په قطر کې د افغانستان لپاره د امریکا د متحدو ایالتونو د سفارت ویاند وايي، په افغانستان کې رسنۍ او خبریالان له ډول ډول چلنجونو سره مخامخ دي.

ماریو کریفو په هغه صوتي پیغام کې چې نن یې د مې میاشتې د درېیمې، یا د مطبوعاتو ازادۍ نړیوالې ورځې په مناسبت ازادۍ راډیو ته لېږلی، ویلي: "په افغانستان کې د مطبوعاتو وضعیت اوس بدل شوی دی. د خبریالانو د ځورونې او نیولو د ناامیدوونکو پېښو زیاتېدو شاهدان یوو. پر رسنیو د څارنې محیط لا هم ګونګ دی او د دولت د فعالیتونو په باب د اطلاعاتو ترلاسه کول محدود دي. تر ټولو مهمه او نهیلې کوونکې دا ده چې په دې مسلک کې د ښځو ونډه او د افغانستان په رسنیو کې د ښځو استازیتوب ډېر کم شوی."

تر دې مخکې د افغانستان د خبریالانو مرکز ویلي وو چې د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو راهیسې د طالبانو له خوا لږترلږه ۱۷ تګلارې د رسنیو د قانون خلاف صادرې شوې دي.

د دې مرکز په خبره په تېرو ۱۲ میاشتو کې په افغانستان کې د رسنیو او خبریالانو له ازادۍ د سرغړونو لږترلږه ۱۳۶ موارد یې ثبت کړي دي.

د ملګرو ملتونو د هغه راپور له مخې چې نن پنجشنبه خپور شو، په غزه کې د ویجاړو شویو کورونو جوړول ښايي تر راروانې پېړۍ دوام وکړي.

د ملګرو ملتونو د پراختیايي پروګرام په دې ارزونه کې ویل شوي چې په غزې تړانګه کې جګپوړې ودانۍ په کنډوالو بدلې شوي او نږدې ۸۰ کلونو ته اړتیا ده چې د استوګنې ټولې ویجاړې شوې ودانۍ بیا جوړې شي.

د ملګرو ملتونو د دغه راپور له مخې، په یوه بهتره وضعیت کې ممکن ده چې په غزه کې بیارغونه په ۲۰۴۰م کال کې بشپړه شي.

د بشري حقونو د څار سازمان د هغو ویډیويي تصاویرو په اړه د څېړنو غوښتنه کړې چې ظاهراً په کې ښکاري، د اوکراین ۲۱ سرتېري روسي ځواکونو ته تر تسلیمېدو وروسته وژل کېږي.

د بشري حقونو د څار سازمان په یوه اعلامیه کې ویلي، په دغو تصاویرو کې چې د بې پېلوټه الوتکو په خوا اخیستل شوي او په ټولنیزو شبکو کې خپاره شوي، داسې ښکاري چې د اوکراین ۱۵ سرتېري د تسلیمېدو د هڅو په لړ کې وژل شوي او ۶ نور یې احتمالاً د تسلیمېدو پر مهال په ډزو وژل شوي دي.

دغه سازمان ویلي، داسې نه ښکاري چې دا دې یوازېنۍ پېښې وي.

اروپايي ټولنې نن پنجشنبه له لبنان سره د یو میلیارد یورو په ارزښت د مرستو بسته اعلان کړه چې تر ډېره د سرحدونو د کنټرول پر پیاوړتیا لګېږي.

دغه مالي مرسته به پر دې هم لګېږي چې له بحران ځپلي لبنان څخه د مدیترانې سمندرګي له لارې قبرس او ایټالیا ته د پناه غوښتونکو د اوښتو مخه ونیول شي.

اروپايي ټولنې تر دې مخکې د مصر، تونس او موریتانیا په څېر هېوادونو سره هم د هغوی د سرحدونو د کنټرول د قوي کېدو لپاره د مرستو بستې اعلان کړې وې.

