د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وايي، د ۲۰۲۳ کال د بشري حقونو په کلني راپور کې یې په افغانستان کې د ښځو د حقونو د ناوړه وضعیت مسئلې ته ځانګړې پاملرنه کړې ده.

په دې راپور کې له افغان مېرمنو سره د ناوړه چلند بېلابېل اړخونه په جزییاتو سره روښانه شوي او یادونه شوې چې په تېر یوه کال کې د طالبانو هېڅ یوه فرمان هم د ښځو پر تعلیم او کار د لګېدلو محدودیتونو له لیرې کېدو یا نرمېدو سره مرسته نه ده کړې، بلکې برعکس نوي فرمانونه یې د پرځېدلي جمهوري نظام له قوانینو او نړیوالو اصولو سره په تناقض کې دي.

په راپور کې همدا راز د بې محاکمې وژنو، شکنجو، د زندان د سختو او ژوند ګواښونکو شرایطو، د خلکو د بې دلیله نیولو او تښتولو او د بشري حقونو د سرغړونو نور مثالونه هم ورکړل شوي دي.

د طالبانو حکومت تراوسه د دې راپور په اړه غبرګون نه دی ښودلی خو له دې مخکې یې ویلي، چې په افغانستان کې د خلکو بشري حقونه خوندي دي.

د خوړو نړیوال پروګرام، WFP په افغانستان کې له بې وزلو کسانو سره د مرستو په دوام وایي، هره ورځ په مرستو بارسلګونه لارۍ په دې هېواد کې خلکو ته د ژوند ژغورنې مرستې رسوي.

د دې پروګرام د افغانستان څانګې نن سې شنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویترکې لیکلي چې په افغانستان کې هره میاشت شاوخوا درې سوه لارې په سړکونو کې تګ راتګ کوي او له نیم ملیون زیات وګړو ته د ژوند ژغورنې خواړه رسوي.

د دې پروګرام په وینا، په یوه لارۍ کې د ۳۲۵ کورنیو لپاره خواړه باروي.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ ادارې په وینا، په روان ۲۰۲۴ م کال کې ۲۳ ملیونه افغانان مرستو ته اړتیا لري او ۱۷ ملیونه افغانانو ته د اړنیو مرستو رسولو لپاره درې ملیارډ ډالرو ته اړتیا ده.

په هرات کې د طالبانو د حکومت چارواکو هغه راپورونه رد کړل چې ګواکې د افغان سوداګرو له مالونو بار رېل/ټرین په ایران کې درول شوی دی او د مخته تلو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د هرات د والي ویاند نثار احمد الیاس د دوشنبې په ورځ ازادي راډيو ته وویل، دا ټرین طی مراحلو ته انتظار دی او نورې ستونزې نه لري.

تر دې مخکې ایراني رسنیو خبر ورکړی و چې له افغانستان څخه ترکیې ته د لومړي ټرانزیټي کارګو ټرېن د تېرېدو اجازه نه ده ورکړل شوې.

د یکشنبې په ماښام رسنیو د اوسپنې پټلۍ د شرکت د عمومي اړیکو د څانګې په حواله دا خبر هم ورکړ چې تر اوسه له افغانستانه هیڅ ټرانزیټي اورګاډی ایران ته نه دی داخل شوی.

دغه کارګو ټرېن کې ۱۱۰۰ ټنه تالک معدني ډبرې بار دي چې د هرات ولایت له لارې د ایران د روزنک د تمځای ته رسېدلي

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا د کارپوهانو ډلې ویلي چې طالب چارواکي باید سمدستي د بشري حقونو او د نجونو د تعلیم مدافع احمد فهیم عظیمي خوشې کړي.

دې ډلې په یوه بیان کې چې پرون د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا خپور کړی ټینګار کړی چې تعلیم ته لاسرسی یو اساسي حق دی او کوم کسان چې په دې لاره کې فعالیت کوي او غږ پورته کوي باید د نیولو او زنداني کولو پر ځای یې ملاتړ وشي او خوندیتوب یې تضمین شي.

