د دوحې په راتلونکې غونډه کې د افغان ښځو استازې برخه نه اخلي.

د ملګرو ملتونو د امنیت شورا تر پرونۍ غونډې وروسته د یوناما مشرې روزا اوتنبایووا په نیویارک کې خبریالانو ته وویل، ملګرو ملتونو ته څوک شرایط نه شي ایښودلی چې څرنګه غونډه به جوړوي.

اغلې اوتنبایووا زیاته کړه چې د دوحې د راتلونکې غونډې مشري د ملګرو ملتونو سیاسي مشره روزماري دیکارلو کوي او د افغانستان لپاره د۲۲ هېوادونو په ځانګړیو استازیو کې چې کومې ښځې دي، هغوی به هم ګډون په کې وکړي.

په دوحه کې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو دوه ورځنۍ غونډه د جون په ۳۰مه پيلېږي.

په دې غونډه کې د افغان مېرمنو د استازیو پر نه ګډون د بشري حقونو یو شمېر ډلو سخت اعتراض کړی دی.

د بشري حقونو د څار ډلې اجراییوي مشرې تیرینا حسن وویل، د طالبانو له لوري پر ښځو او نجونو د فشارونو له کبله ملګري ملتونه غواړي داسې غونډه جوړه کړي چې په اجنډا کې یې د ښځو د حقونو مسئله شامله نه وي او د غونډې په خونه کې افغانې ښځې نه وي چې دا ټکان ورکوونکې پرېکړه ده.

د بخښنې د نړیوال سازمان عمومي مشر اګنیس کالمارد بیا وویل، که چېرته د دوحې په غونډه کې د ښځو د بشري حقونو مدافعان او د افغان مدنې ټولنې استازي برخه وانه‌خلي، د غونډې اعتبار به له منځه ولاړ شي.

د کرکټ شل اوریز نړیوال جام د اتو غوره لوبډلو په پړاو کې نن جمعه د جون په ۲۱مه نېټه د سویلي افریقا او انګلستان ترمنځ سیالي ترسره شوه چې د ۷ منډو په توپیر سویلي افریقا وګټله.

یاده سیالي چې د کابل پر وخت ماښام ۷:۰۰ بجې پیل شوې وه، سویلي افریقا د لومړي وار په کولو سره د ۱۶۴ منډو هدف ټاکلی و.

یادې لوبډلې ته کوانټین ډیکاک ۶۵ او ډیویډ مېلر ۴۳ چټکې منډې کړې وې.

انګلستان لپاره بیا په توپ اچونه کې جوفرا ارچر درې لوبغاړي سوځولي وو.

د انګلنډ لوبډلې د توپوهنې په پاڼۍ کې که څه هم ښه پيل کړی و، خو په ورستیو دوه اورونو کې یې مهم لوبغاړي له لاسه ورکړل او سیالي یې وبایلله.

د یادې لوبډلې په توپوهونکو کې هري بروک ۵۳ او لېوېنګسټن ۳۳ منډې کړې وې.

سویلي افریقا ته بیا رباډا او کشیپ مهاراج دوه دوه لوبغاړي وسوځول.

د یادې سیالۍ تر ګټلو وروسته سویلي افریقا د دوه سیالیو په ګټلو سره په ګروپ کې لومړی مقام ونیو.

د اتو غوره لوبډلو په پړاو کې به بله سیالي د کوربه ویسټ اینډیز او امریکا ترمنځ ترسره شي.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې روزا اوتنبایووا وايي، د سیمې هېوادونه لا هم له افغانستانه د تروریزم د خپرېدو په اړه اندېښنه لري.

مېرمن اوتنبایووا تېر ماښام د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په غونډه کې چې د افغانستان پر وضعیت د بحث لپاره رابلل شوې وه، د وینا پر مهال دا خبره وکړه.

هغې وویل: "سیمه له افغانستانه د تروریزم یا هم افراطیت د بالقوه خطر د خپرېدو په اړه د باور وړ اندېښنې لري، دوی دغه راز د مخدره موادو پر وړاندې په مبارزه کې د لا پراخې همکارۍ د اړتیا لپاره هم اندېښنه لري، خو د ثبات د ملاتړ لپاره د عملي مشارکت له لارې هڅې په ځانګړي ډول په اقتصادي برخه کې مهمې دي او باید دوام ومومي."

تر دې مخکې د نړۍ ځینو هېوادونو په افغانستان کې د القاعده او د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان څانګې په څېر د افراطي ډلو د حضور په باب اندېښنه ښوولې وه.

د روسیې دفاع وزیر اندري بلوسوف د غبرګولي یا جوزا پر ۱۱مه د قزاقستان په الماتي ښار کې یوې غونډې ته ویلي وو، په افغانستان کې ځینې افراطي ډلې ځای پر ځای شوي، ځکه نو مسکو اړ شوی د تاجکستان او افغانستان پر پوله د امنیت د ښه کېدو لپاره ځینې ګامونه واخلي.

