سپینې ماڼۍ پرون چهارشنبې اعلان وکړ چې، له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو د وتلو په اړه د حکومت د اوږدې مودې ځنډېدلې بیا څېړنې پایلې به په راتلونکې میاشت کې اعلان شي.

کانګرس او د امریکا خلک به دا ارزونه وګوري چې د امریکا د تر ټولو اوږدې جګړې په پای ته رسېدو سره څه تېروتنې شوي.

د ۲۰۲۱ کال د اګست په میاشت کې له افغانستانه د امریکايي ځواکونو وتل د افغانستان د حکومت او د دې هېواد د پوځ چې امریکا یې له نږدې دوو لسیزو راهیسې ملاتړ کاوه، د ګړندي ړنګېدو او بیا واک ته د طالبانو د رسېدو سبب شو.

د ملي امنیت شورا ویاند جان کربي وویل، پر دغې بیا کتنې کار نږدې بشپړ شوی او اداره یې چمتو ده چې راتلونکې میاشت یې پایلې اعلان کړي.

کربي زیاته کړه، موږ تمه لرو چې د اپریل په نیمایي کې به یې نتیجه له خلکو سره شریکه کړو.

د هغه په خبره اداره به یې د راپور محرمې برخې د کانګرس د څارنې له کمېټو سره شریکې کړي.

د استازیو جرګې جمهوري غوښتونکو د بایډن پر ادارې فشار راوړی چې د رسمي ارتباطاتو اړوند او دا چې په څه ډول کابل ګډوډۍ کې سقوط شو، په دې اړه د بیاکتنې اسناد خپاره کړي.

جمهوري غوښتونکي انتقاد کوي چې له افغانستانه ۲۰۲۱ کال په اګست کې د امریکایي ځواکونو د وتلو پرمهال د کابل په هوایي ډګر کې دیارلس امریکایي سرتېري ووژل شول او دا ځواکونه په داسې بېړه ووتل چې په سلګونو امریکایان او په زرګونو هغه افغانان چې له امریکایي سرتېرو سره یې کار کړی و، په افغانستان کې ایسار پاتې شول.

د سعودي عربستان سترې محکمې اعلان وکړ چې نن د روژې مبارکې لومړۍ ورځ ده.

په متحده‌عربي اماراتو، مصر، کویټ، بحرین، لبنان او په یو شمېر نورو اسلامي هېوادو کې هم نن د روژې لومړۍ ورځ ده.

په افغانستان کې د طالبانو د کار او ټولنیزو چارو وزارت اعلان کړی دی چې، د روژې په لومړۍ ورځ رخصتي نه‌شته او په ټول افغانستان کې به رسمیات وي.

تمه ده چې، د امریکا د متحد ایالتونو د بهرنیو چارو وزارت له افغانستانه د امریکایي ځواکونو د وتلو په اړه خپل راپور د درې اوونیو په ترڅ کې کانګرس ته وړاندې کړي.

دا خبره د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلېنکن د چهارشنبې په ورځ په واشنګتن کې د سنا یوې استماعیه غونډې ته وکړه.

په استازیو جرګه کې د جمهوري غوښتونکو مشر روانه اوونۍ خبرداری ورکړ چې، د بهرنیو چارو وزیر که چېرته د دوی له غوښتنې سره سم اسناد وړاندې نه‌کړي، احضار به یې کړي.

جمهوري غوښتونکي انتقاد کوي چې، له افغانستانه د دوه زره یو ویشتم کال په اګست کې د امریکایي ځواکونو د وتلو پر مهال د کابل په هوایي ډګر کې دیارلس امریکایي سرتېرې ووژل شول.

دوی وايي، دا ځواکونه په داسې بېړه ووتل چې په سلګونو امریکایان او په زرګونو هغه افغانان چې له امریکایي سرتېرو سره یې کار کړی وو، په افغانستان کې ایسار پاتې شول.

د درې اړخیزو سیالیو په لړ کې د افغانستان تر ۱۹ کلونو کم‌عمره ملي لوبډلې سریلانکا لوبډلې ته په ۶۲ منډو ماتې ورکړه.

دغه سیالۍ چې د چهارشنبې په ورځ د مارچ په ۲۲مه نېټه ترسره شوه، افغان لوبډلې د پچې په ګټلو لومړی توپوهنه غوره کړه.

افغان لوبډلې د ټولو لوبغاړو په سوځېدو سره په ۴۹.۲ اورونو کې د ۲۹۹ منډو هدف وټاکه.