د اروپايي ټولنې د کمېسیون مشرې اورزلا وان دیرلین وویل چې د مرستو دغه پروګرام به روان کال پیل او تر ۲۰۲۷م کال پورې دوام وکړي.

​د دوبۍ د هوایي ډګر چارواکي وایي، د سختو بارانونو له امله دې هوایي ډګر ته ډیرې الوتنې نن لغوه شوې او مسیر یې بلې خوا ته بدل شو.

د راپورونو له مخې په متحده عربي امارتو کې په یوه میاشت کې دا دوهم ځل دی سخت بارانونو شوي دي.

د هوایي ډګر د ادرې یوه ویاند وویل چې د شپې دې هوایي ډګر ته د پنځو الوتنو مسیر بدل شو او نهه الوتنې چې په دې ډګر کې کېناستې او څلور پورته کېدې، هغه ټولې لغوه شوې.

په تېره اپرېل میاشت کې هم په متحده عربي اماراتو کې سخت بارانونه شوي چې په دې هېواد کې په څو لسیزو کې ساری نه و لیدل شوی.

هغه مهال هم بارانونو د دوبۍ نړیوال هوایي ډګر اوبو په سراخیستی و.

د افغانستان د خبریالانو مرکز چې له هېواده بهر فعالیت کوي، د مطبوعاتو د نړیوالې ورځې په مناسبت په دې هېواد کې پر رسنیو او خبریالانو د زیاتیدونکو سختو محدودیتونو او د خبریالانو او د رسنیو د کارکوونکو د نیولو پر زیاتوالي اندېښنه ښودلې.

دې مرکز نن په یوه بیان کې چې په خپله وېبپاڼه کې یې خپور کړی، په تېر یوه کال کې په افغانستان کې د رسنیو د ازادۍ د وضعیت په اړه د خپلو موندنو نتیجې خپرې کړې دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز ویلي چې د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې واک ته د طالبانو له بیا رسېدو راهیسې د طالبانو له لوري لږترلږه ۱۷ تګلارې د رسنیو د قانون خلاف صادرې شوې دي.

د دې مرکز په خبره، په تېرو ۱۲ میاشتو کې په افغانستان کې د رسنیو او خبریالانو د آزادۍ د نقض لږترلږه ۱۳۶ موارد یې ثبت کړي دي.

په دې کې د ګواښونو ۷۲ موارد او د خبریالانو د نیولو او توقیف ۶۴موارد دي چې د تېرکال د ورته ثبت شویو ۲۱۳ مواردو پرتله ۷۷ کمې قضیې دي.خو پرځای یې په تېر یوه کال کې پر رسنیو او خبریالانو په نورو بڼه هم فشارونه زیات شوي دي، اطلاعاتو ته د لاسرسي د محدودیتونو سختیدل، له خپریدو مخکې او وروسته څارنه، په ټولنیزو شبکو کې د خبریالانو پر فعالیت څارنه او اقتصادي فشار چې پرهغوی راوستل شوی دی.

د اوکراین د اودیسه د سیمي پوځي چارواکی اولې کیپروایي، د تورسمندرګي په غاړه پر دې ښار د روسیې د نن سهار وختي توغندویي برید په ترڅ کې ۱۴ کسان ټپیان شوي دي.

هغه نن پنجشنبې پر ټیلګرام چینل لیکلي چې دا برید د اور د لګیدو سبب شوی او په سیمه کې یې د اوکراین د پوستي خدمتونو د سیمه ییزې ادارې ډیپوګانې ویجاړې کړې دي.

روسیې په دې وروستیو ورځو کې پرله پسې پراودیسه بریدونه کړي او د اپریل په ۲۹ یې هم له اسکندر توغندي څخه کاراخیستی و.

په دغه برید کې پنځه ولسي وګړي وژل شوي او ۲۳ نور ټپیان شوي و.

