د ملګروملتونو دې اړوندې ادارې نن (د مرغومي ۲مه) د ۲۰۲۵ کال د بودیجې لپاره په خپله غوښتنه کې ویلي دي چې په راروان کال کې ټولټال ۸،۳ میلیارد ډالر بودیجې ته اړتیا لري چې په دې کې ۴۹۹ میلیون او ۸۰۰ زره به له افغانانو سره د مرستو پر چاره ولګول شي.

IOM وايي، د هغو خلکو ترڅنګ چې د سوریې او اوکراین له بحرانونو تښتي ډېر تمرکز به یې له هغو افغانانو سره په مرستو وي چې د منځنۍ آسیا او بالکان د هېوادونو له لارې په مهاجرت لاس پورې کوي.

دا په داسې حال کې ده چې د کډوالو لپاره د ملګروملتونو د لویې کمیشنرۍ د راپور له مخې څه کم یوولس میلیون افغانان د تېرو څو کلونو جګړو، تشدد او بېوزلۍ له کبله بېلابېلو هېوادونو ته کډوال شوي دي.

د راپورونو له مخې ډېره برخه دا کډوال په ګاونډیو هېوادونو او نوره سیمه کې له ډېرو ستونزو سره لاس ګرېوان دي.

د طالبانو د حکومت د کانونو او پټرولیم وزارت د تخار ولایت د چایاب ولسوالۍ په یوه کان کې د چین د شاوخوا ۳۵۰ میلیون ډالرو پانګونې خبر ورکوي.

د دې وزارت ویاند همایون افغان له ملي ټلویزیون سره چې طالبان یې اداره کوي، په مرکه کې ویلي دي چې د استخراج د چارو ټول لګښت به چینايي شرکت کوي او د ترلاسه شویو عوایدو ۵۶ سلنه به افغانستان ته ورکوي.

نوموړی زیاتوي چې د چایاب ولسوالۍ په سمتي سیمه کې د سروزرو دا کان لوی دی خو په تړون کې شاوخوا ۱۲ کیلومتر مربع ساحه له مزایدې وروسته د پنځو کلونو لپاره چینايي شرکت او افغان شریکانو ته یې ورکړل شوه.

د ښاغلي افغان په وینا د دې کان د استخراج ټولې چارې به په افغانستان کې دننه کېږي.

د کانونو او پټرولیم وزارت ویاند په نورو ولایتونو کې هم بېلابېلو شرکتونو ته د سروزرو د کانونو د استخراج د تړونونو د پلان خبر ورکړ.

د طالبانو پر حکومت له دې کبله چې د ډېرو کانونو تړونونه یې له چین سره کړي انتقادونه په زیاتېدو دي.

منتقدان د دې تړونونو د معیارونو او شفافیت له پلوه اندېښمن دي.

د تخار ولایت په مرکز تالقان ښار کې د تېر ماښام د چاودنې پړه د آزادۍ جبهې په نوم د طالبانو مخالفې ډلې ومنله.

دې ډلې تېره شپه ناوخته پر خپله ایکس پاڼه په یو بیان کې ادعا کړې چې وسله والو یې د تالقان ښار د لومړۍ حوزې پر قرارګاه د برید پرمهال د طالبانو د ځواکونو سرګروپ ملا انور وژلی او درې نور سرتېري یې ټپیان کړي دي.

له دې مخکې سرچینو آزادۍ راډیو ته ویلي و، چې د تالقان ښار په سرای سنګ سیمه کې پرون ماښام یوه درنه چاودنه شوې ده.

د آزادۍ جبهې د دې ادعا په اړه طالبانو تراوسه څه نه دي ویلي او آزادي راډیو هم په خپلواک ډول دا ادعاوې نه شي تاییدولای.

د ایران د ګمرکونو یوه چارواکي ویلي، سږکال د لیندۍ/ قوس تر پایه افغانستان ته د ایران صادراتو اندازه له ۱۶۷ ملیون ډالرو زیاته وه.

د دوغارون تایباد سرحدي ګمرک عمومي مدیر سید حسن رحیمي‌زاده ویلي، چې یوازې د دوغارون ګمرک له لارې د ۱۶۷ ملیون ۷۱۳زره او ۷۲۳ ډالرو په ارزښت صادرات شوي دي.

د ده په وینا دا د تېر کال په نسبت افغانستان ته د ایران په صادراتو کې شا و خوا ۵۰ سلنه زیاتوالی ښيي.

د ایران د ګمرکونو دغه چارواکي ویلي چې په دې موده کې له افغانستانه هم د ۱۴ ملیون او ۳۵۰ زره ډالرو په ارزښت ایران ته مالونه وارد شوي دي.

افغانستان چې مصرفي اقتصاد لري، تر ډېره د ګاونډیو هېوادونو پر وارداتو ولاړ دی او خپل صادرات یې کم دي.

د طالبانو ټولګټو وزارت وايي د سالنګونو لویه لار به د پلان شوي کار له بشپړاوي وروسته د سې شنبې په ورځ د ټولو موټرو پرمخ پرانیستل شي.

