د طالبانو د حکومت د صنعت او سوادګرۍ وزیر نورالدین عزیزي نن سهار سې شنبې د جولای دویمه د یوه پلاوي په مشری ازبکستان ته لاړ.

د طالبانو د تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د عزیزي له قوله د دې سفر موخه په ازبکستان کې په هغه څلور ورځني نندارتون کې چې شاوخوا ۲۵۰ افغان سوادګرو په کې برخه اخلي، ګډون بللی دی.

وړاندې د عزیزي له قوله ویلي شوي وو چې دوی به په دې سفر کې خپل تجارتي پروګرامونه د ازبکستان له چارواکو سره شریک کړي.

ټاکل شوې نن د ازبکستان په پلازمېنه تاشکند کې د افغاني تولیداتو درې ورځنی نندارتون پرانیستل شي.

د طالبانو حکومت تر کنترول لاندې ملي تلوېزیون ویلي، په دې نندراتون کې به افغاني غالۍ، لاسي صنایع، قیمتي کاڼي، وچه مېوه او ځني نور محصولات نندارې ته وړاندې شي.

طالب چارواکو په دې نندارتون کې د ښځینه صنعتکارانو او سوداګرو د ګډون او نه ګډون په اړه تراوسه څه ویلي نه دي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس وايي، له پرون راهیسې له پاکستانه نژدې درې سوه کورنۍ بېرته افغانستان ته راستنې شوي دي.

دې اژانس نن پر خپلې ایکسپاڼې یا پخواني ټویټر لیکلي، له دغو کورنیو ۵۳ يې د کندهار د سپین بولدک، ۴۴ يې د نیمروز د وریښمو پل او ۱۲۱ نورې يې د اسلام کلا له لارې بېرته هېواد ته راغلي دي.

د اژانس پر اساس، له دې ډلې شپږ کورنۍ خپلو سیمو ته لېږدول شوې، او پر یو شمېر نورو کورنیو مرستې هم ویشل شوي دي.

دا افغانان په داسې حال کې بېرته افغانستان ته ستنیږې چې له پاکستان څخه یوازې په تېرې جون میاشت کې ۲۲زره افغان کډوال افغانستان ته راستانه کړای شوي وو.

په دوحه کې د طالبانو د شپږ کسیز پلاوي مشر او د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد وايي، د افغانستان لپاره د ایران له ځانکړي استازي سره يې د اړیکو پر پراختیا او سیمه‌ییز اتصال خبرې کړي دي.

مجاهد نن پر خپلې ایکسپاڼې یا پخواني ټویټر لیکلي، دا خبرې يې په دوحه کې د ایران له ځانګړي استازي حسن کاظمي قمي سره په کتنه کې کړي دي.

مجاهد پر ایکسپاڼې په یو بل پیغام کې د افغانستان لپاره د پاکستان د ځانګړي استازي اصف دراني او په دوحه کې د دغه هیواد له سفیر سره د کتنې هم ویلي دي.

د قطر پلازمېنه دوحه د جون په ۳۰مه او د جولای په لومړی نېټه د سرطان لسمه او یوولسمه د ملګرو ملتونو په کوربه‌توب د افغانستان په اړه د یوې ناستې کوربه وه.

دې ناستې ته د مجاهد په مشری د طالبانو د حکومت شپږ کسیز پلاوی ورغلی و.

د دوحې په ناسته کې د افغان ښځو او مدني فعالانو استازو ته د ګډون بلنه نه وه ورکړل شوې.

دوحې ته د طالبانو د حکومت تللي پلاوي د ازبکستان، پاکستان او قطر له استازو سره پر (افغان ترانس) پروژې خبرې کړې دي.

افغان ترانس له ازبکستان څخه د افغانستان له لارې پاکستان ته د ریللار یا د ریلاګاډي پټلۍ د غځولو پروژه ده چې د درې واړو هېوادونو د تجارتي اړیکو لپاره مهمه بلل کیږي.

