افغانستان د دوهمې نړیوالې جګړې له پای ته رسېدو او د ملګروملتونو د سازمان له جوړېدو وروسته د ۱۹۴۶ کال د نوامبر په ۱۹مه د دې سازمان غړی شو.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت یوناما نن پر خپله ایکس‌‌‌پاڼه هغه تور او سپین عکس خپور کړی چې د افغانستان د هغه مهال استازی عبدالحسین عزیز د ملګروملتونو په مقر کې په داسې حال کې ښيي چې د دې سازمان له چارتر سره د افغانستان د یوځای کېدو سند لاسلیکوي.

سویډن او ایسلنډ هم له افغانستان سره په یوه ورځ د ملګروملتونو غړي شول.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، افغانستان د روان اقتصادي بحران له کبله له ګڼو ستونزو، بې‌کارۍ او د اقلیمي بدلون له جدي افتونو سره مخامخ دی.

دې ټولنې پرون پر خپله وېب‌پاڼه په یوه راپور کې ویلي دي چې، افغانستان د اقلیمي بدلون پر وړاندې د ترټولو زیان‌ګالو هېوادونو له ډلې دی.

په راپور کې په ځانګړي ډول یادونه شوې چې د بادغیس ولایت وضعیت ډېر خراب دی.

په بادغیس او د هېواد په نورو ولایتونو کې پراخې ځمکې د اقلیمي بدلونونو په نتیجه کې شاړې شوي او په نتیجه کې یې خلک د بقا لپاره نورو سیمو ته کډه شوي دي.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، په‌‌‌داسې حال کې چې د اقلیمي بدلون بحران په پراخېدو دی، افغانستان د دې ستونزې د حل لپاره لازم چمتووالی نه‌لري.

له‌‌‌‌دې مخکې د یک‌شنبې په ورځ د ماشومانو د خوندیتوب ادارې سېف دِ چیلدرن وویل چې، د ۲۰۲۴ کال په لومړیو میاشتو کې په افغانستان کې د سختو اقلیمي شرایطو له کبله تر ۳۸ زرو ډېر خلک چې نیمايي یې ماشومان دي، له خپلو مېنو بې‌ځایه شوي او نورو سیمو ته تللي دي.

د طالبانو یوې مخالفې وسله‌والې ډلې "ازادۍ جبهې" ویلي چې، په کابل کې يې پر طالب ځواکونو په برید سره دوه تنه وژلي او دوه نور یې ټپیان کړي.

دې جبهې پر خپله ایکس‌‌پاڼه د یوې ویډیو په خپرولو سره ویلي، دوشنبه ماښام یې د کابل ښار شپږمې امنیتي حوزې اړوند د چهاردهي په چهارقلعه واټ کې د طالبانو په پوځي موټر او چک‌پاینټ بمي برید کړی.

د طالبانو حکومت امنیتي چارواکو لا د دې چاودنې او ور اوښتې مرګ‌ژوبلې په تړاو څه نه‌‌دي ویلي.

ازادي جبهه د مقاومت جبهې تر څنګ د طالبانو له لویو عمده مخالفو وسله‌‌‌والو ډلو بلل کېږي چې عمدتاً په کابل او ځینو نورو ښارونو کې پر طالب ځواکونو د بریدونو مسوولیت په غاړه اخلي.

د جرمني په پلازمېنه برلین کې د افغانستان سفیر او په بُن کې جنرال کونسل له دندو لاس اخیستی دی.

په برلین کې افغان سفیر یما یاري په یوه بیان کې ویلي، په جرمني کې د افغانستان د اسلامي جمهوریت د سفیر په توګه له دندې لاس اخلي او د اصولو له‌‌‌مخې اداري چارې په رسمي ډول خپلو همکارانو ته سپاري.

په بُن کې د افغانستان جنرال کونسل سید لطف‌‌‌الله سادات هم ویلي چې، د کوربه هېواد په غوښتنه او په کونسلي فعالیتونو کې د ځنډ او خنډ د مخنیوي لپاره یې دا پرېکړه کړې ده.

په جرمني کې یوه پخواني افغان ډیپلومات، چې لا هم له افغان ډیپلوماتانو سره راشه‌درشه لري، د نوم د نه ښودلو په شرط تېره شپه ازادی راډیو ته وویل، په برلین او بن کې له دواړو افغان ډیپلومانو څخه د جرمني د باندنیو چارو وزارت د استعفا غوښتنه کړې وه.

وروسته له‌‌‌دې چې طالبانو د افغانستان د څه باندې لسو ډیپلوماتیکو استازولیو چارې بې‌اعتباره اعلان کړې، په څو هېوادونو کې د افغانستان استازولۍ د کوربه هېوادونو د غوښتنې پر اساس بندې شوي دي.

د ملګروملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق (یونېسف) اعلان کړی چې، د روان کال په سپتمبر میاشت کې یې په افغانستان کې له یو میلیون څخه زیات ماشومان د خوارځواکۍ د تشخیص لپاره معاینه کړي دي.

یونېسف ټینګار کړی چې دا معاینې د هغو ماشومانو د پېژندلو لومړنی ګام دی، چې د خوارځواکۍ اړوندو ستونزو له خطر سره مخامخ دي.

د ملګروملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق د وروستي راپور پر بنسټ، سږ کال ۳۴۳زره هغه ماشومان چې له شدیدې خوارځواکۍ سره مخامخ دي، د درملنې لپاره د افغانستان په روغتونونو کې بستر شوي دي.

تر دې مخکې د روغتیا نړیوال سازمان اعلان کړی و چې، په افغانستان کې د خوړو ناامني په یوه پراخېدونکي بحران بدله شوې او دا مهال ۲.۹ میلیونه ماشومان چې عمرونه یې له پنځه کلونو کم دي، د خوارځواکۍ له ستونزې سره مخ دي.

نړیوالې ادارې وایي، د فقر او لوږې د پراختیا له امله د افغان ماشومانو زیات‌شمېر د خوارځواکۍ له خطر سره مخامخ دي.

د ملګروملتونو د نفوس صندوق وایي، د افغانستان په کلیوالو سیمو کې د هوا له سړېدو او د واورو له ورېدو سره روغتیایي خدماتو ته د ښځو لاس‌رسی ستونزمن شوی دی.

دې ادارې پرون (دوشنبې) په یوه بیان کې، چې پر خپله ایکس‌پاڼه کې یې خپور کړی ویلي، سږ کال یې د اسټرالیا په ملاتړ ۲.۴ میلیونو افغانانو ته، چې زیاتره یې ښځې دي، د ژوند ژغورنې خدمات وړاندې کړي دي.

د ملګروملتونو د نفوس صندوق همداراز ویلي، د ژمي په موسم کې د ښځو لپاره روغتیایي خدماتو ته د لاس‌رسي د ستونزو د حل لپاره یې په ټول افغانستان کې په اته سیمه‌ییزو ګودامونو کې طبي وسایل زېرمه کړي دي.

د دې ادارې په وینا، ښځې او مېندې په ځانګړي ډول د زېږون لپاره د ماهرو کارکوونکو په شمول روغتیایي خدماتو او د بېړنیو حالاتو لومړنيو خدماتو ته کم لاس‌رسی لري، چې دا حالت د مړینې او ناروغیو د زیاتېدو سبب کېږي.

دې ادارې په یوه بل بیان کې ویلي، د روان میلادي کال له جنورۍ تر اکتوبر پورې یې ۲.۴ میلیونو افغانانو ته، چې ۸۰سلنه یې ښځې او نجونې وې، حیاتي خدمات وړاندې کړي دي.

د دې سازمان په وینا، دا مرستې د اسټرالیا د مالي ملاتړ له لارې افغانانو ته برابرې شوې دي.

تر دې وړاندې د ملګروملتونو اړوند دې ادارې ویلي و چې، په افغانستان کې یې ۳.۵ میلیونو مېندو او امیندواره ښځو ته حیاتي مرستې رسولي دي او ټینګار یې کړی چې امیندواره ښځې او هغوی چې تازه مېندې شوي، د روان کړکېچ له امله له زیات خطر سره مخامخ دي.

د ملګروملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) ویلي چې، کویټ د افغانستان د بشري مرستو صندوق ته ۵۰۰زره ډالره مرسته کړې ده.

اوچا زیاته کړې چې دا د ۲۰۲۴ کال لپاره د افغانستان د بشري مرستو صندوق ته د کویټ لومړۍ مرسته ده.

د ملګروملتونو دې دفتر د دوشنبې په ورځ (د عقرب ۲۸مه) په خپله ایکس‌‌پاڼه/ پخواني ټویټر کې لیکلي چې، دغه مرسته به د بېړنیو حالاتو پر مهال د زیانګالو کسانو د ژغورنې لپاره ولګول شي.

د دې دفتر په وینا، په افغانستان کې د اړمنو کسانو شمېر په زیاتېدو دی.

د اوچا د راپور له‌‌‌مخې، په افغانستان کې د هغو کسانو شمېر چې بشري مرستو ته اړتیا لري، له ۲۳ میلیونو څخه اوړي.

په پکتیا کې په عام محضر کې د یوه کس تر اعدام یوه اوونۍ وروسته اروپايي ټولنې دغه اقدام وغانده.

