د افغانستان کورنیو چارو وزارت وایي، د کابل ښار دشت برچي سیمه کې پروني ځانمرګي برید لږترلږه ۲۴ تنه ووژل او ۵۷ نور یې ټپیان کړل.

د وزارت ویاند طارق ارین یکشنبه سهار مهال د مرګ‌ژوبلې دغه شمېرې له خبریالانو سره شریکې کړې.

چاودنه پرون مازدیګر د پل خشک سیمه کې د (کوثر دانش) په نوم یوه ښوونیز مرکز مخې ته وشوه.

د کابل په دغې شیعه مېشته سیمه کې له دې وړاندې داعش وسله‌والو پر ښوونیزو مرکزونو، غونډو او ورزشي کلپونو بریدونه کړي دي.

ارګ دغه برید غندلی او د اسلامي او انساني ارزښتونو خلاف کار یې بللی دی.

د ارګ په خبرپاڼه کې د ولسمشر محمد اشرف غني په حواله راغلي، د طالبانو د څه باندې شپږ زره زندانیانو له خلاصون او د جګړې د پای ته رسېدو لپاره د دولت، خلکو او نړیوالو له مکررو غوښتنو سره سره هم خلک د دوی په ټکو د "نا مشروع جګړې" شاهدان دي.

پر افغان چارواکو سربېره ناټو او د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت دغه برید غندلی دی.

د افغانستان د کرکټ د ۱۹ کلونو کم عمره لوبډلې د شپږ وکټو په توپیر د نیپال لوبډلې ماتې ورکړه.

د لوبې پچه نیپال ګټلي وه او په پنځوس اورونو کې يې ۱۲۴ منډې هدف افغان لوبډلې ته ورکړی و.

افغان لوبډلې په شپږویشتو اورونو کې ورکړل شوی هدف پوره او د شپږ وکټو په توپیر يې لوبه وګټله.

افغانستان له دې وړاندې له سریلانکا بنګلادیش څخه ماتې خوړلې وه.

د طالبانو د حکومت د سوداګرۍ او صنعت وزیر نورالدین عزیزي نن چهارشنبې د (ډیسمبر۱۷مه) د قرغیزستان د اقتصاد وزیر بکیت صدیکوف سره په کتنه کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګریزو اړیکو او پانګونې پر پراختیا، د نندارتونو په جوړیدو او د سوادګریزو ناستو په اړه خبرې اترې کړي دي.

د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت وزارت پر خپله ویبپاڼه لیکلي، افغانستان ته د قرغیزي چارواکو د سفر په ترڅ کې په کابل کې د قرغیزستان د سوداګرۍ خونه پرانستل شوې ده.

که څه هم قرغیزستان د طالبانو حکومت په رسمیت پیژندلی نه دی خو د افغانستان او قرغیزستان سوداګریزې اړیکې د نورو کالونو پرتله ښې دي.

افغان ایوک ټولنې خبر ورکړی چې د امریکا ولسمشرډونالډ ټرمپ امریکا ته د اس ای وي (SIV) کیس لرونکو افغانانو لپاره د سفر معافیت لغوه کړی دی.

دغه ټولنې د سه شنبې په ورځ د (ډیسمبر۱۶مه) پر خپله ایکسپاڼه د دې سازمان د مشر شان ون دایور په حواله لیکلي،" د امریکا حکومت د ملي ګارد پر سرتیرو د یوه افغان له له بریده ناوړه ګټه پورته کوي څوامریکا ته، په افغانستان کې د امریکا د پخوانیو همکارانو او د هغوی د کورنیو د ورتګ مخه ونیسي".

دې ټولنې خبرداری ورکړی چې د سفر دغه بندیز امریکا ته د کډوالۍ له پخوانیو اصولو له هغې ډلې د کورنیو د ملاتړ خلاف اقدام دی او ژر تر ژره باید لغوه شي.

افغان ایوک په امریکا کې د افغان کډوالو د ملاتړ سازمان دی.

