د قزاقستان د صدراعظم مرستیال سریک ژومانګارین او د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د رېل پټلۍ د جوړولو په اړه خبرې وکړې.

د ملا برادر دفترپرون چهارشنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې ښاغلي ژومانګارین چې چهارشنبې کابل ته رسېدلی، له چارواکو سره په لیدنو کتنو کې یې ویلي چې قزاقستان چمتو دی چې د صنعت، لوړو زده کړو، معارف، روغتیا، بانکدارۍ او حکومتولۍ په چارو کې د الکترونیکي سیسټم په برخه کې همکاري وکړي.

په دوام کې دغه راز ویل شوي چې په دغه کتنه کې د مختلفو سیاسي، اقتصادي، تجارتي، ترانزیتي او له قزاقستانه د ترکمنستان او افغانستان له لارې پاکستان ته د اوسپنې پټلۍ د جوړولو پر مسلې هم خبرې وشوې.

په همدې ترڅ کې ټاکل شوې چې د افغانستان او قزاقستان د تولیداتو او محصولاتو یو ګډ دوه ورځنۍ نندارتون نن په کابل کې پرانیستل شي.

که څه هم قزاقستان لکه د نورې نړۍ په څیر د طالبانوحکومت په رسمیت نه دی پېژندلی خو ورسره یې اړیکې ټینګې کړې دي.

د افغانستان لپاره د امریکا د متحدو ایالتونو شارژدافېره کرین ډیکر وايي، افغان ښځو ته د هغوی د اساسي حقونو د ستنولو لپاره متعهده ده.

هغې نن په خپله ایکس شبکه کې لیکلي چې «جنسي تاوتریخوالی، تل یوه ناوړه کړنه ده.»

مېرمن ډیکر د ډینم ورځې یا د جنسيت پر اساس د تاوتریخوالي په وړاندې د پیوستون په مناسبت لیکلي: «زه د جندر(جنسیت) پر بنسټ د تاوتریخوالي له قربانیانو سره په پیوستون کې ولاړه یم او ژمنه کوم چې په افغانستان کې د جنسي تاوتریخوالې د ټولو ډولونو د له منځه وړلو او افغان ښځو ته د هغوی د اساسي بشري حقونو د بېرته راګرځولو لپاره د زده کړو او پوهاوي لوړولو لپاره خپل ټول ځواک کاروم.»

په وروستیو کې د ملګرو ملتونو د ځینو غړو هېوادونو په ګډون ګڼو بنسټونو او سازمانونو پر ښځو او نجونو د طالبانو فشارونه له جنسیتي اپارتاید سره تشبېه کړي دي.

د اپرېل له ۲۴مې په نړۍ کې د جنسي تېري په اړه د پوهاوي میاشت پیلېږي.

سره له دې چې د بشري حقونو یو شمېر نړیوالو ادارو له پاکستانه غوښتي دي چې افغان کډوال دې له خپله خاورې په زوره نه باسي، دا لړۍ روانه ده.

د رسمي احصاییو له مخې چې پرون خپره شوه اووه زره یو څلویښت افغانان له پاکستانه افغانستان ته د اپریل له دیارلسمې تر دوه ویشتمې راغلي دي.

د پاکستان حکومت پروسږکال په نومبر کې له خپلې خاورې د افغان کډوالو د ایستلو لومړی پړاو پيل کړ چې تر اوسه نژدې پنځه لکه درې څلویښت زره افغانان یې له خپلې خاورې ایستلي دي.

په کندهار کې د طالبانو سیمه ییز چارواکي په معروف ولسوالۍ کې د یوې زړې مرمۍ د چاودنې په پېښه کې د درېیو ماشومانو د مړینې خبر ورکوي.

د کندهار د پېښو پر وړاندې د چمتووالي او مبارزې ریاست پرون په یوه بیان کې وویل چې دا پېښه د معروف ولسوالۍ په اوومه ناحیه کې هغه مهال وشوه چې یوه پخوانۍ مرمۍ په غره کې پر پنځو ماشومانو وچاودېده.

