د شمالي کوریا دولتي رسنۍ وايي، د دې هېواد د رهبر کېم جونګ اون یو نژدې کس پر هغې سربېره عام محضر کې لیدل شوی چې د جنوبي کوریا رسنیو راپور ورکړی و هغه د اجباري کار کمپ ته استول شوی دی.

د جنوبي کوریا رسنیو ویلي و، کېم جونګ چال له ولسمشر ټرمپ سره د شمالي کوریا د مشر له ناکامې غونډې وروسته اجباري کار ته استول شوی دی.

کېم جونګ چال د فبرورۍ په میاشت کې په ویتنام کې له سرمشریزې مخکې له واشنګټن سره د شمالي کوریا د مشر لوړپوړی مرکچي و.

دوه اوونۍ مخکې د جنوبي کوریا یوې ورځپاڼې راپور ورکړی و چې د ویتنام له بې نتیجې سرمشریزې وروسته چال د اجباري کار کمپ ته استول شوی او د نوموړی یو بل همکار اعدام شوی دی.

خو د شمالي کوریا رسنیو نن راپور ورکړی او ویلي یې دي، همدا کس چې ویل کېدل اجباري کار ته استول شوی، یوه ورځ مخکې د نڅا په یو محفل کې د شمالي کوریا د مشر تر څنګ لیدل شوی دی.

د صربیا په پلازمېنه بلګراد کې د شنبې په ورځ (د مارچ ۱۵مه) لسګونو زرو کسانو د پراخ لاریون په ترڅ کې د حکومت د حساب ورکولو غوښتنه وکړه.

معترضانو د الکساندر ووچیچ د حکومت د ځواب ویلو غوښتنه کوله، چې ولې د نومبر په میاشت کې د اورګاډي په تمځي کې د چت د نړېدو پېښه رامنځته شوه.

دغه پېښه کې چې د نومبر په لومړۍ نېټه د نووي ساد د اورګاډي په تمځي کې رامنځته شوه ۱۵ کسان په کې وژل شوي وو.

دا پېښه د ولسمشر ووچیچ لپاره یوه ستره سیاسي ازموینه بلل کېږي.

ګڼ شمېر لاریون کوونکو چې بیرغونه او شعارونه یې له ځان سره لرل د بلګراد په بیلابیلو سیمو او د صربیا د پارلمان مخې ته راټول شوي وو.

اټکل کېږي چې دا لاریون په سربیا کې وروستیو لسیزو تر ټولو ستر لاریون وي.

معترضو محصلانو له درې میاشتو راهیسې خپلو لاریونونو ته دوام ورکړی، پوهنتونونه یې تړلي، او د صربیا په ۲۰۰ ښارونو او کلیو کې لسګونه زره کسان دې لاریونونو ته یو ځای شوي دي.

د پاکستان پوځ او تحریک طالبان پاکستان (TTP) د یو بل پرضد د پسرلنیو عملیاتو د پیل اعلان کړی دی، چې له کبله یې د تاوتریخوالي د زیاتوالي اندېښنې پیدا شوي دي.

د پاکستان پوځ ویلي، پر TTP د "البدر" په نوم عملیات ترسره کوي څو د یادې ډلې فعالیتونه ورسره محدود کړي.

بل لور ته، TTPهم اعلان کړی چې د "الخندق" په نوم به د پاکستان د پوځ پرضد عملیات وکړي.

دواړو خواوو یو بل ته سخت ګواښونه کړي او ادعا یې کړې چې دا عملیات به د مخالف لوري د نابودۍ لامل شي.

د پاکستان پوځ او TTP دواړو د دې عملیاتو د پیل اعلان د مارچ په ۱۴مه کړی و.

بل لور ته پاکستاني سیاسي شنونکې وايي، دواړه اړخونه هڅه کوي چې د اسلام تر نوم لاندې خپلو عملیاتو ته مشروعیت ورکړي خو عام خلک دا جګړه نه مني.

د یادولو ده چې د پاکستان پوځ په تېرو څو کلونو کې د ترهګرۍ پرضد پنځه لوی عملیات ترسره کړي، چې په ډېرو کې یې د TTP پر ضد بریدونه شوي دي.

د طالبانو د حکومت د کډوالو او ستنېدونکو چارو وزارت مرستیال وايي، شاوخوا ۱۱ زره افغانان په پاکستان او ایران کې بندیان دي.

عبدالرحمن راشد د شنبې په ورځ له شمشاد خصوصي تلویزیون سره په مرکه کې وویل، "دوه زره او پنځه سوه افغانان په پاکستان او اته زره نور په ایران کې بندیان دي".

