د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت یوناما نن د ډسمبر درېیمه د معلولیت لرونکو کسانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د طالبانو پر حکومت غږ کړی چې د ټولنې په پرمختګ کې د معلولو کسانو ونډه په رسمیت وپېژني.

یوناما په یوه بیان کې ویلي چې په افغانستان کې معلول خلک د زده‌کړ، کار، روغتیايي خدماتو او ټولنیز مشارکت په برخو کې له ننګونو سره مخامخ دي.

له بلې خوا د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپورتر ریچارډ بینېټ په افغانستان کې د معلولانو د حقونو د خوندیتوب لپاره د کور او نړۍ په کچه د ملاتړ غوښتنه کړې.

بینېټ پر ایکس شبکې لیکلي چې دا خبره باید یقیني شي چې د میلیونونه معلولو افغان وګړو غږ اورېدل کېږي.

هغه غوښتنه کړې چې باید په ټولنه کې د معلولو کسانو د ګډون او هغوی ته د باعزته ژوند او انډول فرصتونو د برابرولو د هڅو ملاتړ وشي.

د طالبانو د حکومت د شهیدانو او معلولینو د چارو وزارت وايي، په افغانستان کې د تېرو څه باندې څلورو لسیزو جګړو له کبله له ۱۸۰زرو زیات معلولان ثبت دي چې څه باندې پنځوس زره یې نارینه او له دېرش زرو ډېرې ښځې دي.

د افغانستان لپاره د بریتانیا د سفارت شارژدافېر رابرت ډیکسن په افغانستان کې د طالبانو له‌خوا د نجونو پر لوړو زده‌کړو د تازه بندیزونو له کبله ژوره اندېښنه ښودلې ده.

ډیکسن نن پر خپله ایکس‌پاڼه ولیکل چې د افغان نجونو پر لوړو زده‌کړو د طالبانو بندیز د نجونو د تعلیم حق ته یو بل سپکاوی دی او زیاتوي چې د طالبانو دا اقدام به روغتیايي خدماتو ته د ښځو او نجونو لاسرسی نور هم محدود کړي.

د طالبانو حکومت پرون اعلان وکړ چې له نن سه‌شنبې څخه به د نجونو پرمخ د روغتیايي زده‌کړو د عالي موسسو دروازې بندې وي.

د طالبانو حکومت مخکې له دې د نجونو منځني ښوونځي، لېسې او پوهنتونونه هم تړلي دي.

د ۱۹ کلنو ځوانانو د اسیا جام په ګروپي پړاو کې افغانستان خپله وروستۍ سیالي له نیپال سره ترسره کړه چې د یوې وېکټې په تفاوت یې ماتې وخوړه.

دغه سیالي چې نن سه شنبه د ډسمبر په درېیمه نېټه د عربي متحده اماراتو د شارجې په لوبغالي کې ترسره شوه، افغان لوبډلې د لوبې پچې تر ګټلو وروسته توپوهنه غوره کړه.

افغانستان په ۳۵.۴ اورونو کې ټول لوبغاړي له لاسه ورکړل او ۱۲۳ منډې یې جوړې کړې.

په دې سیالۍ کې هم مخکښ افغان منډه جوړونکی فیصل خان و چې ۵۲ منډې یې وکړې.

نيپالۍ لوبډلې ورکړل شوی هدف په ۴۱.۲ اورونو کې د ۹ لوبغاړو تر سوځېدو وروسته پوره کړ او په دې سره افغانستان خپله وروستۍ او درېیمه سیالي هم وبایلله.

یادې لوبډلې ته لوبډلمشر هېمنت دامي ۲۲ ناسوځېدلې منډې وکړې او لوبه یې وګټله او په افغان توپ اچونکو کې الله محمد غضنفر او خاطر ستانکزي درې درې لوبغاړي وسوځول.

د ۱۹ کلنو ځوانانو په روان اسیا جام کې افغانستان خپله لومړنۍ دوه سیالۍ بنګله‌دېش او سریلانکا ته هم بایللې وې او په دې سره یې په دغه جام کې سفر بشپړ شو.

د دې جام له الف ګروپ څخه پاکستان او هندوستان او له ب ګروپ څخه بنګله‌دېش او سریلانکا د نیمه پایلوبې پړاو ته ورسېدل.

د ویلو ده چې د اسیا جام سیالیو پایلوبه به د ډسمبر میاشتې په ۸مه نېټه ترسره شي.