د بیان له مخې په دې پېښه کې دوه نور ماشومان ټپیان شوي دي.

پېښو ته د رسېدنې په چارو کې د طالبانو د دولت وزارت د وري په ۱۵مه وویل، په تېرو درېیو میاشتو کې په افغانستان کې د ناچاودو مهماتو د چاودېدو له امله ۳۷ کسان مړه او ۷۱ نور ټپیان شوي دي.

د طالبانو د حکومت د اطلاعاتو او کلتور وزیر وايي، د عینک د مسو د استخراج د پروژې په عملي کېدو سره باید د کان په سیمه کې د لرغونو اثارو ساتنه وشي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبري اژانس د سه شنبې په ورځ (اپریل۲۳) د ایکس شبکې (پخواني ټویټر) له لارې لیکلي چې د دغه وزارت سرپرست مولوي خیرالله خیرخواه پرون د مس عینک د کان د قراردادي چینایي شرکت له مشر سونګ وینبینګ سره لیدلي دي. د بیان په اساس خیرخواه د کېندنو پر مهال د لرغونو اثارو په خوندیتوب ټینګار کړی دی.

سونګ وين بينګ راز ډاډ ورکړی چې دوی هڅه کوي د مس عينک پروژه په داسې ډول پلې کړي چې کلتوري اثار زيانمن نه شي.

د عینک د مسو کان د استخراج پروژه د جمهوري نظام پر مهال یوې چینايي کمپنۍ ته ورکړل شوې وې، خو د کان په سیمه کې د لرغونو اثارو راوتلو له امله یې کېندنې وځنډېدې.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي د روسیې له ځانګړي استازي سره په لیدنه کې یو وار بیا د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي استازي له ټاکلو سره مخالفت ښودلی.

متقي او کابلوف پرون په کابل کې سره لیدلي دي.

د متقي په حواله د طالبانو بهرنیو چارو وزارت په بیان کې راغلي چې دوی له ملګرو ملتونو سره په خبرو بوخت دي او د دوحې د راتلونکې ناستې په اړه به له کافي وضاحت وروسته خپل دريځ څرګند کړي.

ملګري ملتونه د افغانستان لپاره د یوه ځانګړي استازي په لېږلو غور کوي چې وکولای شي له طالب چارواکو سره د نړۍ په غوښتنو مخامخ خبرې وکړي او د یوه همغږي رول ولوبوي.

د روسیې د ځانګړي استازي ضمیر کابلوف په حواله راغلي چې د افغانستان په اړه هر ډول ناسته کې باید د طالب چارواکو هوکړه واخیستل شي.

هغه سپارښتنه کړې چې نړۍ باید د تماس لپاره د څو اړخیزو میکانیزمونو پرځای له طالبانو سره دوه اړخیزو میکانیزمونو په اساس اړیکې وپالي.

د طالبانو حکومت وايي چې له ملګرو ملتونو سره خبرې کوي څو په دوحه کې د افغانستان لپاره د ځانګړو استازو د راتلونکې غونډې د اجنډا او ترکیب په اړه کافي وضاحت ترلاسه کړي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد نن پر خپله ایکس‌پاڼه لیکلي چې د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي نن سه شنبې د افغانستان لپاره د روسیې له ځانګړي استازي ضمیر کابلوف سره په کتنه کې دا څرګندونې وکړې.

متقي ویلي چې دوی په دې کتنه کې د افغانستان او روسیې ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو پر اړوندو مسایلو سربېره په دوحه کې د ملګرو ملتونو په نوښت د راروانې غونډې په اړه بحثونه وکړل.

د ضیا احمد په وینا، د طالبانو حکومت به له ملګرو ملتونو څخه د دې غونډې په اړه د وضاحت له ترلاسه کولو وروسته خپل دریځ روښانه کړي.