د راشد په ټکو، "تراوسه نږدې ۶ زره بندیان د دې هېوادونو له زندانونو ازاد او بېرته افغانستان ته راستانه شوي دي ".

هغه وړاندې په خپلو خبرو کې ویلي، دواړه هېوادونو ژمنه کړې چې یو زرو پنځه سوه بندیان به د طالبانو حکومت ته سپاري.

خو ښاغلي راشد په دې اړه څه ونه ویل چې دا افغانان په کوم جرم زنداني شوي او کله به افغانستان ته رانتقالیږي.

د خيبر پښتونخوا ديني عالم مفتي منيب شاکر نن (د مارچ پر ۱۵مه) د پېښور په ارمړ سيمه کې په يوه بمي چاودنه کې ووژل شو.

د پېښور د لېډي روغتون وياند محمد عاصم رسنيو ته په رالیږلي ويډيويي پيغام کې ويلي، "مفتي شاکر نن مازيګر دوی ته په زخمي حالت کې ور وړل شوی و چې وروسته د ژورو ټپونو له امله ومړ ".

تر دې وړاندې، د پېښور د ارمړو تاڼې يوه چارواکي د ازادي راډیو مشال څانګې ته وويل، " قاري شاکر نن مازيګر په ارمړو کې جومات ته ننوته چې بمي چاودنه ورباندې شوه ".

دغې چارواکي د نوم نه په شرط مشال راډيو ته وويل، " په بريد کې د مقتي شاکر په ګډون درې نور کسان هم ژوبل شول چې وروسته لېډي ريډينګ روغتون ته وروسل شول. "

تر اوسه لا چا پر مفتي شاکر د بريد مسوليت نه دی منلی.

مفتي منيب شاکر په دا وروستيو کلونو کې د خپلو متنازعه ديني بيانونو له امله ډېر شهرت موندلی وو.

هغه له څه مودې راهيسې له پښتون ژغورنې غورځنګ (پي ټي اېم) سره هم د خواخوږۍ څرګندونه کړې وه او د هغوی په غونډو کې ليدل کېده.

نوموړي د پاکستان پوځ پر تګلارو هم نيوکې کولې.

د بریتانیا صدراعظم کایر سټارمیر وایي، د روسیې ولسمشر ولادیمیرپوتین باید پراوکراین بریدونه چې ده وحشیانه وبلل، ودروي او د امریکا له خوا وړاندیزشوی اوربند ومني.

ښاغلي سټارمر نن شنبې شاوخوا ۲۵ مشرانو ته چې اکثره یې اروپایي وو، په یوه مجازي غونډه کې دغه څرګندونې وکړې او له هغوی یې وغوښتل چې پرمسکو خپلو فشارونو ته دوام ورکړي.

په داسې حال کې چې روسیه، متحده ایالات او اوکراین د ولسمشرډونالډ ټرمپ له خوا په اوکراین کې د یوه دیرش ورځني اوربند پر وړاندیز بحثونو ته دوام ورکوي، د بریتانیا صدراعظم د غونډې له ټولو ګډونوالو وغوښتل چې هیوادونه یې باید دې ته چمتو وي چې په خپله د سولې د دا ډول هرې موافقې دفاع وکړي.

بریتانیا، فرانسې او یوشمیر نورو هیوادونو ویلي دي چې که یو اوربند وشي نو دوی کولای شي چې اوکراین ته سوله ساتي ځواکونه ولیږي.

د افغانستان لپاره د دې سازمان څانګې نن (د کب ۲۵مه) په خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې په دې هیواد کې د اروپایي ټولنې د مدني خوندیتوب او بشري مرستو د چارو د مشر فرانسوا ګومانز یو بیان خپور کړې دی چې وايي، د اروپایي ټولنې بشري مرستو IOM ته دا امکان برابر کړی دی چې په افغانستان کې د ژوند ژغورنې فعالیتونو ته دوام ورکړي او د سلګونو زرو هغو افغانانو چې مرستو ته سخت اړدي، لاسنیوی وکړي.

په بیان کې تر ټولو ډېر زیانګالي افغانان چې بیړنۍ او نورې مرستې یې ترلاسه کړي، بیرته راستانه شوي کډوال او د زلزلې له امله زیانمن شوي کسان ښودل شوي.

د کډوالۍ نړیوال سازمان د دغو افغانانو شمیر نژدې دوه لکه کسان ښودلی او ویلي یې دي چې ورسره د شویو بیړنیو او د خوندیتوب د نورو مرستو هدف دادی چې له دوی سره د باعزته ژوند په رغولو کې مرسته وکړي.

