ښځې
د کار نړيوال سازمان: افغانستان کې د ښځو کاري فرصتونه ۲۵سلنه کم شوي
د کار نړیوال سازمان یا ILO وایي، پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته د تېر۲۰۲۲ کال په وروستیو درې میاشتو کې د ښځو کاري فرصتونه د ۲۰۲۱ کال د همدې مودې په پرتله ۲۵سلنه کم شوي دي.
د ښځو د کاري فرصتونو د کمېدا مهم لاملونه د طالبانو لهخوا پر ښځو د کار او زدهکړې په برخو کې زیات شوي محدودیتونه یاد شوي دي.
د افغانستان لپاره د کار نړیوال سازمان جګپوړي همغږي کونکي رامین بهزاد د افغانستان د ۲۰۲۲ کال له ارزونې سره یو ځای په یوه بیان کې ویلي چې، په نجونو او ښځو باندې محدودیتونه د دوی د زدهکړې او د کار د بازار پر امکاناتو سختې اغېزې کړي دي.
طالب چارواکو ښځې له لوړو او پوهنتوني زدهکړو راګرځولي او هم یې په غیردولتي مؤسسو کې له کار کولو منع کړي دي.
د کار نړیوال سازمان همدارنګه ویلي چې، په دې موده کې اووه سلنه نارینه کارکونکو هم خپلې دندې له لاسه ورکړي دي.
د ورځې تازه خبرونه دلته ولولئ
د ښځو د سیاسي مشارکت شبکه: طالبانو له خلکو د نوي کال د لمانځلو خوشالي اخیستې ده
د افغانستان د ښځو د سیاسي مشارکت شبکې د طالبانو له لورې په نوروز او له شپږم ټولګي ور پورته د نجونو پر زده کړو د بندیز په اړه په یوه بیان کې ویلي، افغانستان ته نوی کال له خوښیو پرته په غم رارسیدلی دی.
په دې بیان کې راغلې، لکه څرنګه چې طالبانو ښځې او ازادۍ زنداني کړې دي، نوروز یې هم بند کړی دی.
د افغانستان د ښځو د سیاسي مشارکت شبکې له نړیوالو غوښتې دي چې د ښځو د حقونو د ځپلو په تړاو غلي پاتې نه شي.
نن په افغانستان کې د نوروز لومړۍ ورځ ده.
طالبانو د څلورم کال لپاره له شپږم ټولګیو پورته ښوونځیو ته نجونې له تګه محرومې کړې
نن د افغانستان په سړو سیمو او ولایتونو کې د نوي تعلیمي کال لومړۍ ورځ ده.
د طالبانو پوهنې وزارت په خپله اعلامیه کې ویلي دي چې د سهار اته نیمې بجې به په کابل کې د اماني لیسې په تالار کې ځانګړي مراسم ترسره شي. خو په دې اعلامیه کې دې ته اشاره نه ده شوې چې تر شپږم ټولګي ورپورته به د نجونو ښوونځي پرانیستل کیږي.
دا څلورم تعلیمي کال دی چې نجونې له شپږم ټولګي ورپورته ښوونځيو ته نه ځي
طالبانو چې د دوه زره یو ویشتم کال په اګست میاشت کې کابل ونیو، ژمنه یې کړې وه چې د ټولو نجونو لپاره به ښوونځي پرانیستې وي.
خو د دوه زره دوه ویشتم کال د مارچ په درویشتمه چې هغه وخت نوی ښوونیز کال پیلیده، دوی تر شپږم ټولګي پورته نجونې له ښوونځیو راوګرځولې او اعلان یې وکړ چې تر ثاني امر پورې به دا مکتبونه بند وي.
خو د پوهنتونو دروازې تر دې امر وروسته نهه میاشتې پرانیستې وې او بیا یې د دوه زره دوه ویشتم کال د ډسمبر په میاشت کې اعلان وکړ چې د ښځینه زده کوونکو پرمخ دې ټول دولتي او خصوصي پوهنتونونه تر ثاني امر پورې بند شي.