د افغانستان لپاره د ځانګړو استازو مخکینۍ غونډه په تېره فبروري میاشت کې جوړه شوې وه، خو د راتلونکې غونډې کره نېټه یې تراوسه نه ده معلومه.

د طالبانو حکومت د افغانستان د اقتصادي وضعیت په اړه د نړیوال بانک د وروستي راپور په اړه په خپل رسمي غبرګون کې ویلي چې د دې راپور مثبتې برخې ستايي.

نړیوال بانک په خپل تازه راپور کې چې پرون خپور شو، وویل چې د افغانستان اقتصادي راتلونکې مبهمه او تیاره ده او اقتصادي تحرک یې په ټپه ولاړ دی.

په راپور کې راغلي چې د افغانستان ملي ناخالص تولید ۲۶ سلنه کم شوی دی او تر ۲۰۲۵ کال پورې یې د اقتصادي رکود خطر شته.

د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې ویلي چې د دې راپور هغه برخې چې له واقعیتونو لیرې دي ردوي.

په بیان کې په تېر ۱۴۰۲ کال کې دوه میلیارد ډالرو ته د افغانستان د صادراتو د زیاتېدو او د وارداتو د کمېدو یادونه شوې.

په بیان کې له نړیوالې ټولنې څخه د افغانستان د کنګل شویو شتمنیو د آزادولو او د بندیزونو د لیرې کېدو غوښتنه هم شوې ده.

پر نړیوال بانک سربېره د ملګروملتونو بېلابېلو ادارو هم په تېرو څه کم دریو کلونو کې په افغانستان کې د لوږې او بېوزلۍ د زیاتېدو او له افغانستان سره د نړیوالو د مرستو د زیاتېدو غوښتنه کړې ده.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وايي، د ۲۰۲۳ کال د بشري حقونو په کلني راپور کې یې په افغانستان کې د ښځو د حقونو د ناوړه وضعیت مسئلې ته ځانګړې پاملرنه کړې ده.

په دې راپور کې له افغان مېرمنو سره د ناوړه چلند بېلابېل اړخونه په جزییاتو سره روښانه شوي او یادونه شوې چې په تېر یوه کال کې د طالبانو هېڅ یوه فرمان هم د ښځو پر تعلیم او کار د لګېدلو محدودیتونو له لیرې کېدو یا نرمېدو سره مرسته نه ده کړې، بلکې برعکس نوي فرمانونه یې د پرځېدلي جمهوري نظام له قوانینو او نړیوالو اصولو سره په تناقض کې دي.

په راپور کې همدا راز د بې محاکمې وژنو، شکنجو، د زندان د سختو او ژوند ګواښونکو شرایطو، د خلکو د بې دلیله نیولو او تښتولو او د بشري حقونو د سرغړونو نور مثالونه هم ورکړل شوي دي.

د طالبانو حکومت تراوسه د دې راپور په اړه غبرګون نه دی ښودلی خو له دې مخکې یې ویلي، چې په افغانستان کې د خلکو بشري حقونه خوندي دي.

د خوړو نړیوال پروګرام، WFP په افغانستان کې له بې وزلو کسانو سره د مرستو په دوام وایي، هره ورځ په مرستو بارسلګونه لارۍ په دې هېواد کې خلکو ته د ژوند ژغورنې مرستې رسوي.

د دې پروګرام د افغانستان څانګې نن سې شنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویترکې لیکلي چې په افغانستان کې هره میاشت شاوخوا درې سوه لارې په سړکونو کې تګ راتګ کوي او له نیم ملیون زیات وګړو ته د ژوند ژغورنې خواړه رسوي.

د دې پروګرام په وینا، په یوه لارۍ کې د ۳۲۵ کورنیو لپاره خواړه باروي.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ ادارې په وینا، په روان ۲۰۲۴ م کال کې ۲۳ ملیونه افغانان مرستو ته اړتیا لري او ۱۷ ملیونه افغانانو ته د اړنیو مرستو رسولو لپاره درې ملیارډ ډالرو ته اړتیا ده.