د طالبانو د حکومت ویاند او دوحې ته د دوی د تللي پلاوي مشر ذبیح الله مجاهد بیګا ناوخته پر خپله ایکس پاڼه/ پخواني ټویټر لیکلي، ګډونوالو د دې پروژې د کار د ژر تر ژره پيل غوښتنه وکړه.

په افغانستان کې دا ریللار، چې ۶۴۷ کیلومتره اوږدوالی لري، له مزارشریف څخه پیلیږي، له سمنګان، بغلان، بامیان، میدان وردک، لوګر او پکتیا ولایتونو څخه تېرېږي او په ډنډوپټان ولسوالي کې د پاکستان له ریللار سره یوځای کېږي.

تر دې وړاندې د ازبکستان چارواکو ویلي و چې دغه پروژه به تر ۲۰۲۷ کال پورې بشپړه شي.

د پروژې لګښت څه باندې څلورنیم میلیارده ډالره اټکل شوی دی.

په ملګرو ملتونو کې د روسیې استازی واسیلي نبنزیا وایي، مسکو پر طالبانو د لګول شویو بندیزونو په لیرې کولو غور کوي.

د یورو اکتیف خپرونې د لیکنې پر اساس، نبنزیا پرون دوشنبې دا څرګندونې داسې مهال وکړې چې د طالبانو یوه پلاوي په دوحه کې د نړیوالې ټولنې له استازو سره ناسته درلوده.

نبنزیا خپرونې ته ویلي، پر دې حقیقت سترګې نه شي پټیدای چې طالبان دا مهال افغانستان اداره کوي او باید په همدې ترتیب له هغوی سره معامله وشي.

نبنزیا ونه ویل چې دوی به څه وخت په عملي توګه طالبان د بندیزونو له لسته وباسي.

تر دې وړاندې د روسیې ولسمشر ولادمیر پوتین او د کابینې څو نورو غړو هم له طالبانو سره د اړیکو د پياوړتیا او پر هغوی د بندیزونو د لرې کولو په تړاو ورته څرګندونې کړې دي.

طالبان له ۲۰۰۳ کال راهیسې په روسیه کې د منع شویو ترهګرو ډلو په لیست کې دي.

د دوحې په درېیمه ناسته کې د طالبانو د پلاوي مشر ذبیح الله مجاهد ویلي، په افغانستان کې د ملګروملتونو د ځانګړي استازي د ګومارلو اړتیا نه شته.

مجاهد چې د ناستې په پای کې بېګا شپه خبریالانو ته غږېده وویل اوس چې د ده په خبره افغانستان کې سوله او ثبات دی د ځانګړي استازي ګمارنې ته اړتیا نشته ځکه یوناما د ملګرو ملتونو په استازیتوب موجوده ده.

د دوحې دریمه ناسته د دوو ورځو لپاره د طالبانو د پلاوي، ملګرو ملتونو او د افغانستان لپاره د بیلابیلو هېوادونو د ځانګړو استازیو تر منځ ترسره شوه.

تر دې ناستې وروسته نن په دوحه کې د افغانستان د مدني ټولنې او د بشري حقونو د مدافعینو، ملګرو ملتونو او د هېوادونو د ځانګړو استازیو یوه ناسته هم پلان شوې ده.

ځینو فعالانو په دې ناسته کې خپل ګډون رد کړی او انتقاد یې کړی چې افغان ښځې او مدني فعالان ولې د ملګرو ملتونو له خوا د دوحې اصلي ناستې ته نه وو بلل شوي.

یوه ډله بیا په ټوله کې له طالبانو سره د ملګرو ملتونو په کوربه توب د دوحې په دریمې ناستې نیوکه کړې ده.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر (OCHA) وايي، په افغانستان کې د بودجې له سخت کمښت سره مخ دی.

