنیت د دې انتخاباتو په یوه مهمه موضوع بدل شوی دی.
د دې پېښو په وروستۍ مورد کې په مونشن ښار کې یو افغان کډوال د موټر په وسیله د کارګرانو پر یوه لاریون برید وکړ. د دې برید په نتیجه کې له دېرشو ډېر کسان ټپیان شول چې دوو تنو وروسته په روغتون کې سا ورکړه.
د چمپینز ټرافي د لوبو لړۍ سبا په کراچۍ ښار کې پیلېږي
![د چمپینز ټرافي لوبو په درشل کې له نیوزیلنډ سره د افغانستان لوبه (آرشیف)](https://gdb.rferl.org/2fed46d6-92aa-4a4c-89ca-3e6e42a3b700_w250_r1_s.jpg)
په پام کې ده د افغانستان په ګډون د چمپینز ټرافي د لوبو لړۍ سبا (د فبروري ۱۹مه) د پاکستان په کراچۍ ښار کې پیل شي.
په لومړۍ لوبه کې به کوربه پاکستان د نیوزیلنډ له لوبډلې سره مخامخ شي.
په دې لړۍ کې افغانستان د لومړي ځل لپاره برخه اخلي، او د جنوبي افریقا، انګلستان او آسټرالیا له ځواکمنو لوبدلو سره په بي ګروپ کې لوبېږي.
د افغان لوبډلې لومړۍ لوبه د جمعې په ورځ د فبروري په ۲۱مه له جنوبي افریقا سره پلان شوې او دوهمه لوبه به یې د فبروري په ۲۶مه له انګلستان او دریمه به یې د فبروري په ۲۸مه له اسټرالیا سره وي.
د چمپینز ټرافي لوبې دا ځل په دوو هېوادونو، پاکستان او متحده عربي اماراتو کې ترسره کېږي ځکه د هند لوبغاړو نه غوښتل پاکستان ته ولاړ شي.
جاپاني رسنۍ: د طالبانو پلاوی یوه غیرانتفاعي خصوصي بنسټ توکیو ته بللی
![](https://gdb.rferl.org/d3379c63-394b-4212-a0f7-5b40cfd030e0_w250_r1_s.jpg)
د طالبانو د حکومت یوه پلاوی، چې د اقتصاد مرستیال وزیر عبداللطیف نظري هم پکې شامل دی، د نیپون فاونډېشن په بلنه جاپان ته تللی دی.
دا د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته، جاپان ته د طالبانو د حکومت د چارواکو لومړنی سفر دی.
د نیپون فاونډېشن یوه چارواکي د دوشنبې په ورځ جاپاني رسنیو ته وویل، د دې سفر هدف دا دی چې طالبان درک کړي چې له نړیوالې ټولنې څخه د کمزورو خلکو لپاره د بشري مرستې منل یوه مهمه اړتیا ده.
په افغانستان کې ښځې له سختو شرایطو سره مخامخ دي، نو د دې جاپاني بنسټ چارواکي هیله لري چې دا سفر به مرسته وکړي چې د ښځو په اړه د طالب چارواکو ذهن روښانه کړي.
طالبانو د اسلام په اړه د خپل تعبیر پر اساس، ښځې له تعلیم او کار کولو منع کړې دي. د بشري حقونو د محدودیتونو له امله، د جاپان په شمول نړیواله ټولنه د طالبانو حکومت په رسمیت نه پېژني.
د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان بانک ۲۰ میلیون ډالره لیلاموي
![](https://gdb.rferl.org/9795DFA7-58D5-4818-A2D1-370E440EA291_w250_r1_s.jpg)
د بهرنیو اسعارو په تېره بیا ډالر په وړاندې د افغانۍ د ارزښت د ثبات لپاره د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان بانک نن (سې شنبې) ۲۰ میلیون ډالره نور لیللاموي.
دې بانک په وروستیو اوونیو کې، چې د ډالر په وړاندې د افغانۍ ارزښت ټیټ شو، په ځلونو ډالر بازار ته وړاندې کړي دي.
د افغانستان بانک پرون په یوه خبرپاڼه کې له خصوصي بانکونو، صرافیو او د پیسو د تبادلې له مرکزونو وغوښتل چې د دالرو په داوطلبۍ کې برخه واخلي.
د افغانستان بانک له لوري د ټاکل شوي نرخ پر اساس، پرون هر امریکايي ډالر په ۷۳ افغانۍ او ۷۶ پوله تبادله کېده.