ټاکل شوې ده چې افغان سوک وهونکی محمد زکریا زماني نن له خپل روسي سیال سره مخامخ شي.

نوموړي پر خپله فیسبوک پاڼه کې هیله څرګنده کړې چې د روژې د مبارکې میاشتې په دې شپه به د افغانستان لپاره یوه لویه بریا ترلاسه کړي.

دا مسابقه د ایرو ایشا اتلولۍ د سیالیو په ترڅ کې کیږي. د سوک وهنې دا لوبه لس پړاوونه (رونډونه) لري چې هر یو یې درې دقیقې دوام کوي.

ښاغلي زماني مخکې ویلي و، چې دی به د دریو روسي سوک وهونکو له ترټولو غوره سوک وهونکي سره چې لس پرله پسې سیالۍ یې ګټلي، مخامخ شي. په خپله زماني تراوسه ۱۱ مسابقې ترسره کړي چې اته یې ګټلې دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت نن شنبې (د کب ۲۵مه) په یوه خبرپاڼه کې چې د دې وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد پر خپله ایکس پاڼه خپره کړې دغه تړون، د دواړو هیوادونو ترمنځ د متقابل باور د پیاوړتیا پرلور یو مثبت ګام بللی او ویلي یې دي چې د دوی ترمنځ د اوږدمهالي اختلاف د هواري، د سیمې د ثبات او اقتصادي ودې لپاره به لاره پرانیزي.

د طالبانو حکومت د منځنۍ آسیا د دغو هیوادونو ترمنځ د شوي تړون هرکلی داسې مهال کوي چې له دوشنبې سره یې اړیکې ترینګلي ښکاري.

د تاجکستان او قرغزستان د ګډو پولو د ترسیم په اړه دا تړون د تیرې پنجشنبې په ورځ د قرغزستان په پلازمینه بشکیک کې د تاجکستان د ولسمشر امام علي رحمان د سفر پرمهال د کوربه هیواد له ولسمشر صدر جباروف ترمنځ لاسلیک شو.

د دواړو هیوادونو ترمنځ د شاوخوا ۹۸۰ کیلومتره اوږدې پولې په اوږدو کې د لانجمنو سیمو پرسر له نژدې ۲۳ کلونو راهیسې خبرې روانې وې.

په سرحدي سیمو کې له دوو خونړیو نښتو وروسته چې د ۲۰۲۱ کال په اپریل او د ۲۰۲۲ کال په سپټمبر میاشتو کې وشوې او په نتیجه کې یې له سلو زیات کسان ووژل شول او په سلګونو کورونه ویجاړ شول، د دواړو هیوادونو ترمنځ ټولې پولې تړل شوي او ترمنځ یې اړیکي ځنډول شوي وو.

د خوندیتوب د نړیوال مسوولیت مرکز په خپله تازه ارزونه کې ویلي افغانستان د نړۍ د هغو ۱۸ هېوادونو د نوملړ په سر کې دی چې خلک یې د نورو افراطي ډلو د ګواښونو تر څنګ د طالبانو د حکومت له خوا د بشري حقونو له سرغړونو او د نورو جرمونو له ګواښ سره مخ دي.

د خوندیتوب لپاره د نړیوال مسوولیت مرکز Global Centre for the Responsibility to Protect د جمعې په ورځ (د مارچ ۱۴مه) په خپله خپره کړې ارزونه کې له نړیوالو غوښتي چې طالبان دې د خلکو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر وړاندې د حقونو د سرغړونو له امله حساب ورکولو ته اړ کړي.

د ارزونې له مخې، له افغانستان وروسته په دوهم ځای کې چین او په دریم ځای کې د افریقا د مرکزي ساحل درې هېوادونه، بورکینا فاسو، مالي او نایجر راغلي دي چې خلک یې له پراخو بشري سرغړونو سره مخ دي.

د ارزونې په ټکو طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې پر افغانستان له بیاواکمنېدو راهیسې له نړیوالو قوانینو پراخو سرغړونو ته دوام ورکړی، د ښځو او نجونو پر وړاندې یې سیستماتیک جنسیتي تبعیض تطبیق کړی، د خپلواکو رسنیو پر فعالانو او د بشري حقونو پر مدافعینو یې فشارونه راوستي او د کمزوري دولتي جوړښت تر څنګ یې د نړیوالو مکلیفیتونو عملي کېدو ته ته هم لېواتیا نه ده ښودلې.

یو شمېر افغان میرمنې هم وايي چې طالبانو ترې د کار او زده کړو په ګډون د ژوند هرډول بنسټیز حقونه اخیستي دي.