د طالبانو د دې بندیزو په غبرګون کې ملګرو ملتو، نړیوالو، مرستندویانو، اسلامي سازمان او د بشري حقونو ګڼو موسسو بیا بیا له طالبانو وغوښتل چې د نجونو مکتبونه پرانیزي خو دوی له خپلې پریکړې په شا نه شول او ټینګار کوي چې دا د افغانستان داخلي مساله ده.
د ښځو د حقونو یوشمیر فعالانې په دې نظر دي چې د زده کړو لپاره د دوی مبارزې د طالبانو رژیم له ننګونې سره مخامخ کړی دی، له دې ډلې وږمې توخي ازادي راډيو ته وویل:
« همدغه د ښځو مبارزه ده چې طالبانو تر اوسه په رسمیت نه دې پیژندل شوي، ځکه چې طالبان په دې هڅه کې دي چې دوی په رسمیت وپیژندل شي. همدغه دوه زره یو ویشت څخه وروسته د ښځو پراخه مبارزه له هیواده بهر او د افغانستان دننه د دوی رژیم بیخي چلنج کړی»
د نړۍ یوشمیر هیوادونو هم دا خبره کړې ده چې د طالبانو د حکومت د په رسمیت پیژندلو په لاره کې یو اساسي خنډ له بشري حقونو څخه په ځانګړي ډول د ښځو له حقونو څخه سرغړونې دي.
خو د دې په ځای چې په دې برخه کې د طالبانو دریځ نرم شي، د دوی دریځ سخته شوی دی. د دوه زره درویشتم کال د جولای په میاشت کې ملګرو ملتو راپور ورکړ چې په ځینو سیمو کې د ښځو پر روغتیایي کارونو بندیزونه زیات شوې دي. د ملګرو ملتو له دې نیوکو څو میاشتې وروسته طالبانو ښځې او نجونې له روغتیایي زده کړو هم محرومې کړې.
د طالبانو د پوهنې وزارت په اعلامیه کې نن د وري لومړۍ ورځ یاده شوې ده خو د دوی د کار او ټولنیزو چارو وزارت چې کومه خبرتیا په خپله ایکسپاڼه کې خپره کړې ده د جمعې ورځ د څوارلس سوه څلورم لمریز کال اوله ورځ اعلان شوې ده.
په افغانستان کې د طالبانو تر واکمني مخکې د وري دریمه په سړو سیمو کې د نوي تعلیمي کال ورځ وه، خو طالبان د دې لپاره چې د نوروز جشن حرام ګڼي په دې ورځ نوی تعلیمي کال پیلوي.
یوناما: طالبان دې د ښځو او نجونو پر اساسي حقونو لګول شوي بندیزونه لرې کړي
ملګرو ملتونو د مارچ د اتمې، د ښځو د نړیوالې ورځې په مناسبت، یو ځل بیا پر طالبانو غږ کړی چې د ښځو او نجونو پر اساسي حقونو لګول شوي بندیزونه لرې کړي.
په دې اړه، د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د یوناما مشرې، روزا اوتنبایوا، ویلي:
"ملګري ملتونه له افغان ښځو او نجونو سره خپل بشپړ پیوستون ښکاره کوي او له ټولنیز ژوند څخه د دوی تدریجي ایستل غندي."
په داسې حال کې چې د ښځو د نړیوالې ورځې په مناسبت هیڅ رسمي اعلامیه نه ده خپره شوې، د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد د ایکس/ پخواني ټویټر په یوه پوسټ کې ادعا کړې:
"د اسلامي قانون او د افغاني ټولنې له کلتور او دودونو سره سم، د افغان ښځو اساسي حقونه خوندي دي."