د امریکا په پلازمینه واشنګټن دي سي کې د رحمان الله لکڼوال په نوم د افغان کډوال په برید کې چې د امریکا د ملي ګارد یوه غړې په کې ووژل شوه، د ټرمپ ادارې پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي دي.

ټاکل شوې چې د افغانستان د کرکټ له ۱۹ کلنو کم عمره لوبډله نن چهارشنبې له نیپال سره لوبه وکړي.

دا لوبه د افغانستان په وخت د سهارپه نهه نیمو بجو د دوبی د کرکټ په لوبغالي کې پیلیږي. د آسیايي جام په لوبو کې چې په متحده عربي اماراتو کې روانې دي، افغانستان په بې ګروپ کې له بنګلدېش، نیپال او سریلانکا سره یوځای دی. په الف ګروپ کې هند، پاکستان، متحده عربي امارات او مالیزیا شامل دي. په دې سیالیو کې دا د افغانستان د لوبډلې دریمه لوبه ده. له دې مخکې یې بنګله دیش او سریلانکا سره لوبې ترسره کړې وې چې دواړه یې بایللي دي.

د ملګروملتونو د ماشومانو وجهي صندق، یونیسف وایي، په افغانستان کې د خوراکي امنیت په اړه د یوې نوې څیړنې نتیجه ښيي چې اټکل کیږي چې له پنځو کلونو کم عمره ۳،۷ ملیونه ماشومان به له سختې خوارځواکۍ سره مخامخ شي. د افغانستان لپاره د دې صندوق استازي تاج الدین اویوال پرون سې شنبې په خپله ایکسپاڼه لیکلي چې یونیسف په پام کې لري چې د ۱،۳ ملیونه هغو ماشومانو د ژوند ژغورنې درملنه وکړي چې له سختې خوارځواکۍ او د لوړخطرلرونکې منځنۍ خوارځواکۍ سره مخامخ دي خو په خبره یې تمویل یې له جدي ستونزې سره مخ دی.

په افغانستان کې د ماشومانو لپاره د یونیسف د بشرپالنې پروګرام د اوه ملیونه ماشومانو په ګډون د ۱۲ ملیونه کسانو د بشري او لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره د ۹۵۰ ملیون ډالرو مرستې غوښتنه کړې ده. یونیسف ویلي په ۲۰۲۶ کال کې به په افغانستان کې ۲۲ ملیونه کسان بشري مرستو ته اړتیا ولري.

د بښنې نړیوال سازمان، امنیستي انټرنشنل پرهېوادونو غږ وکړ چې افغانستان ته د خلکو جبري ستنول ودروي، او ویې ویل چې پاکستان، ایران او همدارنګه ځینې اروپايي هېوادونه خلک په "غیرقانوني ډول" ډیپورټ کوي.

امنیستي انټرنشنل پرون سې شنبې د ډسمبرپه ۱۶ په خپله ویبپاڼه کې په یوه راپورکې ویلي چې د ملګروملتونو شمیرې ښيي چې یوازې ایران او پاکستان په روان کال کې له ۲،۶ ملیونه زیات افغانان په غیرقانوني توګه بیرته خپل هیواد ته ستانه کړي دي. د دې سازمان په وینا د دغو ستنو شویو ۶۰ سلنه یې ښځې او ماشومان دي. پردې سربیره ترکیې او تاجکستان هم په زرګونو افغانان له خپلې خاورې ایستلي دي.

امنیستي انټرنشنل په افغانستان کې " مخ په زیاتیدونکي سخت بشري وضعیت" ته په اشاره وویل چې د "ستنېدونکو د زیانمنیدو جدي خطر زیات دی."

د دې سازمان په خبره هېوادونه باید له نړیوالو قوانینو سره سم عمل وکړي، هغه قوانین چې "د هر هغه کس جبري ستنول چې هلته د بشري حقونو د جدي سرغړونو له واقعي خطر سره مخ وي، منع کوي."

امنیستي انټرنشنل همدارنګه ویلي چې یوشمیراروپایي هیوادونو هم د افغانانو د جبري ستنولو هڅې تیزې کړې او د راپورونو له مخې جرمني، اتریش او اروپایي ټولنې له واکمنو طالبانو سره د جبري ستنولو د اسانتیا لپاره خبرو ته مخه کړې ده.