په افغان توپوهونکو کې محمدهارون خان ۸۸، خالدتڼیوال ۴۵، کامران هوتک ۴۳ او سهیل خان ۳۴ منډې جوړې کړې.

د مېلمه لوبډلې له لوري راناټونګا او کلوپانا ښه توپ اچونه وکړه، دواړو په ترتیب سره ۴ او ۳ وېکټې واخیستې.

که څه هم د سریلانکا لوبډلې په پیل کې خپل څو توپوهونکي ژر له لاسه ورکړل، خو وروستیو توپوهونکو یې بیا هم په ۴۱ اورونو کې منډې ۲۳۶ ته ورسولې.

دوی ته راناټونګا په توپوهنه کې هم ښه لوبه وکړه او تر نورو زیاتې ۴۶ منډې یې جوړې کړې.

د افغانستان لپاره چټک توپ اچونکي یماعرب چې د لوبې غوره لوبغاړی هم ونومول شو ۴، خلیل احمد۳، او کامران هوتک ۲ وېکټې ترلاسه کړې.

دا په پرله‌پسې توګه د افغانستان کم‌عمره ځوانانو دویمه سیالي ده چې، په روانو درې اړخیزو سیالیو کې یې ګټي.

افغانستان به خپله درېيمه سیالۍ د مارچ په ۲۴مه نېټه له بنګله‌دېش سره ترسره کړي.

باید وویل شي چې، دغه یو ورځنۍ سیالۍ د افغانستان کرېکټ ادارې په کوربه‌توب د مارچ په ۱۸مه نېټه پيل شوي دي چې، د همدې میاشتې تر ۳۰مې نېټې به دوام وکړي.

د بغلان ولایت په جلګه ولسوالۍ کې موندل شوې په لسګونو سیکې ملي موزیم ته وسپارل شوې.

په بغلان کې د طالبانو د اطلاعات او کلتور ریاست چارواکو د چهارشنبې په ورځ وویل چې، پنځه اویا سیکې او یوه کوزه یې د (یرم) په سیمه کې په وروستیو کې ترلاسه کړې وې چې ملي موزیم ته یې تحویل کړې.

د دې طالب چارواکو په وینا دا سیکې د ساسانیانو د دورې مربوط دي چې، دوه زره کاله پرې تېر شوې دي.

د درې اړخیزو سیالیو په لړ کې د افغانستان تر ۱۹ کلونو کم عمره لوبډلې د سریلانکا پر وړاندې ۲۹۸ منډې ترسره کړې.

دغه سیالي چې نن د کابل پر وخت تر غرمې وروسته ۳:۳۰ بجې پیل شوې ده، افغان لوبډلې پچه وګټه او لومړی یې توپوهنه وکړه.

افغانستان د ټولو لوبغاړو په سوځېدو ۴۹.۲ اورونه ولوبول او ۲۹۸ منډې یې وکړې.

د افغانستان په توپوهونکو کې محمدهارون خان ۸۸، خالد تڼیوال ۴۵، کامران هوتک ۴۳ او سهیل خان ۳۴ منډې جوړې کړې.

د سریلانکا په توپ اچونکو کې پیلیز توپ اچونکي راناټونګا۴ او کولوپانا ۳ لوبغاړي وسوځول.

د سریلانکا توپوهونکو خپله پاڼۍ تازه پیل کړې ده.

د ویلو ده چې دغه یو ورځنۍ سیالۍ د افغان کرکټ ادارې په کوربتوب د افغانستان، بنګه دېش او سریلانکا د کم عمره لوبډلو تر منځ د مارچ په ۱۸مه نېټه پیل شوي دي.

د ازادي راډيو د خبر مرکزي څانګې لیکلي، د ریښتر په کچه شپږ اعشاریه پنځه درجې دغې زلزله کې لږ تر لږه ۹ تنه په پاکستان او څلور نور په افغانستان کې مړه شوي دي.

د عبدالبصیر په نوم د لغمان د علیشنګ ولسوالۍ یو اوسېدونکی او څلور ماشومان یې دغې زلزله کې ټپیان او یوه درې مياشتنۍ ماشومه یې مړه شوې ده.

هغه ازادي راډیو ته وویل: "په وتو کې چې وو، یو دېوال را باندې وغورځېده. خپله هم زخمي یم، دوه مې لورانې زخمي دي او یو زوی مې زخمي دی، فامیل کې ټول زخمیان دي، یوه ماشوم خو مې ژوند له لاسه ورکړ."

د امریکا د جیولوژۍ مرکز د دغې زلزلې مرکز د هندوکش غرونه یاد کړي دي.