ملګرو ملتونو په خپل بیان کې د نړۍ له ټولو هیوادونو غوښتنه کړې چې د افغان ښځو د غږ پورته کولو، د دوی د مقاومت، مشرتابه، او راتلونکې لپاره پانګونه وکړي او عملي ګامونه واخلي.
د نړیوالې ټولنې فشار سره سره، طالبان لا هم پر خپل دریځ ولاړ دي او تر دې دمه یې د ښځو پر وړاندې د محدودیتونو د نرمولو کومه نښه نه ده ښکاره کړې.
د ملګروملتونو د وګړو صندوق، موثرو مرستو ته د افغان مېرمنو د نه لاسرسي له پلوه اندېښنه لري
د ملګروملتونو د وګړو صندوق UNFPA خبرداری ورکوي چې په افغانستان کې ښځې، خوندي او اغېزمنو صحي خدماتو ته د نه لاسرسي له کبله له زیاتېدونکي ګواښ سره مخامخ دي.
د ملګروملتونو دې اړوندې ادارې پر خپله ایکس پاڼه په یوه ویډیويي پیغام کې د افغان ښځو لپاره د خوندي او موثرو روغتیايي خدماتو پر نه شتون اندېښنه ښودلې ده. په ویډیو کې د ننګرهار ولایت له یوشمېر ښځو سره چې روغتيايي خدماتو ته د لاسرسي په برخه کې له ننګونو سره مخامخ دي خبرې شوي.
UNFPA په افغانستان کې ښځو ته د خوندي روغتیايي مرکزونو په برخه کې د پانګونو پر اړتیا ټینګار کړی.
د ناروې د کډوالو شورا: افغانستان ته د مرستو کمېدا تر ټولو ډېر افغان ښځې اغېزمنوي
د یوې مخکښې مرستندویې ادارې مشر خبرداری ورکړ چې افغانستان ته د مرستو کمېدا د دغه هېواد د ښځو لپاره تر ټولو لوی ګواښ دی.
د ناروې د کډوالو د نړیواله شورا عمومي منشي یان ایګلینډ وویل، د افغانستان لپاره د حکومتي ادارو او بشري مرستو د مالي ملاتړ کمېدا تر ټولو زیات ښځې او نجونې اغېزمنوي.
د ناروې د کډوالو نړیوالې شورا تېر کال له څه باندې ۲۱۶ زره افغانانو سره مرسته کړې، چې نیمایي یې ښځې وې.
د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو له بیا واک ته رسېدو وروسته میلیونونه افغانان بېوزله شوي او له لوږې سره مخامخ شوي ځکه چې بهرنۍ مرستې په یو وار بندې شوې.
د اسټراليا سفيرې د افغانستان لپاره د ملګروملتونو له استازې سره د افغان نجونو په اړه خبرې کړي
د جنسیتي برابرۍ لپاره د استرالیا سفیرې سټیفني کوپس کمپبل، د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د ښځو له چارواکو سره په کتنه کې د طالبانو تر واک لاندې د افغان ښځو او ماشومانو د ستونزو په اړه خبرې وکړي.
د افغانستان لپاره د استرالیا سفارت پرون (دوشنبې) په ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې، د ملګروملتونو د استازو او اغلې کوپس خبرې د افغانستان د ښځو او ماشومانو پر وړاندې د بشري حقونو او بشري ستونزو پر حل متمرکزې و.
په یوه جلا غونډه کې چې د افغانستان لپاره د استرالیا سفارت له لوري جوړه شوې وه، کمپبل له افغان محصلانو سره د جنسیتي برابرۍ، تعلیم او د ځوانانو لپاره د فرصتونو د زیاتولو په اړه خبرې وکړې او د افغانانو د راتلونکي نسل د ځواکمنولو پر اهمیت یې ټینګار وکړ.