د ملګرو ملتونو کارپوهانو ویلي چې احمد فهیم عظیمي له څه باندې شپږو میاشتو راهیسې د طالبانو له خوا بندي شوی دی.

طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې په افغانستان د واک له بیا ترلاسه کولو وروسته له شپږم ټولګي پورته نجونې له زده کړو محرومې کړې او بیا یې د نجونو پر مخ د پوهنتون دروازې هم وتړلې. په دې موده کې تر دې دمه ګڼ فعالان چې مطیع الله ویسا، احمد فهیم عظیمي او ځینې نور د یادولو دي د نجونو د تعلیم لپاره د فعالیت او مبارزو په خاطر نیول شوي او په میاشتو میاشتو یې په بند کې تېر کړي.

احمد فهیم عظیمي د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په ۱۷ مه په کابل کې له ځینو نورو فعالانو سره یوځای نیول شوی او طالبانو د ناقانونه او د شریعت خلاف کړنو تور لګولی.

د فوټسال د اسیا ملتونو جام د ګروپي پړاو په وروستۍ لوبه کې افغانستان ۳-۲ بحرین ته ماتې ورکړه او منځلوبو یا کواټرفاینل ته یې ځان ورساوه.

یاده سیالي چې نن دوشنبه د کابل پر وخت ماښام ۶:۳۰ بجې پیل شوې وه، افغانستان د سنجر، رضا حسین پور او مهران غلامي د ګولونو پر مټ بحرین ته ماتې ورکړه.

افغان لوبډله به په منځلوبه کې د تاجکستان پر وړاندې سیالي کوي.

که افغانستان یاده سیالي وګټي نو د فوټسال نړیوال جام ته به هم لار پیدا کړي.

دا لومړی ځل دی چې افغانستان د فوټسال اسیایي سیالیو منځلوبو ته وځي.

د ویلو ده چې افغان لوبډلې په ګروپي پړاو کې له ایران ماتې خوړلې وه، کوېټ سره یې سیالي مساوي کړې وه او بحرین ته یې ماتې ورکړه.

ټاکل شوې د افغانستان د فوټسال ملي لوبډله د اسیا د ملتونو جام سیالیو په لړ کې خپله درېیمه لوبه نن دوشنبه د بحرین پر وړاندې وکړي.

په ټایلنډ کې نننۍ لوبه د کابل پر وخت ماښام شپږنیمې بجې پیلېږي.

د شنبې په ورځ د افغانستان لوبه د کویټ په وړاندې درې د درېیو پر وړاندې مساوي ختمه شوه او افغانستان په خپله لومړۍ لوبه کې تېره پنجشنبه درې د یو پر وړاندې له ایرانه ماتې خوړلې وه.

د اسیا د ملتونو جام د ۲۰۲۴م کال د فوټسال سیالۍ د ټایلنډ په کوربه توب د ۱۶ لوبډلو په ګډون سره تېره چهارشنبه پیل شوې او تر راروانې یکشنبې دوام کوي.

افغانستان په دغو سیالیو کې له ایران، کویټ او بحرین سره په یوه ګروپ کې شامل دی.

راپورونه وايي، پرون یکشنبه په ایران کې د یوه افغان په ګډون ۹ تنه بندیان اعدام شوي دي.

د "حال‌وش" په نوم ویبپاڼې چې د بشري حقونو مسایل تعقیبوي لیکلي چې د مخدره موادو په تړاو پر شپږو بلوڅ بندیانو او یوه کرد زنداني د اعدام دغه حکمونه د کرمان او چابهار په زندانونو کې عملي شول.

بل لوري ته د هرانا په نوم د ایران د بشري حقونو یوه اژانس خبر ورکړی چې دوه نور بندیان په ورته تورونو د کرج په قزلحصار زندان کې اعدام شول.