دې ادارې د دوشنبې په ورځ په ایکس پاڼه کې په یوه بیان کې وویل چې تر دې دمه یې د اړینې بودیجې نږدې ۲۳فیصده ترلاسه کړې چې ۶۹۶میلیونه ډالره کېږي.

اوچا وايي چې د ژوند ژغورنې ځینې مهم پروګرامونه ځنډول شوي او د ادارې نور فعالیتونه د بندیدو له خطر سره مخامخ دي.

اوچا ویلي چې سږ کال په افغانستان کې ۲۳.۷ میلیونه خلک بشري مرستو ته اړتیا لري.

د کاناډا د بهرنیو چارو وزارت د ملګرو ملتونو د تنظیموونکو پر دې پرېکړه مایوسي څرګنده کړې چې غیرطالب ګډونوال، د ښځو مدافعانې، د مذهبي او قومي اقلیتونو غړي او د بشري حقونو د ډلو نور غړي د دوحې درېیمې غونډې له اصلي بحثونو څنډې ته کړای شوي دي.

دغه وزارت پرون په یوه اعلامیه کې وویل، کاناډا له اوونیو راهیسې په ښکاره ویلي، چې د دوحې له درېیمې غونډې د ښځو او د مدني ټولنې پر حذف کولو مایوسه ده.

د دوحې په درېیمه غونډه کې د کاناډا ځانګړی استازي ډېوېډ سپرول (David Sproule) هم برخه لري. د دې دوه ورځنۍ غونډې له اصلي بحثونو د ښځو او مدني ټولنې استازي څنډې ته کړای شوي، خو د سې شنبې په ورځ د ښځو او مدني ټولنې استازو ته په یوه حاشیوي غونډه کې د ګډون بلنه ورکړل شوې ده، ځینو ښځو دا حاشیوي غونډه تحریم کړې ده.

د افغانستان په اړه د دوحې د غونډې ګډونوال به نن د دې غونډې په دوهمه ورځ هم خپلو بحثونو ته دوام ورکړي. تمه ده په نننۍ غونډه کې به د ملګرو ملتونو او د طالبانو د حکومت استازي د افغانستان او نړیوالې ټولنې پر لومړیتوبونو او ننګونو خبرې وکړي.

د طالبانو یوې مخالفې ډلې، د افغانستان د ازادۍ جبهې ادعا کړې چې پرون یې په کابل کې درې طالبان وژلي دي.

د ازادۍ جبهې تېره شپه پر خپله ایکس­پاڼه لیکلي چې د دوی وسلوالو د کابل په «باغ بالا» سیمه کې د طالبانو پر پوسته حمله وکړه، درې طالبان یې ووژل او بل یې ټپي کړ.

دغه ادعا په بې پرې ډول تایید شوې نه ده. د طالبانو مخالفې ډلې وخت ناوخت په خپلو غلچکیو بریدونو کې طالبانو ته د مرګ ژوبلې اړولو ادعا کوي خو خپلواکو سرچینو د دوی ادعاوې تایید یا رد کړي نه دي.

د طالبانو سترې محکمې په غزني ولایت کې یوه کس ته د زنا په تور په عام محضر کې د دُرو وهلو خبر ورکړی دی.

دې محکمې په یوه بیان کې ویلي چې په مالستان ولسوالۍ کې دغه کس پرون یکشنبه د ۳۹ دُرو تعزیري سزا تر څنګ په پنځلس کاله بند محکوم شو.

په وروستیو کې د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې د طالبانو له خوا د ورته سزاګانو د زیاتېدو خبرونه ورکول کېږي.

د طالبانو دغو اقداماتو د بشري حقونو د ګڼو بنسټونو عکس العملونه هم پارولي او دوی له طالبانو غوښتي چې دغه ډول مجازات ختم کړي، ځکه دا ادارې د محاکمو د شفافیت په باب اندېښنې لري او وايي په اکثرو مواردو کې تورن کسان د مدافع وکیل د لرلو له حق هم محروم دي.