د ایران په اصفهان ښار کې چارواکو ویلي، دغلته د درېیو لادرکه شویو افغان ماشومانو جسدونه پیدا شوي دي.

بي بي سي فارسي د اصفهان د شاهین شهر د څارنوال نصرالدین صالحي په حواله ویلي چې دغه درې جسدونه د کرنیزو اوبو په یوه کانال کې پیدا شوي دي.

تېرو ورځو کې داسې راپورونه خپاره شول چې په اصفهان کې څلور افغان ماشومان چې ۷ تر ۱۲ کلونو پورې عمر لري، ورک شوي دي.

سیمه‌ییزو چارواکو ویلي چې موندل شوي جسدونه‌یې عدلي طب ته لیږدولي او د څلورم ماشوم د موندنې هڅې هم روانې دي.

په تهران کې د افغانستان سفارت ونه‌غوښتل چې په دې اړه تبصره وکړي، خو ویې‌ویل چې بهرنیو چارو د وزارت د معلوماتو له بشپړولو وروسته جزئیات شریکوي.

د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام خبرداری ورکړی چې دا ژمی به په افغانستان کې تر ۱۷ میلیونو زیات کسان له سختې خوراکي ناامنۍ سره مخامخ شي.

دې ادارې د دوشنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې، د خوړو د امنیت د تازه راپور پر بنسټ ویلي چې له شدیدې لوږې سره د مخامخ کسانو شمېر د تېر کال پرتله درې میلیونه زیات شوی دی. تېر کال دا شمېر ۱۴ میلیونه او ۸۰۰ زره کسانو ته رسېده.

د خوړو نړیوال پروګرام همداراز خبرداری ورکړی چې د ماشومانو خوارځواکي مخ پر زیاتېدو ده او اټکل کېږي چې راتلونکی کال نژدې څلور میلیونه ماشومان تر اغېز لاندې راولي.

په بیان کې د افغانستان لپاره د خوړو نړیوال پروګرام د مشر، جان آیلیف، له قوله ویل شوي چې «کورنۍ اړ کېږي د څو ورځو د خوړو وختونه کم کړي او د ژوندي پاتې کېدو لپاره سخت او دردناک تصمیمونه ونیسي.» هغه زیاته کړې چې د ماشومانو د مړینې کچه لوړه شوې او ښايي په راتلونکو میاشتو کې لا پسې زیاته شي.

د هغه په وینا، راتلونکی ژمی به د افغانستان لپاره ډېر سخت وي، ځکه دا هېواد په یو وخت له څو بحرانونو سره مخامخ دی؛ چې پکې د بشري مرستو سخت کمښت، وچکالي، بې‌کاري، زلزلې، او له پاکستان او ایران څخه د میلیونو افغانانو جبري بېرته ستنېدل شامل دي.

د خوړو نړیوال پروګرام ویلي چې په ژمي کې د افغانستان د شپږو میلیونو تر ټولو زیانمنو وګړو د بیړنۍ مرستې لپاره ۴۶۸ میلیون ډالرو عاجلې مرستې ته اړتیا لري.

دا په داسې حال کې ده چې تر دې وړاندې هم د افغانستان د بېلابېلو ولایتونو اوسېدونکو له ازادي رادیو سره په خبرو کې ویلي وو چې د خراب اقتصادي وضعیت له امله یې د ژمي لپاره هېڅ ډول چمتووالی نه دی نیولی.

د ایران د کورنیو چارو وزارت د بهرنیو اتباعو او کډوالو د چارو د مرکز مشر نادر یاراحمدی، وایي چې دا مهال شاوخوا پنځه میلیونه افغان کډوال په ایران کې اوسي.

هغه پرون ایسنا خبري اژانس ته وویل چې د «غیرقانوني اتباعو د ستنولو د طرحې» له پلي کېدو راهیسې تر اوسه ۱.۶ میلیونه بې‌اسناده افغان کډوال له ایرانه ایستل شوي دي.

