فرانسه، بریتانیا او جرمني وايي، ۶ نور اروپايي هیوادونه له هغه بارتري سیستم سره یوځای شول چې دوی جوړ کړی او پر اساس یې شرکتونو ته اجازه ورکول کېږي، بې له دې چې پر ایران د امریکا د بندیزونو سرغړونه وشي، له دغه هېواد سره راکړه ورکړه وکړي.

دریو هیوادونو پرون (شنبه) په یوه ګډه اعلامیه کې وویل، په اینسټیکس (INSTEX) کې د ګډون لپاره د بلجیم، ډنمارک، فنلنډ، هالنډ، ناروې او سویډن د پرېکړې هرکلی کوي.

اینسټیکس د تجارتي مالونو د راکړې ورکړې نوى سیستم دى.

دغه سيسټم اوس تجارتي شرکتونو ته اجازه ورکوي له ایران سره د جنس په بدل کې د جنس معامله وکړي.

د امریکا متحدو ایالتونو د دې سیستم کلک مخالفت کړی او مرستیال ولسمشر مایک پینس ویلي، هغه وخت راغلی چې د امریکا اروپايي شریکان د ایران د وژونکي انقلابي رژیم پر ضد د امریکا د بندیزونو زیانمنول پای ته ورسوي.

اینسټیکس سيسټم چې مقر يې په پاريس کې دى، هدف يې د تجارتي راکړې ورکړې ملاتړ دى او پر اساس یې شرکتونو ته اجازه ورکول کېږي، بې له دې چې پر ایران د امریکا د بندیزونو سرغړونه وشي، له دغه هیواد سره تجارتي راکړه ورکړه وکړي.

دغه ځانګړى مالي سيسټم ايران ته اجازه ورکوي، چې خپل تېل خرڅ کړي او په بدل کې يې له نورو هېوادونو توليدات او خدمات وارد کړي، ايران به تر ډېره د امريکايي ډالرو پرځاى د تجارتي مالونو د راکړې ورکړې همدغه سيسټم کاروي.

فرانسه، بریتانیا او جرمني وايي، ۶ نور اروپايي هیوادونه هم له دغه سیستم سره یوځای شوي دي.

درې واړه هېوادونو پرون په يوه ګډه اعلاميه کې ويلي، دوى د بلجيم، ډنمارک، فنلنډ، هالنډ، ناروې او سويډن د حکومتونو د پرېکړې هرکلى کوي، چې غواړي له انس ټيکس سيسټم سره يوځاى کېږي.

په اعلاميه کې ويل شوي، د تجارتي مالونو د راکړې ورکړې له دغه سيسټم سره د نورو هېوادونو يوځاى کېدل انس ټيکس سيسټم او اروپايي هڅې لا پياوړي کوي، چې د اروپا او ايران ترمنځ په مشروع تجارت کې اسانتيا راولي.

د فرانسې، بريتانيا او جرمني د بهرنيو چارو وزيرانو چې کله په جنورۍ مياشت کې دغه پلان اعلاناوه، ويلي وو:

دغه پلان پر هغو ساحو تمرکز کوي، چې د امريکا بنديزونو نه دي په نښه کړي او تر ډېره به له هغو سکټورونو سره معامله کوي چې د ايران د وګړو لپاره مهم دي، لکه درمل جوړول، طبي خدمات او زراعتي توليدات.

د نړۍ شپږ پياوړي هېوادونه په ٢٠١٥میلادي کال کې له ايران سره پر اټمي موافقه سلا شول، خو امريکا تېر کال له دغه تړون څخه د وتلو او پر ايران بيا د بنديزونو لګولو اعلان وکړ.

له هغې راهيسې د تړون اروپايي لاسليکوونکي فرانسه، جرمني او بريتانيا د تړون د بچ پاتې کېدو هڅې کوي.

دوى له ايران سره د تجارتي مالونو د راکړې ورکړې لپاره د اينس ټيکس سيسټم جوړ کړ، چې د امريکا د بنديزونو له کبله يې تر اوسه ښکاره نتيجه نه ده ليدل شوې.

ټاکل شوې ده چې نن) د ډسمبر ۵ مه) په واشنګتن ډي سي کې د یو لړ مراسمو په ترڅ کې د دوه زره شپږ ویشتم کال د فوټبال د نړیوال جام د لوبډلو ګروپونه مشخص شي.

تمه ده چې په دې مراسمو کې د امریکا د متحد ایالتونو ولسمشر ډونالډ ټرمپ، د مکسیکو ولسمشره ګلاودیو شینباوم او د کاناډا صدراعظم مارک کارني هم برخه واخلي.

د امریکا متحد ایالتونه، کاناډا او مکسیکو د دغو سیالیو ګډ کوربانه دي.

دا لوبې د اته څلویښت هیوادونو د ملي لوبډلو ترمنځ د راتلونکی کال د جون په یولسمه پیلیږي او د جولای په نولسمه به یې پایلوبه ترسره شي.

د یادونې ده چې تر اوسه دوه څلویښت لوبډلې توانیدلي دي چې دې جام ته لاره پيدا کړي او پاتې شپږ ټیمونه به د مارچ په میاشت کې د غوراوي سیالیو په ترڅ کې معلومې شي.