د جنورۍ په میاشت کې، چې افغانستان ته د امریکا د مرستو د ځنډېدو خبرونه خپاره شول، د افغانۍ په وړاندې د ډالر ارزښت له ۶۸ افغانۍ څخه، نژدې ۸۰ افغانۍ ته لوړ شو.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت وايي، بهرنۍ اړیکې د ایالتي حکومت په صلاحیت کې نه دي
![د پاکستان د باندنیو چارو وزارت ویندوی](https://gdb.rferl.org/d43e9055-31d5-4f38-8e64-b296ab5ef6d9_cx0_cy37_cw99_w250_r1_s.jpg)
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د خیبرپښتونخوا د ایالتي حکومت د هغه اعلان په غبرګون کې چې غواړي افغانستان ته دوه پلاوي ولېږي، پرون وویل چې بهرنۍ اړیکې د فدرالي حکومت صلاحیت دی.
د پاکستاني رسنیو د راپور له مخې، د دغه هیواد د بهرنیو چارو وزارت ویاند شفقت علي خان پرون وویل: «د اساسي قانون له مخې، د بهرنیو اړیکو چارې د فدرالي حکومت صلاحیت دی.»
د خیبر پښتونخوا د اعلي وزیر سلاکار، محمد علي سیف، د یکشنبې په ورځ وویل چې د دې ایالت حکومت به دوه پلاوي افغانستان ته واستوي چې له کابل سره خبرې وکړي.
د محمدعلي سیف په وینا دا پلاوي د دې لپاره کابل ته استول کېږي چې د خبرو اترو لپاره مناسب چاپېریال رامنځته کړي او ډیپلوماټیکې چارې تنظیم کړي.
تر دې مخکې د جنورۍ په ۶ مه د خیبرپښتونخوا ایالت اعلي وزیر علی امین ګنډاپور ویلي و چې په دې ایالت کې د زیاتیدونکو ترهګریزو پیښو د مخنیوي لپاره به له فدرالي حکومت سره له مشورې وروسته یوه جرګه افغانستان ته ولیږي، چې د ده په خبره د بیلابیلو قومونو استازې به پکې ګډون ولري.
د کابل امنیه قومانداني، د کابل هوایي ډګر ته نژدې د چاودنې راپور رد کړ
![کابل، د طالبانو د پولیسو یو سرتېری (آرشیف)](https://gdb.rferl.org/01000000-c0a8-0242-e22a-08dbe033beab_w250_r1_s.jpg)
د طالبانو د امنیتي قوماندانۍ ویاند خالدځدراڼ د کابل هوايي ډګر ته نژدې د چاودنې په اړه راپورونه ردوي.
له دې مخکې ځینو کورنیو رسنیو د سرچینو په حواله راپور ورکړی و، چې نن د کابل د هوايي ډګر پر سړک یوه چاودنه شوې ده.
خو ښاغلي خالد ځدراڼ له آزادۍ راډیو سره په خبرو کې وویل چې په کابل کې نن کومه امنیتي پېښه نه ده شوې.
په ټل کې د مالونو د وړونکو موټرو پر کاروان په برید کې یو سرتېری وژل شوی او ۱۵ نور کسان ټپیان دي
![هنګو- د جنوري ۴مه، کورمې ته د تلونکو موټرو کاروان](https://gdb.rferl.org/e724e757-9367-497c-9bde-8de9b3e1c1c8_w250_r1_s.jpg)
پاکستاني چارواکي وايي چې د خیبرپښتونخوا له ټل سیمې څخه پاړه چنار ته د مالونو د وړونکو موټرو پر کاروان د برید پرمهال یو امنیتي سرتېری وژل شوی او د پولیسو په ګډون ۱۵ تنه نور ټپیان دي.
د کورمې د پولیسو یوه چارواکي د نوم نه ښودلو په شرط د آزادۍ راډیو مشال څانګې ته وویل چې نن (د سلواغې ۲۹مه) په خوراکي توکو او درملو بار د شاوخوا ۱۳۷ موټرو کاروان چې امنیتي ځواکونو او پولیسو بدرګه کاوه، هغه مهال چې له چپري سیمې څخه پاړه چنار ته روان شو، په وچت او مندریو سیمه کې د وسله والو تر برید لاندې راغی.
د دې چارواکي په وینا په دې برید کې پنځه موټر هم سوځول شوي دي. دا چارواکی زیاتوي چې د امنیتي ځواکونو او وسله والو ترمنځ جګړه کې له هیلیکوپټرو څخه هم کار واخیستل شو.
چارواکي وايي چې اوس مهال د ټل او پاړه چنار لاره د سوداګریزو موټرو پرمخ بنده ده.