امنیستي انټرنشنل وایي، سره له دې چې د طالبانو د بشري حقونو ځپنه مستند شوې ده، خو د ایران، پاکستان، ترکیې، تاجکستان، جرمني او اتریش په ګډون یوشمیرهېوادونه هڅه کوي افغانان بیرته هغه هیواد ته ستانه کړي چېرې چې له بشري حقونو په ځانګړي ډول د ښځواو نجونو له حقونو څخه پراخې او سیستماتیکې سرغړونې ترسره کیږي.

د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام خبرداری ورکړی چې دا ژمی به په افغانستان کې تر ۱۷ میلیونو زیات کسان له سختې خوراکي ناامنۍ سره مخامخ شي.

دې ادارې د دوشنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې، د خوړو د امنیت د تازه راپور پر بنسټ ویلي چې له شدیدې لوږې سره د مخامخ کسانو شمېر د تېر کال پرتله درې میلیونه زیات شوی دی. تېر کال دا شمېر ۱۴ میلیونه او ۸۰۰ زره کسانو ته رسېده.

د خوړو نړیوال پروګرام همداراز خبرداری ورکړی چې د ماشومانو خوارځواکي مخ پر زیاتېدو ده او اټکل کېږي چې راتلونکی کال نژدې څلور میلیونه ماشومان تر اغېز لاندې راولي.

په بیان کې د افغانستان لپاره د خوړو نړیوال پروګرام د مشر، جان آیلیف، له قوله ویل شوي چې «کورنۍ اړ کېږي د څو ورځو د خوړو وختونه کم کړي او د ژوندي پاتې کېدو لپاره سخت او دردناک تصمیمونه ونیسي.» هغه زیاته کړې چې د ماشومانو د مړینې کچه لوړه شوې او ښايي په راتلونکو میاشتو کې لا پسې زیاته شي.

د هغه په وینا، راتلونکی ژمی به د افغانستان لپاره ډېر سخت وي، ځکه دا هېواد په یو وخت له څو بحرانونو سره مخامخ دی؛ چې پکې د بشري مرستو سخت کمښت، وچکالي، بې‌کاري، زلزلې، او له پاکستان او ایران څخه د میلیونو افغانانو جبري بېرته ستنېدل شامل دي.

د خوړو نړیوال پروګرام ویلي چې په ژمي کې د افغانستان د شپږو میلیونو تر ټولو زیانمنو وګړو د بیړنۍ مرستې لپاره ۴۶۸ میلیون ډالرو عاجلې مرستې ته اړتیا لري.

دا په داسې حال کې ده چې تر دې وړاندې هم د افغانستان د بېلابېلو ولایتونو اوسېدونکو له ازادي رادیو سره په خبرو کې ویلي وو چې د خراب اقتصادي وضعیت له امله یې د ژمي لپاره هېڅ ډول چمتووالی نه دی نیولی.

د ایران د کورنیو چارو وزارت د بهرنیو اتباعو او کډوالو د چارو د مرکز مشر نادر یاراحمدی، وایي چې دا مهال شاوخوا پنځه میلیونه افغان کډوال په ایران کې اوسي.

هغه پرون ایسنا خبري اژانس ته وویل چې د «غیرقانوني اتباعو د ستنولو د طرحې» له پلي کېدو راهیسې تر اوسه ۱.۶ میلیونه بې‌اسناده افغان کډوال له ایرانه ایستل شوي دي.

یاراحمدی همداراز وویل: «هغه اتباع چې له هېواده ایستل شوي، د افغان اتباعو له عمومي شمېر څخه کمېږي. که ۱ میلیون او ۶۰۰ زره ایستل شوي کسان د شپږ میلیونه او ۱۰۰ زره افغان اتباعو له شمېر څخه منفي کړو، نو شاوخوا څلور میلیونه او ۵۰۰ زره افغان اتباع په هېواد کې پاتې کېږي. البته دا شمېر ثابت نه دی، ځکه چې له ټولو پولو غیرقانوني تګ راتګ شته او شاوخوا ۴۰۰ تر ۵۰۰ زره پورې افغان اتباع د تګ راتګ په حال کې دي.»