د پاکستان د پښتونخوا ملي عوامي ګوند مشر محمودخان اڅکزي په سیمه کې د امنیت د ټینګښت په هدف د یوې لویې جرګې د جوړېدو غوښتنه کړې.

ښاغلي اڅکزي پرون د خپل پلار ولس‌پال سیاستوال عبدالصمدخان اڅکزي د ۵۱ تلین په مناسبت یوې غونډې ته په وینا کې د طالبانو پر حکومت غږ وکړ چې د سیمې د امنیت لپاره دې په افغانستان کې یوه لویه جرګه راوغواړي او وروسته دې له پاکستان سره یوه ورته جرګه جوړه کړي.

د طالبانو حکومت تر اوسه په‌‌دې اړه څه نه‌‌دي ویلي.

ښاغلي اڅکزي همداراز وویل، د پاکستان پوځ باید په سیاست او ملکي چارو کې د لاس‌وهنو پرځای د امنیت ټینګښت ته پام وکړي.

د پاکستان پوځ تر اوسه د محمودخان اڅکزي د څرګندونو په اړه څه نه‌دي ویلي، خو له‌‌دې مخکې یې په سیاسي چارو کې د لاس‌وهنې تورونه رد کړي دي.

د پاکستان پوځ ادعا کوي چې وسله‌‌‌والې ډلې د پاکستان پر قلمرو د حملو لپاره د افغانستان له خاورې کار اخلي.

د طالبانو حکومت دا ادعاوې بیا بیا رد کړي او ویلي یې دي چې، په پاکستان کې دېره د اسلامي دولت ډلې یا داعش وسله‌‌وال د افغانستان په حملو کې لاس لري.

د ملګروملتونو امنیت شورا پرون اعلان وکړ چې، په روانه ډسمبر میاشت کې به د افغانستان د وضعیت په اړه بحث وکړي.

د امنیت شورا د بیان له‌مخې تمه ده چې، د افغانستان لپاره د ملګروملتو د مرستندوی ماموریت یوناما مشره روزا اوتونبایووا، د افغانستان د بندیزونو د کمېټې مشر اندریس مونتال وو سوسا او د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ د دفتر یا اوچا استازی به د امنیت شورا درې میاشتنې غونډې ته راپورونه واوروي.

بیان زیاتوي چې د دې غونډې په اجنډا کې د افغانستان د بندیزونو د کمېټې د څار د ډلې او د یوناما د ماموریتونو د تمدید په ګډون بېلابېل مسایل شامل دي.

د جرمونو نړیوالې محکمې ICC ته د افغانستان د بشري حقونو د قضیې له راجع کېدو وروسته د دې محکمې مشر څارنوال کریم خان ویلي دي، چې ډېر ژر به د طالبانو د چارواکو د نیولو حکم صادر کړي.

ښاغلي کریم خان دا څرګندونې پرون (د ډسمبر ۲مه) د هالنډ په هاګ ښار کې د ICC د غړو د ۲۳مې اسمبلې له پیلېدو وروسته په یو بیان کې وکړې.

هغه وویل د افغانستان وضعیت ته په پام سره به ډېر ژر دا حکم صادر شي، خو ښاغلي خان په‌‌‌‌‌‌‌دې اړه نور جزیات ورنه‌کړل.

تېره اوونۍ چیلي، کوستاریکا، اسپانیا، فرانسې، لوکزامبورګ او مکسیکو په افغانستان کې د ښځو پر حقونو د تېري د ادعاوو قضیه ICC ته راجع کړه.

د طالبانو حکومت تر اوسه په‌دې اړه څه نه‌دي ویلي، خو له‌دې مخکې یې د ښځو له حقونو د سرغړونو تورونه رد کړي دي

دې محکمې په‌‌‌دې وروستیو کې د اسراییل د صدراعظم بنیامین نتنیاهو، د دې هېواد د دفاع وزیر یواف ګالانت او د میانمر د دیکتاتور پوځي مشر د نیولو حکمونه هم ورکړي دي.

ایران وايي، د افغانستان پولې ته نږدې یې د خپلو ختیځو پولو په اوږدو کې د تروریستي خوځښتونو په وړاندې پوځي تمرینونه کړي دي.

د ایران د دولتي راډیوتلوېزیون خبري اژانس پرون (دوشنبې) وویل، د دغه هېواد د ځمکني پوځ تمرینونه د طالبانو د حکومت په شمول د ختیځو ګاونډیو هېوادونو په همکارۍ او همغږۍ وشول.

ایران له افغانستان سره په پوله کې ۶۵ کیلومتره دېوال جوړ کړی او ویلي یې دي چې، د کال تر پایه ۳۰۰ کیلومتره نور رغوي.