فلسطنیانو نن د غزې په خان یونس کې د خپلو وژل شویو عزیزانو ویر وکړ.

دا کسان یوه ورځ مخکې د اسراییلي ځواکونو د هوایي برید په ترڅ کې ووژل شول.

د خان یونس په کویتي روغتون کې ډاکټرانو وویل چې له دې برید وروسته دوی د پنځو فلسطنیانو جسدونه ترلاسه کړې دي چې دوه یې ماشومان دي.

د اسراییل پوځ بیا ویلي دي چې په خان یونس کې یې د حماس ترهګر په نښه کړي دي.

حماس د امریکا متحد ایالتونه او اروپایي ټولنه د ترهګرې ډلې په توګه پيژني.

حماس د اسراییل برید له اوربند څخه سرغړونه وبلله او د اسراییل پوځ وویل چې دا حمله په رفح کې د چهارشنبې په سهار پر اسراییلي پوځیانو د شوي برید په ځواب کې شوې ده چې له امله یې پنځه اسراییلي سرتیرې ټپيان شول.

عراق ویلي دي چې د ایران ملاتړیو وسله والو ډلو، حزب اله او حوثیانو پیسې به کنګل کړي.

رویټرز اژانس په یوه راپور کې لیکلي دي چې دا اعلان د عراق په رسمي جریده کې شوی دی او ښایي واشنګتن یې هرکلی وکړي، ځکه چې له اوږدې مودې راهیسې د امریکا متحد ایالتونه په عراق او د منځني ختیځ په نورو هیوادونو کې د ایران د نفوذ د کمولو هڅه کوي.

ایران په عراق کې د شیعه وسلو والو او سیاسي ډلو په مټ پوځي، سیاسي او اقتصادي نفوذ لري خو په تیر یوه کال کې د متحد ایالتونو د فشاونو او په سیمه کې د اسراییلي ځواکونو له لورې د ایران د نیابتي ډلو له کمزوري کیدو سره د ایران اغیزې کمې شوې دي.

ټاکل شوې د امریکا د ولسمشر ځانګړی استازی سټیف ویټکاف او د ټرمپ زوم او پخوانی سلاکار جارد کوشنر نن پنجشنبه ( د لیندۍ ۱۳مه) په فلوریدا کې د اوکراین له ستر مرکچي روستم عمروف سره وویني.

دا خبره یوه امریکایي چارواکي د نوم نه ښودو په شرط فرانس پریس اژانس ته کړې ده.

د امریکا د ولسمشر دغه ځانګړي استازي تازه له مسکوه متحده ایالتونو ته ستانه شوي دي.

دوی مسکو کې د روسیې له ولسمشر ولادمیر پوتین سره اوږدې خبرې وکړې، خو کومې پایلې ته ونه رسېدې.

د پوتین د بهرنیو اړیکو سلاکار یوري اوشاکوف تر دې لیدو کتو وروسته ویلي، سوله تراوسه نژدې شوې نه ده، خو په خبره یې ډېره لرې هم نه ده.

په غزه کې پرون چهارشنبه لږ تر لږه ۵ فلسطینیان د اسراییل په بریدونو کې ووژل شول.

د جرمني ( ډي.پي.اې) خبري اژانس لیکلي چې په خان یونس سیمه کې د بې ځایه شویو پر یوه کمپ هم برید شوی دی.

د اسراییل پوځ ویلي، برید کې یې د حماس ډلې، چې امریکا او اروپایي ټولنه یې ترهګر بولي، یو غړی په نښه کړی دی.

دوی ویلي د حماس دغه غړي وړاندې پر اسراییلي سرتیرو بریدونه کړي او د غزې له نازک اوربنده یې سرغړونه کړې ده.

په غزه کې اوربند د تېرې اکتوبر میاشتې په لسمه نافذ شو، خو دا څو یم ځل دی چې له اوربنده سرغړونه کیږي او د سرغړونو په ترڅ کې پر فلسطینیانو سربیره یوشمېر اسراییلي عسکر هم وژل شوي دي.

د اروپايي ټولنې د پارلمان غړیو نن موافقه وکړه چې د دوه زره اووه ویشتم کال تر مني پورې به د روسیې د ګازو واردات په بشپړ ډول بند کړي.

د اروپایي ټولنې د انرژي د برخې کمیشنر دن یورګنسن په ایکسپاڼه کې لیکلي دي چې اروپا به د تل لپاره د روسیې د ګازو بهیر ودروي.

د شوي موافقې له مخې د اروپا له کمیسیون څخه غوښتل شوې دي چې په راتلونکو میاشتو کې داسې طرحه چمتو کړي چې هنګري او سلواکیا ته د روسیې د سون موادو د لیږد مخه ونیول شي.

اروپایي ټولنې په دوه زره دوه ویشتم کال کې چې کله روسیې پر اوکراین برید وکړ دا هڅې پيل کړې چې له روسیې د سون مواد وارد نه کړي او ورو ورو یې مخه ونیسي.