یاراحمدی همداراز وویل: «هغه اتباع چې له هېواده ایستل شوي، د افغان اتباعو له عمومي شمېر څخه کمېږي. که ۱ میلیون او ۶۰۰ زره ایستل شوي کسان د شپږ میلیونه او ۱۰۰ زره افغان اتباعو له شمېر څخه منفي کړو، نو شاوخوا څلور میلیونه او ۵۰۰ زره افغان اتباع په هېواد کې پاتې کېږي. البته دا شمېر ثابت نه دی، ځکه چې له ټولو پولو غیرقانوني تګ راتګ شته او شاوخوا ۴۰۰ تر ۵۰۰ زره پورې افغان اتباع د تګ راتګ په حال کې دي.»

هغه ټینګار کړی چې په دې وروستیو کې ایران ته د بې‌اسناده افغان کډوالو بېرته ورتګ زیات شوی دی.

دا په داسې حال کې ده چې ایران هره ورځ شاوخوا څلور زره افغان کډوال له خپلې خاورې باسي.

ایران له اسراییل سره له دولس ورځنۍ جګړې وروسته، د افغان کډوالو د ایستلو بهیر لا پسې چټک کړی دی.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو وزارت وایي چې تیره اونۍ د اوسپنې پټلۍ له لارې څه باندې دوه سوه ټنه توکي چې لویه برخه یې د انارو جوس دي بهر ته صادرشوي. په هغه بیان کې چې دې وزارت د دوشنبې په ورځ په خپله ایکسپاڼه کې خپورکړی کې نده په ډاګه شوې چې د انارو جوس کوم هیواد یا هیوادو ته صادرشوي خو له کله چې له پاکستان سره ټولې لارې تړل شوي، د انارو په ګډون د افغانستان تازه میوې او نورتولیدات د منځنۍ آسیا او ایران له لارو د سیمې هیوادونو ته صادریږي.

د بیان له مخې تیره اونۍ د اوسپنې پټلۍ له لارې ترټولو ډیر انتقالات د حیرتان له لارې شوي چې اندازه یې څه باندې ۱۱۷ ټنه ښودل شوې. دا هغه لاره ده چې په دې وروستیو کې په بشړه توګه د مسافرو، سوداګریزو او ترانزیتي چارو پرمخ پرانستل شوې.

په کابل کې د «رسا» ټلوېزیون مسؤل مدیر او یو خبریال د طالبانو د ۱۰ میاشتني بند وروسته خوشې شول.

د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوه خپاره شوي بیان کې ویلي چې په کابل کې یوې باوري سرچینې ته ورته ویلي، چې د رسا خصوصي ټلوېزیون مسؤل مدیر غلام محی‌الدین صاحب ‌زاده او د دې ټلویزیون خبریال جهادمل حبیبي د دوشنبې په ورځ مازدیګر مهال د بګرام له زندانه خوشې شول.

ویل شوي چې دوی د تېر کال د دلوې میاشتې په ۳۰مه د طالبانو د استخباراتو ریاست د کارکوونکو له لوري په کابل کې نیول شوي وو. د استخباراتو کارکوونکو د هغو د نیونې پر مهال د رسا ټلوېزیون کمپیوټرونه هم ضبط کړل او د دې رسنۍ دفتر یې وتاړه.

وروسته، په کابل کې یوې محکمې د روان کال د حمل میاشتې په ۴مه، دغه دوه خبریالان د واکمنې ادارې پر ضد د تبلیغاتو په تور، هر یو په ۱۰ میاشتو بند محکوم کړل.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د دغو دوو خبریالانو محاکمه او د ۱۰ میاشتو لپاره د هغوی د آزادۍ سلبول غندلي او ویلي یې دي چې دا خبریالان یوازې د خپل ژورنالېستیکي کار له امله نیول شوي وو.

د رسا خصوصي ټلوېزیون په ۱۳۹۸ لمریز کال کې په کابل کې تاسیس او په فعالیت پیل کړی و.

دې ټلوېزیون ټولنیز او ورځني راپورونه جوړول، او همدارنګه یې د اقلیم او وحشي ژوند په اړه بهرني مستند راپورونه بیا خپرول.

دې مرکز ویلي، سره له دې چې د رسا ټلوېزیون دغه دوه خبریالان خوشې شوي، خو دا رسنۍ لا هم تړلې ده او تر اوسه ورته د بیا پرانیستلو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د معلوماتو له مخې، دا مهال لږ تر لږه پنځه خبریالان او د رسنیو فعالان د طالبانو په توقیف کې دي، چې ځینې یې د طالبانو د محکمو له خوا په بند محکوم شوي دي.