جرمني دغه هېواد ته د سلګونو افغانانو الوتنې ځنډولي
![ولاړه الوتکه - انځور پخوانی دی](https://gdb.rferl.org/9b01a736-1e91-48d1-989e-3e396c76812f_w250_r1_s.jpg)
ځینو جرمني رسنیو راپور ورکړی چې دغه هیواد د سلګونو افغانانو الوتنې ځنډولي او دوه چارټر الوتنې یې لغوه کړې دي. د ویلټ ام زونټاګ ورځپاڼې د راپور له مخې، هغه افغانان چې الوتنې یې ځنډول شوي، لا دمخه یې د جرمني ویزې ترلاسه کړې دي.
ویل شوي چې دا الوتنې د جرمني د بیا میشتیدنې د پروګرام یوه برخه وه چې هدف یې دغه هېواد ته د سلګونو افغانانو لیږدول وو.
ډېری افغانان چې په افغانستان کې یې له جرمن ځواکونو، بنسټونو او موسسو سره اوس مهال له پاکستان او نورو هیوادونو څخه جرمني ته د تلو په تمه دي.
جرمني دغه هېواد ته د افغانانو د لېږد پروسه وروسته له هغه ځنډولې چې تېره پنجشنبه په مونیخ کې یوه افغان کډوال په خپل موټر باندې لسګونه کسان ووهل.
د فرهاد په نوم افغان کډوال چې تر دې برید وروسته نیول شوی خپل موټر په مونیخ ښار کې د تجارت د اتحادیې په لاریونوالو وروست. په هغه برید کې لږ تر لږه ۳۹ کسان ټپیان شول چې له ډلې یې وروسته یوې دوه کلنې ماشومې او ۳۷ کلنې مور یې د سختو ټپونو له امله ساه ورکړه.
د لومړي ځل لپاره د طالبانو یو پلاوی جاپان ته تللی
![د طالبانو یو پلاوی له سفر مخکې، ارشیف](https://gdb.rferl.org/66f61203-e5b4-483d-a40f-b69c3d32b660_w250_r1_s.jpeg)
جاپاني رسنیو ویلي چې توکیو کې د " نیوپون فوندیشن" په نوم یوه بنسټ چې د جاپان ملي ګټو ته کار کوي، د طالبانو یوه پلاوي ته د سفر بلنه ورکړې ده.
د جرمني ( ډي.پي.اې) خبري اژانس لیکلي چې د همدې بلنې پر اساس د طالبانو یو پلاوی جاپان ته تللی چې جوړښت کې یې د اقتصاد وزارت مرستیال عبداللطیف نظري شامل دی.
خپله ښاغلي نظري د شنبې په ورځ پر خپله ایکس پاڼه لیکلي چې د یو رسمي سفر په ترڅ کې جاپان ته روان شوی دی.
دا له کله چې د ۲۰۲۱ کال په اوړي کې طالبان واکمن شوي، جاپان ته یې د یوه چارواکي لومړنی رسمي سفر دی.
تراوسه د سفر د اجنډا او هلته د کیدونکو بحثونو په اړه ډير معلومات نه دي خپاره شوي.
طالبانو تر دې وړاندې د سیمې نورو هېوادونو ته هم ورته سفرونه کړي، خو تراوسه هیڅ یوه هېواد د دوی حکومت په رسمیت نه دی پیژندلی.
ننګرهار کې د طالب او پاکستاني پوله ساتو تر منځ نښتې شوي
![د پاکستان - افغانستان سرحدي سیمې](https://gdb.rferl.org/5c221285-2c8a-40c3-afa8-246b7c395652_w250_r1_s.jpg)
په ننګرهار کې د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ ریاست مسوول قریشي بدلون ویلي د یکشنبې په ورځ د لعلپورې ولسوالۍ اړوند «ډیورند فرضي کرښې» ته څیرمه نښته هغه مهال وشوه چې طالبانو په خپلو پوستو کې مورچه جوړوله او پاکستاني پوله ساتو پرې ډزې وکړې.
بدلون زیاته کړې چې طالب ځواکونو د دغو بریدونو په ځواب ډزې کړي او د پاکستان دوه پوستې یې په نښه کړې دي.
دې نښتو څو ساعته دوام کړی دی.
اخوا له پکتیکا ځینو ناتایید شویو رپوټونو کې راغلي چې پاکستاني ځواکونو د برمل ولسوالۍ په مارغه چینه سیمه کې هوایي بریدونه کړي دي.
د طالبانو اړوند ځينو رسنیو بیا ویلي چې پاکستاني جټ الوتکو د ډيورنډ کرښې هاخوا په جنوبي او شمالي وزیرستان کې د عامو خلکو کورونه په نښه کړي دي.
پاکستاني پوځیانو تر دې مخکې هم د افغانستان په ځینو سرحدي سیمو په تېره په پکتیکا کې هوايي بریدونه کړي دي.