اروپایي ټولنه په دې باور ده چې روسیې د خپلو ګازو او تیلو په پیسو جګړه توده ساتلې ده.

دوو سرچینو ویلي دي چې د بریتانا حکومت له صدراعظم کایر سټارمر څخه غوښتې دي چې د راتلونکي کال د جنوري له نهه ویشتمې تر یو دیرشمې پیکنګ او شانګهای ته ولاړ شي.

له دغو سرچینو یوې رویټرز اژانس ته وویل، کیدای شي چې د اونۍ تر اخره د دې سفر په اړه پریکړه وشي، خو که چیرته پیکنګ په لندن کې د خپل لوی سفارت د جوړیدو له طرحې په شا نه شي، ممکن دا سفر وځنډیږي.

په لندن کې د چین د نوي لوی سفارت په اړه داسې اندیښنې شته چې ښایي له دې د جاسوسۍ د مرکز په توګه استفاده وشي. د بریتانیا یوشمیر سیاستوالو او واشنګتن د دغې اندیښنې له امله د بریتانیا له حکومته غوښتي چې د پیکنګ مخه ونیسي چې د اروپا تر ټولو لوی سفارت په لندن کې جوړ نه کړي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت تر اوسه په دې اړه د رویټرز اژانس پوښتنو ته ځواب نه دی ویلی.

اسراییل وايي چې دوی به لبنان ته یو استازی واستوي چې له دغه هیواد سره نژدې اړیکو او اقتصادي همکارۍ لار هواره کړي.

د اسراییل د صدراعظم بنیامین نتنیاهو دفتر د چهارشنبې په ورځ (د دسمبر په ۳ مه) اعلان وکړ چې د اسراییل د ملي امنیت شورا سرپرست به لبنان ته ولاړ شی.

اسراییل او لبنان تیر کال د متحده ایالاتو په منځګړیتوب اوربند وکړ، خو اسراییل له هغه وخت راهیسې د لبنان پر وسله واله ډلې حزب الله لاهم بریدونو ته ادامه ورکړې ده.

حزب الله یوه سیاسي-پوځي ډله ده چې متحده ایالات یې ترهګره ګڼي او اروپایي ټولنه د حزب اله پوځي ځانګه د ترهګرو په لست کې داخله کړې ده.

حزب الله د جنوبي لبنان لویه برخه کنټرولوي او سیاسي څانګه یې د لبنان په پارلمان کې استازي لري.

روسیه وایي، له متحدو ایالتونو سره یې په اوکراین کې د سولې د وړاندیز په اړه ګټورې خبرې وکړې خو یوې موافقې ته تراوسه ندي نژدې شوي.

د ځانګړې استازي سټیو ویټکوف په مشرۍ امریکايي پلاوي پرون سې شنبې په کریملن کې د روسیې له ولسمشرولادمیرپوتین او د هغه

له همکارانو سره د هغه وړاندیزپه اړه نژدې پنځه ساعته خبرې وکړې چې هدف یې په اوکراین کې د روسیې د جګړې پای ته رسول دي.

له غونډې وروسته په بهرنیو چارو کې د پوتین سلاکار یوري اوشاکوف په کریملن کې په یوه خبري غونډه کې وویل چې سوله نده نژدې شوې خو لیرې هم نده. اوشاکوف په ځانګړې توګه ارضي مسایل د اختلاف وړ مسایل وبلل او زیاته یې کړه چې دوی ډیر د امریکا د وړاندیز پرجزیاتوخبرې ونکړې بلکې پرماهیت یې وغږیدل. د نوموړي په خبره ځینې مسایل د دوی لپاره مناسب و او پرځینو نورو یې نیوکې درلودې. هغه ټینګاروکړچې "موږ له ارضي مسلو پرته د اوکراین د کړکېچ د حل لپاره هیڅ چانس نه وینو. اوس هغه وخت رارسیدلی چې د ریښتینې پرمختګ لپاره مسکو او واشنګټن دواړه په جدي توګه کار پیل کړي."

ښاغلي ویټکوف د ترسره شویو خبرو په اړه سمدستي څرګندونې ونکړې او له کریملن څخه په مسکو کې د امریکا سفارت ته لاړ.

په سریلانکا کې د وروستیو سیلونو له امله د مړو شویو کسانو شمیر ۴۱۰ ته رسیدلی. د سریلانکا له طبیعي پیښو سره د مبارزې ادارې نن سې شنبې وویل چې ۳۳۶ کسان لادرکه دي. د دې ادارې په وینا موسمي بارانونو او سیلونو یونیم ملیون کسان اغیزمن کړي دي.

په عین حال کې يو سخت توپان د بنګال خلیج ځپلی چې له امله یې د تايلنډ په جنوب کې لږ تر لږه ۱۷۶ کسان مړه شوي دي.

په اندونیزيا کې د سې شنبې په ورځ د مړو شویو کسانو شمېر ۷۱۲ ته رسېدلی او له ۵۰۰ څخه ډېر کسان تراوسه ورک دي. په دې هیواد کې له یوملیون زیات کسان له خپلو سیمو بې ځایه شوي دي.