د سولې مشورتي لویې جرګې د جوړېدا کمېسیون رئیس وايي چې د طالبانو یو شمېر کسانو پهدغه جرګه کې ګډون کړی وو.
د سولې مشورتي لویه جرګه چې۳۲۰۰ کسانو پهکې ګډون کړی و، په هغه کې د طالبان د ډلې غړي هم و.
د دغې جرګې له پای ته رسېدو څو شېبې وروسته د جوړېدا کمېسیون رئیس محمد عمر داوودزي کابل کې خبریالانو ته وویل چې طالبانو پورې اړوندو ځینو غړیو جرګه کې حضور درلود.
نوموړي وویل:
"د طالبانو استازي وو، دا چې په څه ډول وو؟ له کوم ځایه وو؟ په کومه کچه وو؟ دا به وروسته معلوم شي، پهدغه جرګه کې استازي وو او دا نه وایم چې دوی د طالبانو رسمي شوراګانو او استازو په اجاز راغلي وو، خو د دوی د لیکو غړي وو."
خو دا چې ځینو خبریالانو له ښاغلي داوودزي نه په بیا وپوښتل چې د طالبانو استازي له کوم ځایه راغلي وو، نوموړي زیاته کړه دغه کسان د ځینو ولسوالیو استازي وو.
ښاغلي داوودزي زیاته کړه چې په لویه جرګه کې ګډون کوونکي طالبان د کوټې او قطر شوراګانو استازي نه وو، خو د دغې ډلې ویاند ذبیح الله مجاهد ازادي راډیو ته په استولي پیغام کې ویلي چې د سولې په مشورتي لویه جرګه کې د دوی استازو ګډون نهو کړی.
دغې ډلې همداشان په یوه اعلامیه کې ویلي دغه جرګه د افغانستان د ټولو خلکو استازیتوب نهشي کولای.
ښاغلی داوودزی داسې مهال په مشورتي لویه جرګه کې د طالبانو د ګډون خبره کوي چې د نوموړي په وینا دغې جرګې ته یې طالبان نه وو، دعوت کړي.
بل پلو د افغانستان د کورنیو چارو وزارت امنیتي مرستیال خوشحال سادات وايي، وسلهوالو طالبانو غوښتل چې د مشورتي لویې جرګې امنیت خراب کړي.
خوشحال سادات چې له ښاغلي داوودزي سره یې په ګډ کنفرانس کې ګډون کړی و، زیاته کړه چې ۱۰۲ تنه چې ګمان کېده د مشورتي لویې جرګې امنیت خراب کړي، نیول شوي دي.
ښاغلي سادات زیاته کړه:
"موږ وکولای شول ۳۲ عملیاتونه ترسره کړو. پهدې عملیاتو کې د شپې او ورځې عملیاتونه شامل وو، د طالبانو په مقابل کې، داعش او نور تُندلارو اسلامي ډلو چې غوښتل یې دا جرګه ګډه وډه کړي، په عملیاتو کې یو شمېر یې نیول شوي دي."
امنیتي بنسټونو د لویې جرګې د امینت لپاره شدید امنیتي تدابیر نیولي وو.
که څه هم دا تدابیر د خلکو له نیوکو سره مخ شول او ان د یوه نوي زیږدلي ماشوم په مړینه تمام شو، خو د لویې جرګې کمېسیون پهدې اړه له خلکو بخښنه وغوښته.
راپور: رحمت الله افغان
د سولې مشورتي لويې جرګې کمېسيون وايي، په لويه جرګه کې د وسلهوالو طالبانو استازو هم برخه درلودله.
د دغه کمېسيون مشر محمد عمر داودزي نن په کابل کې يوه کنفرانس ته دا خبره وکړه:
"د هغوى استازي وو. دا چې په څه شکل وو، له کوم ځاى وو او په کومه سطحه وو، هغه به نورو قدمونو ته پرېږدي، کله چې نور ګامونه عملاً اخېستل کېږي. دلته د دوى استازي وو، نه وايم چې د هغوى د شورا په اجازه او د هغوى د شورا په رسمي استازيتوب راغلي وو. خو د صفوفو خلک يې وو."
ذبيح الله مجاهد چې ځان د وسلهوالو طالبانو وياند معرفي کوي، په مشورتي لويه جرګه د خپلو استازو د ګډون خبر رد کړى دى.
په کابل کې د سولې مشورتي لويه جرګه په ٢٣ مادو کې د يوه پرېکړهليک په خپرولو سره پاى ته ورسېده.
په پرېکړهليک کې له وسلهوالو طالبانو غوښتنه شوې چې جګړه پاى ته ورسوي او روغه جوړه وکړي.
د افغانستان ولسمشر محمد اشرف غني د جرګې په اختتاميه وينا کې وويل، حکومت د روژې په مناسبت په لسګونو طالبان له زندانونو ازادوي:
"زه نن جرګې او د روژې مبارکې مياشتې ته په درناوي، د ښه نيت او د افغانستان د اسلامي جمهوريت د دوستانه حرکت په توګه غواړم ١٧٥ طالبان چې له کلونو راهيسې بنديان دي، له زندانونو خوشې کړم."
بلخوا د لويې جرګې د جوړولو کمېسيون مشر محمد عمر داودزي نن په کابل کې په يوه کنفرانس کې له طالبانو وغوښتل دوى هم هغه کسان چې ورسره بنديان دي، خوشې کړي.