تر دې مخکې د استرالیا د بهرنیو چارو وزیرې پیني وانګ، په طبي انستیتیتونو کې د نجونو پر زدهکړه د طالبانو د بندیز وروستۍ پرېکړه وغندله او ویې ویل چې، دا د افغان ښځو لپاره پاتې تعلیمي او کاري فرصتونه لهمنځه وړي.
ډيکر: د نجونو پر وړاندې د طبي بنسټونو د تړلو پرېکړه د نه منلو وړ ده
د افغانستان لپاره د امریکا د متحدایالتونو د سفارت شارژدافیره کرن ډیکر وايي، د طالبانو د مشر لهخوا د طبي بنسټونو د تړلو پرېکړه د هرې ژبې، کلتور او مذهب د ښځو پر وړاندې د نه منلو وړ ده.
ډیکر تېره شپه په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي: "کندهار مخکې له ښوونکي کېدلو او انجنیر کېدلو د نجونو په منع کولو سره د افغانستان راتلونکی له ګواښ سره مخامخ کړی او اوس د نجونو د ډاکټر کېدلو یا قابله کېدلو په منع کولو سره د افغانستان راتلونکی په بشپړه توګه لهمنځه وړي."
دغې امریکايۍ ډیپلوماتې زیاته کړې: "اوس به نوي ماشومان نه زېږي، میندې به مري او ټول افغانان به کړاو ګالي."
هغې زیاته کړې چې د غیرضروري کړاو د مخنیوي لپاره باید دا پرېکړه بېرته واخیستل شي.
د طالبانو د عمومي مشر د نوي فرمان لهمخې د تېرې سهشنبې له ورځې په افغانستان کې د طبي زدهکړو مؤسسې او انستیتوتونه د ښځو او نجونو پر مخ وتړل شول.
دا امر د دوشنبې په ورځ د طالبانو د عامې روغتیا وزارت لهخوا په کابل کې د طبي انستیتوتونو مسوولانو ته اعلان شو.
طالبانو تر اوسه پهدې اړه په رسمي ډول څه نهدي ویلي.
د دوحې فورم د سږکال غوره کارکوونکو جايزه افغان خبريالې صدف پوپلزۍ ته ورکړل شوه
د دوحې فورم د رسنیو د غوره کارکوونکو جایزه سږکال د ارمان او ارکوزیا راډيوګانو مسوولې صدف پوپلزۍ ته ورکړل شوه.
دا جایزه پرون شنبې د قطر په پلازمېنه دوحه کې د دوحې فورم په ۲۲مه ناسته کې د موبي ګروپ په استازیتوب پوپلزۍ ترلاسه کړې ده.
اغلې پوپلزۍ دا جایزه په افغانستان کې د هغوو ښځو په نوم کړې چې، په بېلابېلو برخو کې د بندیزونو له شتون سره کارونو ته دوام ورکوي.
د دوحې فورم د غوره رسنیو کارکوونکو جایزه هر کال شپږو هغوو خبریالانونو ته ورکول کېږي، چې په سختو شرایطو کې د خبریالۍ کار ته دوام ورکوي او فعالیتونه یې د خلکو پر ژوند او د بشري حقونو د تامین په برخه کې مثبتې اغېزې ولري.
د بریتانیا حکومت د افغان نجونو د طبي زدهکړو پر بندیز ژوره اندېښنه وښوده
د بریتانیا حکومت د هغو راپورونو په اړه چې طالبانو په افغانستان کې ښځې او نجونې له طبي زدهکړو څخه منع کړي، ژوره اندېښنه څرګنده کړې ده.
حکومت په یوه اعلامیه کې چې پرون جمعه ناوخته یې خپره کړې، ویلي چې د نرسنګ، قابله ګۍ او د غاښونو د درملنې کورسونه د طالبانو په ظالم رژیم کې د ښځو لپاره د زدهکړې یوازېني امکانات پاتې وو چې له منځه وړل یې له اساسي بشري حقونو څخه سخته بله سرغړونه ده.