د ډله‌ییز امنیت تړون سازمان د بهرنیو چارو وزیرانو شورا د افغانستان او تاجکستان د سرحدي خوندیتوب د لا پیاوړتیا لپاره یوه طرحه تایید کړه.

د روسي رسنیو د راپورونو له مخې، د قزاقستان د صدراعظم مرستیال او د بهرنیو چارو وزیر مراد نورتلئو ویلي، د دولتونو ترمنځ د طرحې دا مسوده د ډله‌ییز امنیت تړون د بهرنیو چارو وزیرانو د شورا په پرونۍ غونډه کې تایید شوه او د تصویب لپاره به د غړو هېواونو مشرانو ته وسپارل شي.

د نورتلئو په وینا، د افغانستان او تاجکستان د سرحدي تحکیماتو لپاره د دولتونو ترمنځ دغه پروګرام د یوه کال په موده کې بشپړ شوی دی.

د منځنۍ اسیا هېوادونو په ځانګړي ډول تاجکستان وخت ناوخت د افغانستان له سرحدي سیمو د ناامنیو د احتمالي خپرېدو په باب اندېښنه ښودلې ده.

تاجکستان له زیاتې مودې تور لګوي چې د افغانستان له لوري د مخدره موادو قاچاق هم روان دی، خو طالبانو ډاډ ورکړی چې د افغانستان له خاورې به کوم ګاونډي هېواد ته ګواښ پېښ نه شي.

د افغانستان لپاره د ایران سفیر او ځانګړي استازي حسن کاظمي قُمي ویلي، تهران غوښتنه کړې چې په مشهد کې دې د طالبانو د قونسلګرۍ یو کارکوونکی بېرته کابل ته وغوښتل شي.

د طالبانو د قونسلګرۍ دغه کارکوونکی په دې تورن دی چې د روانې میلادي میاشتې په پیل کې یې یو ایرانی عکاس قونسلګرۍ ته دننه بېولی او شکنجه کړی دی.

د کابل لپاره د ایران سفیر حسن کاظمي قُمي وايي، د طالبانو د قونسلګرۍ له کارکوونکي سره سخت قانوني چلند شوی، خو قُمي نور وضاحت نه دی ورکړی.

ایراني رسنیو پرون راپور ورکړی چې قُمي ویلي، د هر هېواد سیاسي استازولي چې د سرغړونو سبب شي، د ډیپلوماتیکو اصولو له مخې دې ورسره چلند وشي.

تر دې مخکې د قاري عیسی محمدي په نوم یوه مدني فعال تور لګولی و چې مشهد ته د سفر پر مهال د طالبانو درېیو ډيپلوماتانو له ډیپلوماتیک مصئونیت او موټرو په استفاده، له هوايي ډګره د هغه د اختطاف هڅه وکړه چې د څه مودې لپاره په هوايي ډګر کې د ایراني چارواکو په توقیف کې و.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانکړې استازې یا د یوناما مشره روزا اتونبایووا وايي، پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهیسې که څه هم دې هېواد ته په میلیونونو ډالر مرسته راغلې، خو بیا هم افغانستان له پراخه فقر سره لاس او ګرېوان دی.

هغې دا خبرې نن ماښام د جون ۲۱مه د افغانستان په اړه د ملګرو ملتونو د امنیت شورا ناسته ته کړي دي.

اغلې اتونبایووا وویل چې په نژدې درېیو کلونو کې نړیوالو مرسته کوونکو له افغانستان سره څه باندې ۷ میلیارده ډالره مرسته کړې ده.

د هغې په خبره، د افغانستان د خلکو د لومړنیو بشري اړتیاوو د پوره کولو لپاره څه باندې څلور میلیارده ډالره مرسته شوې ده.

د ملګرو ملتونو دې چارواکې زیاته کړې چې په افغانستان کې موجوده فقر خلک د طبیعي پېښو پر وړاندې نور هم زیانمن کړي دي.

پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهیسې خلک له بېکارۍ او فقر سر ټکوي او وايي چې له سختو اقتصادي ستونزو سره مخ دي.

د طالبانو یوه جګپوړي ډیپلومات ذاکر جلالي د دوحې په راتلونکې غونډه کې د هغوی د ګډون لپاره د شرایطو په اړه خوشبیني څرګنده کړه

ده نن جمعه پر خپله ایکسپاڼه ولیکل چې د وضعیت ټاکلو ته لس ورځې پاتې دي.

جلالي همداراز لیکلي چې ملګرو ملتونو د دوحې د ناستې اجنډا له طالبانو سره شریکه کړې ده.