په خبر کې ویل شوي، په‌‌‌دې پوځي مانوره کې له هیلي‌کوپترو او نورو جنګي وسایلو کې کار اخیستل شوی دی.

د ایکو په نوم د اقتصادي همکارۍ سازمان د غړیو هېوادونو د بهرنيو چارو وزیرانو اته‌ویشتمه غونډه نن د ایران په مشهد کې جوړیږي.

د ایران د دولتي خبري اژانس ایرنا د راپور له‌‌مخې، په‌‌دې غونډه کې به د غړیو هېوادونو د بهرنيو چارو وزیرانو ترڅنګ د هغوی سفیران، ډیپلوماتان او متخصصان هم ګډون وکړي.

د ایکو سازمان په ۱۹۶۴م کال د ایران، ترکیې او پاکستان له لوري تاسیس شو، وروسته د افغانستان په شمول د منځنۍ اسیا هېوادونه هم ورسره یوځای شول.

پرون په مشهد کې د دې سازمان د متخصصانو په غونډه کې د افغانستان په استازیتوب چا ګډون نه و کړی او ویل کېږي چې دې سازمان د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر ته هم په نننۍ غونډه کې د ګډون بلنه نه‌ده ورکړې.

د طالبانو حکومت تر اوسه د هیڅ هېواد له لوري په رسمیت نه‌دی پېژندل شوی.

د سره صلیب نړیواله کمېټه وايي چې، د سږ کال په لومړیو ۹ میاشتو کې یې د څه باندې ۱۱ زره افغان ماشومانو د یو ډول مورزادي ناروغۍ په درملنه کې مرسته کړې ده.

د سره صلیب نړیوالې کمېټې پرون (دوشنبې) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د جنورۍ او سپټمبر د میاشتو ترمنځ د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې یې په خپلو طبي مرکزونو کې ۱۱ زره ۴۳ تنه افغان ماشومانو ته، چې سي‌‌پي یا (سربرل پالسي) ستونزه یې لرله، حیاتي خدمات وړاندې کړي دي.

سربل پالسي (Cerebral palsy) یو ډول مورزادي دماغي اختلال دی چې، عموماً ماشوم ته د مور په نس کې، یا د زوکړې په مهال او یا هم له زېږېدو سم‌دستي وروسته ماشوم ته پیدا کېږي.

د سره صلیب نړیواله کمېټه وايي چې، تېر کال یې په ورته موده کې د دې ډول ۱۱ زره ۲۹۶ ماشومانو درملنه کړې وه.

د ښځو د حقونو فعاله منیژه صدیقي چې څو میاشتې یې د طالبانو په بند کې تېرې کړي، وايي، دا مهال په یوه ګاونډي هېواد کې په بې برخلیک حالت کې ژوند کوي.

مېرمن صدیقي په هغه ویډیو کې پرون یکشنبه د ښځو د حقونو ځینو فعالانو پر ایکس شبکه خپره کړې، ویلي چې د استوګنې د قانوني اسنادو نه درلودلو له کبله افغانستان ته د خپل اخراج د احتمال په باب اندېښنه لري.

هغه وايي: "دا مهال په یوه ګاونډي هېواد کې په بد وضعیت کې له اقتصادي، امنیتي ستونزو سره او له قانوني اسنادو پرته ژوند کوم. د بشري حقونو له هر بنسټ، د بشري حقونو او ښځو د حقونو له هر فعال سره چې مې اړیکه ونیوله، غوښتنه مې ور وړاندې کړه، خو زما غوښتنو ته یې پام ونه کړ."

معترضه مېرمن منیژه صدیقي د سږکال په وري یا حمل میاشت کې د طالبانو په زندان کې د شاوخوا اوو میاشتو له تېرولو وروسته خوشې شوه.

هغې ویلي چې د بند پر مهال په جسمي او رواني لحاظ شکنجه شوې او بد چلند ورسره شوی دی.

د طالبانو حکومت په دې باب څه نه دي ویلي.

طالبانو څه باندې درې کاله مخکې پر افغانستان د ولکې له بیا ټینګولو وروسته د ښځو د حقونو د فعالانو، د مدني ټولنې د غړو، د پوهنتون د استادانو او خبریالانو په ګډون لسګونه کسان نیولي او بندیان کړي دي.

د دوی ډېری له څه مودې وروسته بېرته خوشې شوي دي.

د بشري حقونو سازمانونو له طالبانو غوښتنه کړې، چې خپلسرې نیونې ودروي.