د اعلامیې له مخې، افغانستان په نړۍ کې یوازېنی هېواد دی چې د نجونو د زدهکړې په برخه کې له دا ډول محدودیتونو سره مخامخ دی او د طالبانو دا وروستۍ پرېکړه یې یوه بله غمیزه ده.
د بریتانیا حکومت په سختو ټکو له طالبانو څخه غوښتنه کړې چې ښځو ته اجازه ورکړي چې طبي زدهکړو ته لاسرسی ولري او زیاتوي، دا ډول سخت چلند به په مېرمنو او ماشومانو ته د روغتیایي خدمتونو برابرول سخت زیانمن کړي.
په اعلامیه کې همدارنګه ویل شوي چې دغه بندیز به جدي اوږدمهاله اغېزې ولري او د ډېرو افغانانو روغتیا او ژوند به په داسې یوه هېواد کې له ګواښ سره مخامخ کړي چې له مخکې پهکې د میندو او ماشومانو د مړینه کچه لوړه ده.
د اعلامیې له مخې، دغه بندیز به د راتلونکو نسلونو لپاره هم جدي پایلې ولري.
د بریتانیا د حکومت په اعلامیه کې دغه راز ټینګار شوی چې "نړیواله ټولنه باید د طالبانو د پرلهپسې بندیزونو پر وړاندې زموږ په کلک مخالفت کې متحده پاتې شي."
اعلامیه زیاتوي، بریتانیا به پر ژمنتیا د دغو بندیزونو د پای ته رسولو لپاره هڅو ته دوام ورکړي او له نورو هېوادونو هم غواړي چې دې مسئلې ته لومړیتوب ورکړي.
که څه هم د طالبانو حکومت تراوسه په رسمي توګه نهده تایید کړې چې نجونې او ښځې یې له طبي زدهکړو څخه راګرځولي، خو د راپورونو له مخې، د عامې روغتیا وزارت یوه جګپوړي چارواکي یې د دوشنبې په ورځ په هېواد کې طبي انسټېټیوټونو ته دغه بندیز اعلان کړی دی.
د افغان نجونو د بې وخته ودونو د مخنیوي غوښتنه وشوه
د افغانستان لپاره د امریکا د نړیوال پرمختګ ادارې یا یوایساېآیډي USAID مشر په دې هېواد کې د نجونو د بې وخته ودونو د مخنیوي غوښتنه کړې.
جوئېل سنډفور په یوه ویډیويي پیغام کې چې پرون د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت پر ایکس پاڼه خپور شو، ویلي چې افغان نجونو او ځوانې ښځې د داسې یوې راتلونکې مستحقې دي چې له وختي او جبري ودونو پاکه وي.
د "یوایساېآیډي" له خوا د ورکړل شویو ارقامو له مخې په افغانستان کې د هغو نجونو چې عمرونه یې د ۲۰ او ۲۴ کلونو ترمنځ دي، په سلو کې ۲۸،۷ سلنه یې له اتلس کلونو او ۹،۶ سلنه له ۱۵ کلونو څخه په کم عمر کې واده شوي او له شپږم د لوړو ټولګیو د نجونو زده کوونکو پر تعلیم له بندیز وروسته د کم عمره نجونو په ودونو کې ۲۵ سلنه زیاتوالی راغلی دی.
سنډفور دې ارقامو ته په اشارې سره وايي: "دا ارقام د اندېښنې وړ دي او د نجونو او ځوانو ښځو د حقونو د خوندیتوب اړتیا نوره هم په ډاګه کوي. موږ باید د هغو عواملو د له منځه وړلو هڅه وکړو چې د بې وخته او جبري ودونو سبب کېږي."
له ۱۸ کلونو په کم عمر او په جبري ډول د افغان نجونو ودونه په افغانستان کې یوه لویه ټولنیزه ننګونه ده، خو پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته د دې ناوړه دود په قربانیانو کې نور زیاتوالی هم راغلی دی.