د ده په وینا، د دوحې د درېیم کنفرانس په اجنډا کې د خصوصي سکتور، مالیې، بانکدارۍ، له مخدرو موادو سره د مبارزې او د بدیل معیشت په اړه بحثونه شامل دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو د سرپرست وزیر سلاکار ټینګار وکړ چې طالبان د سیمه‌ییزو همکاریو د بېلګې په وړاندې کولو سره له نړیوالې ټولنې سره د تعامل په لټه کې دي.

ټاکل شوې ده چې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو په کوربه توب د دوحې درېیم کنفرانس، چې د افغانستان لپاره د بېلابېلو هېوادونو ځانګړي استازي په‌کې ګډون کوي، د سرطان په لسمه او یوولسمه جوړه شي.

د ځینو سرچینو پر اساس، ملګري ملتونه به د طالبانو په غوښتنه دې غونډې ته د مدني ټولنې او د بشري حقونو فعالانو او ښځو ته بلنه ورنه کړي.

د ښځو د حقونو یو شمېر ډلو د دوحې پر غونډه نیوکه کړې ده.

په افغانستان کې د ملګروملتونو د مرستندوی پلاوي دفتر یا یوناما ویلي چې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې او د یوناما مشره روزا اوتنبایوا به د امنیت شورا په غونډه کې د دغه هېواد د وضعیت په اړه وضاحت ورکړي.

د یوناما د معلوماتو له مخې، دا غونډه به نن جمعه د سرطان په لومړۍ نېټه په نیویارک کې د افغانستان پر وخت د ماښام په ۶:۳۰ بجو پیل شي.

تر دې غونډې مخکې په ملګرو ملتونو کې د عربي متحده اماراتو استازي او اوتنبایوا سره وکتل.

د پنجشنبې په ورځ، په ملګرو ملتونو کې د متحده عربي اماراتو استازي په ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې په دې ناسته کې د افغانستان د وروستيو پرمختګونو، د دوحې کنفرانس او د ښځو او نجونو په ګډون د یو سوکاله افغانستان لپاره د یوناما د کار په اړه بحث وشو.

د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت وزارت وایي چې افغانستان په تېرو ۵ میاشتو کې د اووه نیم میلیون ډالرو په ارزښت غالۍ بهر ته صادرې کړي دي.

د دغه وزارت ویاند عبدالسلام جواد اخوندزاده پرون پنجشنبې کورنیو رسنیو ته وویل چې افغاني غالۍ امریکا، هند، پاکستان، چین، ازبکستان، ترکیې او اروپايي هېوادونو ته صادرې شوې دي.

یو مهال غالۍ د افغانستان په صادراتو کې مهمه ونډه لرله، خو په وروستیو کلونو کې د افغانستان ډېرې غالۍ د پاکستان له لوري اروپايي او امریکايي هېوادونو ته صادرېږي.

د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت وزارت ویندوی په عین حال کې وویل، که له هېواده بهرمېشتي افغان پانګه‌وال په افغانستان کې پانګونه وکړي، د ۵ کلونو لپاره به مالیه ورته معاف وي.

ده د دې پرېکړې هدف افغانستان ته د خپلو پانګو د لېږدولو لپاره د بهرمېشتو پانګه‌والو هڅول وبلل.

راپورونه ښيي چې ګڼ شمېر افغان پانګه‌والو، د دې لپاره چې طالبانو د نجونو د زده کړو د مخنیوي په شمول پر خلکو ګڼ محدودیتونه لګولي، خپلې پانګې ګاونډیو هیوادونو ته انتقال کړي دي.

د طالبانو د ټرانسپورټ او هوايي چلند وزارت د هوا پېژندنې ادارې د هېواد په ۱۹ ولایتونو کې د سختو بارانونو او سېلابونو د راوتلو اټکل کړی دی.

دې رياست پرون پنجشنبې په یوه خبرپاڼه کې وویل چې په بدخشان، غزني، کاپيسا، کونړ، نورستان، پنجشېر، تخار، لغمان، کابل، ننګرهار، لوګر، پکتيکا، پکتيا، خوست، ميدان وردګ، باميان، سمنګان، بغلان او پروان ولايتونو کې به د جمعې په ورځ باران واوري.

د ورښت اندازه له ١٥ تر ٣٥ ملي مترو پورې اټکل شوې ده.

د هواپېژندنې ادارې په عین حال کې په ځینو سیمو کې د شدیدو بارانونو له کبله د سېلابونو د راتلو خبرداری ورکړی دی.

د اپرېل او مې د میاشتو د سختو ورښتونو او سېلابونو له کبله د افغانستان په یو شمېر ولایتونو په تېره بیا بغلان کې سلګونه کسان مړه شول.