د دغه وزارت ویاند محمد اشرف حق شناس پرون په یوه ویډیويي پیغام کې وویل، د لار تر پرانیستل کېدو پورې به کوچني او باروړونکي موټر په نوبتي ډول پر جلا مسیر د ټاکلي مهالوېش له مخې تګ راتګ کوي:

«لوی او کوچني مسافروړونکي موټر هره ورځ له دواړو مسیرونو تګ راتګ کولی شي، خو باروړونکي موټر یوه ورځ له شمال څخه د جنوب پر لوري او بله ورځ له جنوب څخه د شمال پر لوري د حرکت اجازه لري. د سې شنبې په ورځ د مرغومي/ جدي پر څلورمه بارړونکي موټرونه له شمال څخه جنوب ته د حرکت اجازه لري.»

د طالبانو ټولګټو وزارت له خلکو او موټرچلوونکو غوښتنه کړې، چې پر دغه لار د سفر پر مهال د وسایطو زنځیر، تودې جامې، د ژمي توکي او نور ضرور وسایل له ځان سره ولري.

د سالنګ لویه لار هر کال د اورښتونو او توفانونو له کبله د موټرو پرمخ د لنډې مودې لپاره تړل کېږي.

د تخار ولایت په مرکز تالقان ښار کې نن ماښام چاودنه وشوه.

ځايي سرچينې وايي، چاودنه سراى سنګ او لومړۍ امنيتي حوزې ته نږدې يوه ريکشا کې د ځاى پر ځاى شوي ماين له امله شوې ده.

د چاودنې شدت د ځايي اوسېدونکو تر منځ وېره خپره کړې او طالبانو امنيتي ځواکونه سيمې ته لېږلي دي.

تر اوسه طالب چارواکو د چاودنې د څرنګوالي او د مرګ ژوبلې د شمېر او احتمالي زیان په اړه څه نه دي ویلي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د آرزو ټلویزیون د نیول شویو کارکوونکو د خوشې کېدو خبر ورکړ.

دغه مرکز د شنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې د دغه خصوصي ټلویزیون دا ۷ کارکوونکي په ضمانت خوشې شوي، خو په کابل کې لا هم د دغه ټلویزیون دفتر ته د فعالیت اجازه نه ده ورکړل شوې.

وړاندې لیکل شوي، چې د دغو کسانو محاکمه به یوه اوونۍ وروسته وشي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د آرزو ټلویزیون د کارکوونکو د خوشې کېدو هرکلی کړی او د طالبانو له حکومت یې غوښتنه کړې چې دا قضیه پای ته ورسوي.

ترکي چارواکي وايي، ۶۰ غیرقانوني افغان کډوال يې نیولي دي.

د ترکي ین ټي وي تلویزیون د جمعې په ورځ راپور ورکړی چې دغو کډوالو په ترکیه کې د پاتي کیدو قانوني اسناد نه درلود.

د ین ټي وي د راپور پر بنسټ، د دې کډوالو له ډلې ۲۱ يې افغانستان ته ډپیورټ شوي دي.

بل پلو، ترکي چارواکو ویلي، درې کسان يې د انساني قاچاق په تور نیولي او عدلي او قضايي اروګانو ته يې سپارلي دي.

د رسمي شمیرو له مخې څه باندې درې لکه افغانان په غیرقانوني توګه په ترکیه کې ژوند کوي.

ترکیه چې اروپا ته د رسیدو پر لار پروت هیواد دی، ډیر کله په کې د افغان کډوالو د نیولو سربیره، د دغو کډوالو د تښول کیدو او وژل کیدو راپورونه هم ورکړل شوي دي.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي ویلي، "د پوهنتونونو د پرانستلو لپاره د افغانو نجونو غږ تاییدوم".

ښاغلي کرزي نن د (ډیمسبر۲۱مه) پر خپلې ایکس پاڼې/پخواني ټویټر لیکلي، "تعلیم د نجونو اساسي حق دی او افغانستان به د دې نجونو له زده کړو پرته روښانه راتلونکی ونه لري.

هغه وړاندې د طالبانو له خوا د نجونو پر مخ د پوهنتونونو د بندیدو د دوه کلنۍ په مناسبت غوښتي، نجونو ته د زده کړو اجازه ورکړئ.

طالبانو دوه کاله وړاندې د ډیسمبر په ۲۲مه د نجونو پر مخ د پوهنتونونو د بندیدو فرمان صادر کړ. که څه هم دا طالبانو دا بندیز له کورنیو او بهرنیو غبرګونونو سره مخ شو، خو طالبانو خپله پریکړه بیرته وانخیسته.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړي استازي د افغان کډوالو پر موضوع د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د لویې کمشنرۍ له استازي سره خبرې وکړې.

محمد صادق د شنبې په ورځ پر خپلې ایکس پاڼې (پخواني ټویټر) لیکلي، په اسلام اباد کې یې د (UNHCR) له استازې فلیپا کنډلر (Philippa Candler) سره، په پاکستان کې د افغان کډوالو پر موضوع خبرې وکړې.

په دغه کتنه کې د شویو بحثونو په اړه معلومات نه دي خپاره شوي، خو دا کتنه داسې وخت کېږي چې له پاکستان څخه د ۲۰۲۳م کال د نومبر له لومړۍ نېټې د بې اسناده افغان کډوالو ډله ییز اخراج روان دی.