د غزني ولایت یوې اوسېدونکې او له زده کړو محرومې فتانې ازادي راډیو ته وویل"ښځې او نجونې تر پخوا هم اوس له ډېرو ستونزو سره مخ دي، کار او زده کړې نه شي کولای، په ولایتونو او لیرې پرتو سیمو کې د تاوتریخوالي له کبله حتی خپل غږ نه شی اوچتولای. ښځو ته روغتیایي خدمتونه نه شته، نجونې چې له زده کړو راګرځول شوي، ټولې له نهیلۍ ډک ژوند تېروي او له رواني فشارونو سره مخ دي."

په ارزونه کې همداراز راغلي چې د اسلامي دولت ډلې یا داعش خراسان څانګې پر قومي او مذهبي لږکیو په بېلابېلو سیمو کې بریدونو ته دوام ورکړی او هغوی یې له ګڼو ګواښونو سره مخامخ کړي دي.

دا خبره داسې وخت کېږي چې په دې وروستیو کې د افغانستان بېلابېل ولایتونه د خونړیو پېښو شاهدان دي. د ډېری دې حملو پړه داعش ډلې منلې ده.

د خوندیتوب لپاره د مسوولیت نړیوال مرکز د اړینو اقداماتو په برخه کې ویلي چې طالبان باید د افغانستان نړیوال مکلفیتونه ومني، د بشري حقونو سرغړونې ودروي، نړیوال محاکم دې د جرمونو قضایي پروسې ګړندۍ کړي.

دغه راز یې له ملګرو ملتونو او نړیوالې ټولنې غوښتي چې پر طالبانو دیپلوماتیک او حقوقي فشارونه زیات کړي او له دوی سره دې هر ډول اړیکې باید د بشري حقونو د درناوي په شرط عادي کړي.

په همدې حال کې د رواداري په نوم د بشري حقونو د سازمان مشره شهرزاد اکبر وايي “د افغانستان بشري وضعیت د خورا ډېرې اندېښنې وړ دی. له نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو زموږ پرله پسې غوښتنې دا دي چې د نړۍ له هېوادونو سره په همغږۍ کې پر طالبانو لازم فشارونه راوړي څو ښځې او نجونې کار او زده کړې وکړای شي او خلک په هر ډول حقونو او سیاسي مشارکت کې ونډه ولري، دغه راز باید د جرمونو او سرغړونو د مستندولو یو پراخ میکانیزم رامنځته شي تر څو وروسته بیا نړیوالو محاکمو کې وړاندې کړل شي.”

که څه هم د طالبانو حکومت تراوسه د دې ارزونې په اړه څه نه دي ویلي خو له دې مخکې یې د افغان ښځو د تعلیم او کار حق د افغانستان کورنۍ مسئله بللې او ادعا یې کړې چې د اسلامي شریعت په چوکاټ کې یې د ښځو په ګډون د ټولو وګړو حقونه خوندي کړي دي.

طالبانو پر افغانستان له بیا واکمنېدو وروسته د زده کړو او کار په ګډون پر افغان نجونو او ښځو ګڼ بندیزونه لګولي چې افغان میرمنو او نړیوالو ویلي دوی ته د منلو وړ نه دي.

د خوندیتوب د مسوولیت نړیوال مرکز د بشري حقونو اړوند یو بنسټ دی چې هر کال د بېلابېلو هېوادونو بشري وضعیت ارزوي او خپل راپورونو په درې ربعو کې خپروي.

د جمعې په ورځ د سنا ۵۴ غړیو د بودیجې طرحې ته موافقې او ۴۶ نورو مخالفې رایي ورکړې.

دا مسوده هغه وخت تایید شوه چې د سنا د اقلیت د مشر چک شومر په ګډون یو شمیر ډیموکراتانو موافقه ورسره وکړه.

د جمهوري غوښتونکو تر واک لاندې استازیو جرګې د اونۍ په پيل کې دا مسوده تصویب کړې وه او حکومت ته یې د مارچ د څوارلسمې تر نیمې شپې پورې وخت ورکړی و، که یې سنا تایید نه کړي حکومتي چارې به په جزیي توګه بندې شي.

دا بودیجه حکومتي لګښتونه د تیرمالي کال په کچه شاوخوا اووه میلیارډه ډالر کموي او دا پیسې پوځي لګښتونو ته ځانګړې کیږي.

ولسمشر ډونالډ ټرمپ په خپلې خواله رسنۍ ( سوشل تروټ) کې چک شومر ته مبارکي ورکړه او د هغه زړورتیا یې وستایله.