افغانستان او پاکستان کې لسګونه کسان د تېرې شپې زلزله کې ټپیان شوي هم دي، خو دا ارقام لا کره او وروستي نه‌دي.

د طالبانو د حکومت وياند وايي، تېره شپه د کابل ښار دولمسې حوزې اړوند بتخاک څلور لارې کې د ده پر ټکو د خوارجو پر يوه پټنځای عمليات ترسره شوي دي.

ذبيح‌الله مجاهد پر خپل ټوېټر ليکلي، د يادو عملياتو په پايله کې درې داعش وسله‌وال وژل شوي.

دغه راز نوموړی وايي، د عملياتو پر مهال وسلې، لاسي بمونه، چاودېدونکي مواد او د ماين جوړونې ډېر شمېر وسايل هم ترلاسه شوي دي.

مجاهد وايي، داعش وسله‌والو پلان درلود چې د روژې مبارکې مياشت کې پر مسجدونو او ملکي وګړو باندې بريدونه وکړي، چې د طالبانو له‌خوا مخکې له مخکې شنډ کړل شول.

د طالبانو حکومت داسې مهال د داعش وسله‌والو پر يوه پټنځای د عملياتو د ترسره کېدو خبر ورکوي چې وروستيو کې افغانستان کې د ترسره شويو بريدونو مسووليت يادې وسله‌والې ډلې پر غاړه اخيستی.

د طالبانو حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد نن پر خپله ټوېټر پاڼه لیکلي دي چې ملا هدایت الله بدري یې د افغانستان بانک سرپرست ګومارلی دی.

ملا هدایت الله بدري د طالبانو حکومت د کابینې له اعلان وروسته تر دې دمه د مالیې سرپرست وزیر و.

څو ورځې وړاندې ځینې داسې اوازې هم خپرې شوې چې ملا هدایت الله بدري د طالبانو له مشر ملا هیبت الله اخندزاده سره د عوایدو په سر د اختلاف له امله استعفا کړې ده، خو د طالبانو حکومت ویاند بیا دا اوازه رد کړې وه.

نن چهارشنبې په لندن کې په افغانستان کې د برېتانيايي ځانګړو ځواکونو له لوري د شپې له‌خوا په ترسره شویو عملیاتو کې په ناقانونه توګه د لسګونو کسانو د وژلو د ادعاو په اړه یوه عامه څېړنه پیلیږي.

د برېتانیا د دفاع وزارت د دغې څېړنې امر وروسته له هغې ورکړ چې تېر کال د بي‌بي‌سي ټلوېزیون په یوه مستند فلم کې وویل، د برېتانیا د هوایي ځانګړو ځواکونو (SAS) سرتېرو په مشکوکو شرایطو کې ۵۴ کسان وژلي دي.

همدارنګه دې څېړنې ته وروسته له هغې اجازه ورکړل شوه، چې دوو کورنیو چې دغه ځانګړي ځواکونه یې په ۲۰۱۱ او ۲۰۱۲ کلونو کې د خپلو خپلوانو په وژلو تورن کړي، پر خپلو دوسیو د قضایي بیا کتنې غوښتنه کړې وه.

د رویټرز اژانس د راپور له‌مخې په دې پلټنه کې به چې مشري یې جګپوړی قاضي چارلز هډن کیو Charles Haddon-Cave کوي، دا څېړل کېږي چې ایا د برېتانیا پوځ د ۲۰۱۰ او ۲۰۱۳ کلونو ترمنځ د خلکو د نیولو لپاره عمدي عملیات ترسره کړي او ایا د ناقانونه وژنو په اړه کره شواهد شته؟

د دغې څېړنې په ترڅ کې به دا موضوع هم څېړل کېږي چې ایا د برېتانیا پوځ د دغو ادعاو په اړه سمه څېړنه ترسره کړې او ایا کومې غیرقانوني وژنې یې پټې کړي دي؟

د برېتانیا پوځي پولیسو په افغانستان کې د برېتانیا د هوایي ځانګړو ځواکونو په شمول د دې هېواد د پوځیانو له‌خوا د ناوړه چلند د ادعاو په اړه څو څېړنې ترسره کړي، خو دفاع وزارت ویلي چې کافي شواهد یې نه‌دي موندلي چې هغه دې قانوني تعقیب شي.

په افغانستان کې د ناټو د ماموریت په چوکاټ کې ډېری برېتانوي ځواکونه په ناکراره ولايت هلمند کې ځای پر ځای و.

په افغانستان کې د برېتانیا د نږدې شل کلن پوځي ماموریت په ترڅ کې د دې هېواد ۴۵۷ پوځیان وژل شوي دي.