د راپور له مخې په دوی کې یو د افغانستان وګړی و.

تر دې مخکې راپور ورکړل شوی و چې د ایران حکومت د دوو وروڼو په ګډون څلور افغانان تېره پنج شنبه اعدام کړل.

د "حال‌وش" ویبپاڼې د راپور له مخې دغه کسان د مخدره موادو په تړاو په وکیل اباد زندان کې اعدام شول.

د هه­نګاو په نوم د ایران د بشري حقونو بل سازمان ویلي چې د ولي الله بختور په نوم بل افغان بیا د عمدي قتل په تور تېره چهارشنبه د تبرېز په مرکزي زندان کې اعدام شو.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ وزارت په کابل کې د افغانستان او قزاقستان د یوه ګډ نندارتون د جوړېدو خبر ورکړی.

دې وزارت پرون پر ایکس شبکې ولیکل چې دا نندارتون د روانې اوونۍ د پنجشنبې او جمعې په ورځو د غویي یا ثور په شپږمه او اوومه د پلازمېنې د حضوري چمن په سیمه کې جوړېږي او د افغانستان او قزاقستان محصولات او تولیدات په‌کې نندارې ته وړاندې کېږي.

د چارواکو په وینا، د افغانستان او قزاقستان ګډ نندارتون به د پنجشنبې ورځې د غرمې له دولسو بجو وروسته د لیدونکو پرمخ پرانیستی وي.

په کابل کې د تېر ماښام د چاودنې مسوولیت د اسلامي دولت ډلې د خراسان ولایت څانګې ومانه.

د فرانسې خبري اژانس نن راپور ورکړ چې داعش په ټلګرام کې لیکلي چې د هزاره وګړو پر موټر یې په دې چاودنه کې لږ تر لږه لسو کسانو ته مرګ ژوبله اړولې ده.

تر دې مخکې د کابل لپاره د طالبانو د امنیې قوماندانۍ ویاند خالد ځدراڼ ویلي وو چې په کوټه سنګي کې پر یوه مسافر وړونکي موټر د مقناطیسي ماین په چاودنه کې موټر چلوونکی وژل شوی او درې نور ملکیان ټپیان شوي دي.

تېره میاشت د داعش ډلې د خراسان ولایت څانګې په کندهار کې هم د ځانمرګي برید مسوولیت منلی و.

په هغه برید کې چې د نوي کابل بانک پر څانګه شوی و، لسګونو کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې وه.

که څه هم طالبان ادعا کوي چې داعش ډله په افغانستان کې ختمه شوې، خو نږدې درې کاله مخکې پر افغانستان د طالبانو د ولکې له بیا ټینګولو وروسته داعش ډلې په افغانستان کې د ګڼو خونړیو حملو مسوولیت منلی دی.

باختر دولتي اژانس چې د طالبانو په کنټرول کې دی، خبر ورکړی چې پرون شنبه له پاکستان او ایرانه ۸۳ کورنۍ افغانستان ته ستنې شوې دي.

دغه ژانس په خپله ایکس شبکه کې لیکلي چې دغه کورنۍ د کندهار د سپین بولدک، د پکتیکا د انګور اډې او د هرات د اسلام کلا له لارې افغانستان ته ستنې شوې دي.

نه دي ویل شوي چې دغه لسګونه کورنۍ په خپله خوښه که په زور افغانستان ته ستنې کړای شوي دي.

د اژانس په وینا، پرون ۳۵ کورنۍ خپلو سيمو ته لېږدول شوې هم دي.

له ایران او پاکستانه د بې اسناده افغان کډوالو د اخراج لړۍ ګړندۍ شوې ده.

په پاکستان کې د کډوالۍ نړیوال سازمان وايي، یوازې د روان کال د اپرېل له لومړۍ نېټې څخه تر ۱۵مې پورې څه باندې ۸۰۰۰ افغانان افغانستان ته ستانه کړای شوي چې اکثرو یې قانوني اسناد نه لرل.