د افغانستان د کرکټ له ۱۹ کلنو کم عمره لوبډلې ته سریلانکا ماتې ورکړه.

د ۱۹ کلنو د کرکټ د آسیايي جام لوبو په لړکې ننی لوبه د دوبی د کرکټ په لوبغالي کې ترسره شوه.

افغانستان د لوبې پچه وګټله او توپوهنه یې غوره کړه. افغان لوبډلې په پنځوسو اورونو کې ۲۳۵ منډې وکړې او د سریلانکا لپاره یې د ۲۳۶ منډو هدف وټاکه. د سریلانکا لوبډلې په ۴۹ اورکې داسې مهال چې دوه لوبغاړي یې پاتې وو، ۲۳۸ منډې وکړې. له دې مخکې افغانستان خپله لومړۍ لوبه هم وړمه ورځ بنګله دیش ته په دریو ویکټو بایللې وه.

د آسیايي جام په لوبو کې چې په متحد عربي اماراتو کې روانې دي، افغانستان په بې ګروپ کې له بنګلدېش، نیپال او سریلانکا سره او په الف ګروپ کې هند، پاکستان، متحده عربي امارات او مالیزیا یوځای دي.

د افغانستان په یوشمېر ولایتونو کې نن د پولیو یا د ماشومانو د ګوزڼ ضد واکسین کمپاین پیل شو.

" له پولیو پاک افغانستان" پر خپله ویبپاڼه لیکلي چې دغه کمپاین به چې په ترڅ کې یې له پنځو کلونو کم عمره ملیونونو ماشومانو ته د پولیو دوه څاڅکي ورکول کیږي، په هلمند، کندهار، زابل، ارزګان، غزني، پکتیکا، خوست، ننګرهار، لغمان، کونړ، نورستان او هرات کې تطبیق شي. د روغتیا نړیوال سازمان وایي چې د روان میلادي کال له پیله په افغانستان کې د ګوزڼ دوه مثبتې پېښې ثبت شوي چې یوه یې د بادغیس بالامرغاب او بله هلمند کې ده.

په کندهار، هلمند، کابل، لغمان، ننګرهار او زابل کې بیا د روان م کال له پېل راهیسې د پولیو ۱۸ چاپیریالي پیښې ثبت شوې دي.

افغانستان او پاکستان د نړۍ یوازني دوه هېوادونه دي چې د پولیو ویروس په کې پاته دی. له افغانستان سره هم مهاله نن دوشنبې په پاکستان کې هم د پولیو د واکسین اوه ورځنی کمپاین پیل شو چې تمه ده په ترڅ کې یې د دې هیواد په ټولو ایالتونو کې له ۴۵ ملیونه زیات ماشومان واکسین شي.

پولیو یوه خطرناکه ویروسي ناروغي ده چې درملنه نه لري، خو یوازې واکسین یې مخه نیولی شي.

د افغانستان د کرکټ له ۱۹ کلنو کم عمره لوبډلې لوبه له سریلانکا سره روانه ده.

د ۱۹ کلنو د کرکټ د آسیايي جام د لوبو په لړۍ کې دا لوبه د دوبی د کرکټ په لوبغالي کې پیل شوې.

افغانستان د لوبې پچه وګټله او ټوپوهنه یې غوره کړه. افغان لوبډلې په پنځوسو اورونو کې ۲۳۵ منډې وکړې او د سریلانکا لپاره یې د ۲۳۶ منډو هدف وټاکه. د آسیايي جام په لوبو کې چې په متحد عربي اماراتو کې روانې دي افغانستان په بې ګروپ کې له بنګلدېش، نیپال او سریلانکا سره او په الف ګروپ کې هند، پاکستان، متحده عربي امارات او مالیزیا یوځای دي.

افغانستان په دې لړۍ کې خپله لومړۍ لوبه وړمه ورځ بنګلدېش ته په دریو ویکټو وبایلله.

د ملګروملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره اوچا وایي چې د افغانستان په ختیځ کې له زلزلې څو میاشتې وروسته، په تر ټولو سختو اغېزمنو سیمو کې ۲۲۳ زره کسانو مرستې ترلاسه کړې دي خو سخت ژمي ته په پام لا هم ډېر کسان له زیات ملاتړ څخه بې برخې دي.

اوچا پرون یکشنبې په خپله ایکس پاڼه کې په یوه بیان کې ویلي چې زیانمنو ته د مرستې رسولو د تمویل یوازې ۳۴ سلنه بودیجه یې ترلاسه کړې خو بیړنۍ اړتیا ده چې نورې مرستې هم ترلاسه کړي. د اوچا په خبره ۱۱۱ نیم ملیون ډالرو ته اړتیا ده چې زیانمنو ته اړینې مرستې ورسوي. د اوچا په خبره د اګسټ د میاشتې په پای کې د ریښترپه کچه څه باندې ۶ درجې زلزلې نژدې پنځه لکه کسان اغیزمن کړي دي.

د جرمني د بهرنیو چارو وزیر یوهان واډ ‌فول وايي، په پاکستان کې د هغو افغانانو د پناه غوښتنې پردوسیو غور او جرمني ته یې لیږدول د جرمني د حکومت لپاره لومړیتوب دی چې جرمني له مخکې ورسره په هغه هیواد کې د منلو ژمنې کړې دي.

د جرمني ویلټ ورځپاڼې د راپورله مخې ښاغلي واډفول ویلي، تمه لري چې له پاکستانه جرمني ته د دغو افغانانو د لیږدولو الوتنې د روان کال ترپای رسیدو مخکې بشپړې شي. هغه همدارانګه ویلي چې د پاکستان له حکومت سره یې له خطرسره مخ افغانانو په اړه خبرې کړې او د شپږو میاشتو لپاره یې په هغه هیواد کې د دوی د هستوګنې غځول یقیني کړي دي.

نوموړي د افغانانو پرکیسونو بیا غور د کورنیو چارو وزارت دنده وبلله چې د ټولو حقوقي او نورو اړخونو له ارزونې وروسته به په دې اړه پریکړه کوي چې د کومو کسانو غوښتنلیکونه ومني او د کومو هغو ردکړي خو هغه خبرداری ورکړ چې هر ډول ځنډ کولای شي د راتلونکې کال له پیل سره افغانستان ته د دغو افغانانو د ډیپورت خطرزیات کړي چې اوس په پاکستان کې جرمني د تلو په نیت انتظارباسي. جرمني تر دې مخکې په څو الوتنو کې لسګونه افغان پناه غوښتونکي له پاکستانه هغه هیواد ته لیږدولي خو د راپورونو له مخې تراوسه نژدې ۱۹۰۰ کسان لاهم په پاکستان کې پاتې دي. دا هغه افغانان دي چې په تیرجمهوريت کې یې د جرمني له پوځ او د دې هیواد له نورو ادارو سره کارکړی او پرافغانستان د طالبانو له بیا واکمنیدو وروسته پاکستان ته تللي دي.

د نجونو د تعلیم افغان فعال او د قلم لارې د ټولنې مشر مطیع الله ویسا د شیخ تمیم بن حمد آل ثاني د جایزو په مراسمو کې د ( نوښت او مشارکت) جایزه ترلاسه کړه.

له فساد سره د مبارزې د برخې مخکښانو ته د دغو جایزو د ورکړې نهم پړاو، د ملګرو ملتونو له نشه یي توکو او جرمونو سره د مبارزې ادارې ( یو.ان.او.ډي.سي) په مرسته پرون یکشنبه په دوحه کې ترسره شو.

د ملګرو ملتونو دغه دفتر پر خپله ایکس پاڼه د ویسا انځور خپور کړی چې په کې د قطر د امیر له خوا دغه جایزه ترلاسه کوي.

مطیع الله ویسا د ۱۴۰۲ کال په حمل میاشته کې د طالبانو استخباراتو توقیف کړ او شاوخوا ۷ میاشتې یې زندان کې تېرې کړې.

طالبانو هغه " په دولت ضد هڅو " باندې تورن کړی، خو کورنۍ یې هغه مهال دا تورونه رد کړي وو.

طالبانو واک ته له رسیدو وروسته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښونځي تړلي دي.