هغه ټینګار کړی چې په دې وروستیو کې ایران ته د بې‌اسناده افغان کډوالو بېرته ورتګ زیات شوی دی.

دا په داسې حال کې ده چې ایران هره ورځ شاوخوا څلور زره افغان کډوال له خپلې خاورې باسي.

ایران له اسراییل سره له دولس ورځنۍ جګړې وروسته، د افغان کډوالو د ایستلو بهیر لا پسې چټک کړی دی.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو وزارت وایي چې تیره اونۍ د اوسپنې پټلۍ له لارې څه باندې دوه سوه ټنه توکي چې لویه برخه یې د انارو جوس دي بهر ته صادرشوي. په هغه بیان کې چې دې وزارت د دوشنبې په ورځ په خپله ایکسپاڼه کې خپورکړی کې نده په ډاګه شوې چې د انارو جوس کوم هیواد یا هیوادو ته صادرشوي خو له کله چې له پاکستان سره ټولې لارې تړل شوي، د انارو په ګډون د افغانستان تازه میوې او نورتولیدات د منځنۍ آسیا او ایران له لارو د سیمې هیوادونو ته صادریږي.

د بیان له مخې تیره اونۍ د اوسپنې پټلۍ له لارې ترټولو ډیر انتقالات د حیرتان له لارې شوي چې اندازه یې څه باندې ۱۱۷ ټنه ښودل شوې. دا هغه لاره ده چې په دې وروستیو کې په بشړه توګه د مسافرو، سوداګریزو او ترانزیتي چارو پرمخ پرانستل شوې.

په کابل کې د «رسا» ټلوېزیون مسؤل مدیر او یو خبریال د طالبانو د ۱۰ میاشتني بند وروسته خوشې شول.

د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوه خپاره شوي بیان کې ویلي چې په کابل کې یوې باوري سرچینې ته ورته ویلي، چې د رسا خصوصي ټلوېزیون مسؤل مدیر غلام محی‌الدین صاحب ‌زاده او د دې ټلویزیون خبریال جهادمل حبیبي د دوشنبې په ورځ مازدیګر مهال د بګرام له زندانه خوشې شول.

ویل شوي چې دوی د تېر کال د دلوې میاشتې په ۳۰مه د طالبانو د استخباراتو ریاست د کارکوونکو له لوري په کابل کې نیول شوي وو. د استخباراتو کارکوونکو د هغو د نیونې پر مهال د رسا ټلوېزیون کمپیوټرونه هم ضبط کړل او د دې رسنۍ دفتر یې وتاړه.

وروسته، په کابل کې یوې محکمې د روان کال د حمل میاشتې په ۴مه، دغه دوه خبریالان د واکمنې ادارې پر ضد د تبلیغاتو په تور، هر یو په ۱۰ میاشتو بند محکوم کړل.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د دغو دوو خبریالانو محاکمه او د ۱۰ میاشتو لپاره د هغوی د آزادۍ سلبول غندلي او ویلي یې دي چې دا خبریالان یوازې د خپل ژورنالېستیکي کار له امله نیول شوي وو.

د رسا خصوصي ټلوېزیون په ۱۳۹۸ لمریز کال کې په کابل کې تاسیس او په فعالیت پیل کړی و.

دې ټلوېزیون ټولنیز او ورځني راپورونه جوړول، او همدارنګه یې د اقلیم او وحشي ژوند په اړه بهرني مستند راپورونه بیا خپرول.

دې مرکز ویلي، سره له دې چې د رسا ټلوېزیون دغه دوه خبریالان خوشې شوي، خو دا رسنۍ لا هم تړلې ده او تر اوسه ورته د بیا پرانیستلو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د معلوماتو له مخې، دا مهال لږ تر لږه پنځه خبریالان او د رسنیو فعالان د طالبانو په توقیف کې دي، چې ځینې یې د طالبانو د محکمو له خوا په بند محکوم شوي دي.