ښاغلي داودزي له وسلهوالو طالبانو وغوښتل چې د ارزونې کمېسيون دې وټاکي چې له افغان حکومت سره د بنديانو په مشخصولو او تفکيک کې مرسته وکړي.
د سولې مشورتي لويې جرګې شا و خوا ٣٢٠٠ برخوالو له دوشنبې راهيسې له وسلهوالو طالبانو سره د سولې د څرنګوالي په اړه بحثونه وکړل.
افغانستان د سولې مشورتي لویې جرګې د ۲۳ مادیز پریکړه لیک په صادرولو سره پای ته ورسېده.
د افغانستان د سولې مشورتي لویې جرګې په خپل پریکړهلیک کې افغان حکومت او د طالبانو تحریک ته په ۲۳ مادهییز پریکړهلیک کې بېلابېلې سپارښتنې درلودې.
د اساسي قانون ساتنه او له سولې وروسته یې تعدیل په یاد قانون کې د ذکر شوي مېکانېزم له مخې:
- د سولې لپاره ګډ کوښښونه.
- د روانې هڅې همغږي کول.
- د امنیتي ځاکونو ساتنه او پیاوړتیا.
- له سولې د نړیوالې ټولنې او د سیمې د هېوادونو ملاتړ.
- د افغانانو د اساسي حقونو او د بیان ازادي خوندیتوب.
- د زندانیانو تبادله.
- په افغانستان کې دننه د طالبانو دفتر پرانېستل.
- په سوله کې له مخکنیو شرطونو تېرېدل.
- په بینالافغاني خبرو ټینګار.
- د سولې عالي شورا په جوړښت له سره غور .
- په همغږي او غور سره د نړیوالو ځواکونو وتل یې مهم او اساسي ټکي جوړوي. د دغې جرګې د پریکړهلیک په څلورمه ماده کې له طالبانو او افغان حکومت غوښتل شوي چې د روژې مبارکې میاشت مناسبت بېړنی او دایمي اوربند وکړي.
رفیعالله حیدري د پریکړهلیک یوه برخه داسې ولوسته:
"د افغانستان اسلامي جمهوریت او د طالبانو تحریک باید د افغانانو غوڅ اکثریت غږ ته لیبک ووايي، د روان کال د روژې مبارکې له را رسېدو سره سم، د دغې مبارکې میاشتې حرمت ته به درناوی، د جګړې د پای ته رسولو د دواړو لوو د باورو فضا د رامنځته کولو او د یو بل په وړاندې منفي تبلیغاتو ته د پای ته رسولو لپاره په ټول هېواد کې دایمي او بیړنی اعلان او پلي شي."
دغې جرګې چې ۳۲۰۰ تنه غړي یې درلودل له تېرو پنځو ورځو راهیسې په کابل کې سره پهدې موخه جرګه شوي وو چې حکومت ته د سولې په برخه کې سلا او مشورې ورکړي.
که څه هم اجرائیه رئیس عبدالله عبدالله، پخواني ولسمشرحامد کرزي، د جمهوري ریاست یو شمېر کاندیدانو او ځینې افغان سیاستولوالو دغه جرګه تحریم کړې وه او هغه یې فرمایشي او کمپایني بللې وه.
خو د سولې مشورتي لویې جرګې رئیس عبدالرب رسول سیاف وویل چې د جرګې ګډونوال په خپلو پریکړو کې ازاد و.
ښاغلي سیاف له ولسمشر محمد اشرف غني څخه وغوښتل چې د جرګې مشورو ته په احترام دې په خپل سر کار ونهکړي.
ده وویل:
"په مشورې کې هېڅچا هم خپل نظر نهدی تحمیل کړی. مطلق ازاده فضا کې ټولو نظریات ارایه شول، په خپلو کې مناقشه شوې او مسایل مو سره را ټول کړي."
ولسمشر محمد اشرف غني د غونډې د پای په وینا کې د جرګې ګډونوالو ته ډاډ ورکړ چې پریکړې به یې عملي کوي او د ښه نیت لپاره یې ۱۷۵ طالبان زندانیانو د ازادېدو اعلان وکړ.
نوموړي طالبانو ته په خطاب کې وویل:
"راځئ پهدغه مبارکه میاشت کې د ملت له کوره غم لېرې کړو، پهدغه وړاندیز بشپړ باور لرم او حاضر یم چې ستاسو په وړاندیز عملي کار وکړم، زه نن جرګې ته په درناوي او همدا شان روژې مبارکې میاشتې ته په درناوي، د ښه نیت او د افغانستان اسلامي جمهوري دولت، د دوستانه حرکت په توګه، غواړم ۱۷۵تنه هغه طالبان چې له کلونو راهیسې بندیان دي، له زندانه ازاد کړم."
نوموړي زیاته کړه چې دوه اړخېز اوربند او طالبانو ته په افغانستان کې دفتر ورکولو ته چمتو دی.
د تېرې روژې میاشتې په وړوکي اختر کې هم د افغان حکومت او طالبانو ترمنځ دوه اړخېز اوربند ټینګ شوی و.
که څه هم وسلهوالو طالبانو تراوسه د جرګې د پریکړو په اړه نظر نهدی څرګند کړی، خو له دې وړاندې یې دغه جرګه غندلې وه.
راپور: رحمتالله افغان