د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي توماس نیکلاسن نن دوشنبه پر خپله ایکس‌پانه لیکلي چې دغه ټولنه هر وخت او تر هر ډول شرایطو لاندې د مرګ د سزا مخالفه ده.

هغه لیکلي چې په عام محضر کې اعدامونه د افغانستان د بشري حقونو له نړیوالو مکلفیتونو سره اړخ نه لګوي.

نیکلاسن وړاندې لیکلي چې اروپايي ټولنه په افغانستان کې د عادلانه محاکمې د رعایت تر څنګ حقوقي بهیرونو ته د ښځو او نارینه‌وو د لاسرسي لپاره پر خپله غوښتنه ټینګار کوي.

د طالبانو حکومت تېره چهارشنبه د پکتیا د مرکز ګردېز په مرکزي لوبغالي کې یو تن اعدام کړ.

د طالبانو سترې محکمې ویلي چې د دغه کس قصاص، د طالبانو د درېګونو پوځي محکمو تر تایید وروسته د طالبانو د مشر ملا هبت‌الله اخندزاده له خوا هم تایید شو.

راپورونه وايي، پر افغانستان د طالبانو د ولکې له ټینګولو وروسته دا په افغانستان کې د طالبانو په اصطلاح درېیم قصاص دی.

تر اروپايي ټولنې مخکې ملګرو ملتونو او نورو بنسټونو هم په پکتیا کې دا اعدام غندلی و.

د ایران د بهرنیو چار وزارت وايي، په دې هېواد کې د افغان بندیانو شمېر ډېر زیات دی.

د بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعیل بقایي نن په خپله اونیزه خبري غونډه کې د ایران په زندانونو کې د بندي افغانانو دقیق شمېر ونه ښوده، خو ویې ویل، دوی د طالبانو له حکومت سره خپل هېواد ته د افغان بندیانو د لېږدولو په اړه د خبرو په حال کې دي.

بقايي همداراز زیاته کړه چې ډېری افغانان د مخدره‌ موادو په اړوندو جرمونو په خاطر د ایران په زندانونو کې وخت تېروي.

د ایران دولتي اژانسونو تېره اوونۍ خبر ورکړ چې د دې هېواد حکومت به شاوخوا زر تنه افغان زندانیان د دوو میاشتو په ترڅ کې افغانستان ته واستوي او په بدل کې به یې طالبان ورسره د افغانستان په زندانونو کې ایراني بندیان تبادله کړي.

د افغانستان په زندانونو کې د ایراني بندیانو د کره شمېر په اړه دقیق معلومات نه شته.

د ۱۹ کلنو ځوانانو ترمنځ د درې اړخیزو سیالیو په ترڅ کې د افغانستان لوبډلې دا ځل د عربي متحده اماراتو لوبډلې ته په لوی توپیر ماتې ورکړه.

دغه سیالي نن دوشنبه د نومبر په ۱۸مه نېټه د کابل پر وخت سهار ۱۰:۰۰ بجې پیل شوې وه چې افغان لوبډلې د پچې تر ګټلو وروسته توپوهنه غوره کړه.

افغان لوبډلې په ټاکلو ۵۰ اورونو کې ۵ لوبغاړي له لاسه ورکړل او ۳۵۹ منډې یې وکړې.

د افغان توپوهونکو له ډلې یو وار بیا فیصل خان ښه وځلېد او د دوهم ځل لپاره یې په روانه لوبلړۍ کې سلیزه ووهله.

هغه په ۱۰۴ توپونو ۱۵۶ منډې وکړې چې په پاڼۍ کې یې ۱۲ شپږیزې او ۶ څلوریزې شاملې وې.

دغه راز لوبډلمشر محبوب تسکین بیا په ۱۴۱ منډو ناسوځېدلی پاتې شو چې په پاڼۍ کې یې ۱۳ څلوریزې او یوه شپږیزه شامله وه.

د عربي متحده اماراتو لوبډلې د ټولو لوبغاړو تر سوځېدو وروسته ۴۵.۴ اورونه ولوبول او ۱۹۰ منډې یې وکړې.

په افغان توپ اچونکو کې نصرت نورستاني، نظیف‌الله امیري او خاطر ستانکزي دوه دوه او نصیرخان او حفیظ الله یوه یوه وېکټ ترلاسه کړه.

دا په روانه لوبلړۍ کې د افغانستان دویمه پرله‌پسې بریا ده.

ټاکل شوې ده چې د دې سیالیو په لړ کې افغانستان خپله درېیمه سیالي د نومبر په ۲۰مه نېټه د پاکستان پر وړاندې ترسره کړي دي.