په عین حال کې د روسیې د سمولینسک د سیمې والي واسیلې انوکین نن پرټیلګرام چینل لیکلي چې د اوکراین ډرون الوتکو نن سهار وختي په سیمه کې د انرژۍ تاسیسات په نښه کړي وو.

هغه ویلي چې په دې برید کې چاته زیان نه دی رسېدلی.

د روسیې دفاع وزارت هم په یوه جلا بیان کې وویل چې د هوایي مدافعې ځواکونو یې د پنځو سیمو پر سر د اوکراین دولس ډرونونه راغورځولي دي.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت، یوناما په افغانستان کې د بشري حقونو د وضعیت په اړه په درې میاشتني راپور کې ویلي چې په افغانستان کې سږنی تعلیمي کال په لېسو کې د نجونو زده کونکو له حضور پرته پیل شو، ځکه چارواکو له شپږم ټولګي پورته د نجونو پر زده کړو بندیزلګولی دی.

دغه راپور چې د یوناما د بشري حقونو د څانګې له خوا برابرشوی او نن د یوناما په وېبپاڼه کې خپورشوی، په افغانستان کې د ۲۰۲۴ کال له جنوري څخه ترمارچ میاشتې پورې په دې هېواد کې له بشري حقونو څخه د سرغړونو او د تاوتریخوالي د پېښو په اړه موارد راټول شوي دي.

په راپور کې د کابل په ګډون په یو شمېر ولایتونو کې په چاودنو کې چې د ډېرو مسولیت یې د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان څانګې اخیستی، په سلګونو کسانو ته د اوښتي مرګ ژوبلې یادونه شوې ده.

د یوناما په راپور کې په دې موده کې د داعش له خوا په بریدونو کې د لږترلږه ۳۶ کسانو د وژل کېدو او ۱۱۸ نورو د ټپي کیدو خبر ورکړل شوی دی.

دغې ډلې په هرات کې یې پر شیعه ګانو د تېرې دوشنبې د خونړي برید مسولیت هم اخیستی.

د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري په هرات ولایت کې په شیعه لږه کیو برید په کلکه غندلی دی.

آغلې امیري نن پنجشنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې د تاوتریخوالي دغه بې معنی عمل د هغه بې رحمه ربړ او ځورونې سخته یادونه کوي چې له خطرسره مخ ټولنې یې ګالي.

نوموړې د دې پېښې له قربانیانو سره د خواخوږۍ څرګندولو ترڅنګ غوښتنه کړې چې له عاملانو سره یې باید حساب کتاب وشي.

د هرات په ګذرې ولسوالۍ کې پر شیعه ګانو د دوشنبې د ورځې په برید کې چې مسولیت یې د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان څانګې اخیستی، لږترلږه اوه کسان ووژل شول.

د امریکا متحدو ایالتونو د اوکراین په جګړه کې له مسکو سره د همکارۍ په تور د روسیې، چین او ځینو نورو هېوادونو پر ۲۸۰ شرکتونو او بنسټونو بندیزونه لګولي دي.

شاوخوا دوه سوه شرکتونه او بنسټونه د امریکا د خزانې وزارت او اتيا نور شرکتونه او بنسټونه د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له خوا تر بندیزونو لاندې راغلي شوي دي.

د جرمني DPA خبري اژانس د امریکايي چارواکو په حواله ویلي، روسیې هڅه کړې چې له چینايي شرکتونو او نورو هېوادونو سره د همکارۍ له لارې پر دې هېواد د لویدیځو هېوادونو د بندیزونو ځای ډک کړي.

د امریکا د خزانې وزیرې جینت ییلن په یوه بیان کې ویلي، نور شرکتونه به له روسیې سره د مالي مرستو د برابرولو له امله له ورته پایلو سره مخ شي.

په اوکراین کې د روسیې د جګړې له پیل راهیسې، واشنګټن او متحدینو یې له مسکو سره د همکارۍ په خاطر پر زرګونو شرکتونو بندیزونه لګولي دي.